در گفت و گوی ایران تئاتر با مدیر مسابقه پوستر و هویت بصری جشنواره تئاتر فجر عنوان شد :
ابراهیم حسینی: آینده از آن گروههایی است که تبلیغات را جدی بگیرند
ایران تئاتر : هویت بصری که گرافیستها آن را بانام هویتسازمانی میشناسند بحث مغفول این حرفه است که در جشنواره تئاتر فجر برای توسعه و تثبیت آن تلاش می شود .
اگر کارتونهای دوران کودکیتان را به یاد بیاورید احتمالاً بهراحتی تشخیص میدهید که کدامشان توسط والت دیزنی ساختهشده است. چیزی که این آثار را متمایز میکرد شکل طراحی کارکترها و رنگ و فضایی بود که در این آثار رعایت میشد و در عین تفاوت و تنوع به مخاطبش میگفت همه این آثار را والت دیزنی ساخته است؛ آثاری مثل سیندرلا، سپید برفی، دیو و دلبر، گوژپشت نتردام و... که بخشی از کودکی آدم های دنیا را پرکردهاند ،آنقدر در این هویت مشترک موفق بودهاند که انگار همه آنها از یک صندوقچه بیرون آمدهاند. این اشتراک در سبک و نوع ارائه بهنوعی میتواند توضیحی بر مسئله هویت بصری باشد، شیوهای مشخص در ارائه ظاهر محصول که باعث میشود مخاطب در طی زمان و یا تکرار شیوه طراحی هویت مشخص در ذهنش برای گروه، شرکت، محصول و ... بسازد.
از سال گذشته بخشی بانام هویت بصری به جشنواره تئاتر فجر اضافهشده است که امسال دومین دورهاش را پشت سر میگذارد. ابراهیم حسینی مدیر این بخش است، با او در مورد این رویداد گفتوگو کردیم.
-در موردبخش هویت بصری و اهمیت مسئله برای مخاطبان ایران تئاتر توضیح دهید، به نظر میرسد بخش تازهای باشد که شاید کمی ناشناخته است...
بخش هویت بصری از نیازهای مبرم گروههای نمایشی ایران است که امسال برای دومین بار برگزار میشود و فراخوانش در کنار بخش پوستر جشنواره منتشر شد. بر اساس پژوهشهایی که در مورد گروهها انجام دادیم متوجه شدیم بیشتر آنها هویت بصری ندارند. تعداد 30 نفر از میان گرافیستها و کارگردانان یا سرپرست گروهها طی فراخوانی اعلام آمادگی کردند و ما در جلسهای آنان را باهم آشنا کردیم.
هویت بصری مهم است چون دنیای امروز دنیای تبلیغات است. اگر قرار است در شرایط کنونی و در میان آثار متعددی که اجرا میروند گروهی بتواند چرخ خود را بچرخاند و اثرش مخاطب داشته باشد باید هویت بصری را جدی بگیرد. تبلیغات صحیحی که یکپارچه باشد و سروشکل درستی داشته باشد. هویت بصری پایه تبلیغات یک گروه است که یک گروه با آن شناخته میشود و بهراحتی تغییر پیدا نمیکند. من فکر میکنم سال بعد نتیجه این جریان را خواهیم دید. بهمحض اینکه خروجی این آثار را در نمایشگاه ببینیم که به نظرم فراتر از انتظار هم هستند میتوانیم شاهد جلبتوجه و استقبال گروهها و مدیران از این جریان باشیم. ما امسال انتظار داشتیم درنهایت 10 کار به نمایشگاه راه پیدا کنند اما داوران وقتی با آثار روبرو شدند 17 اثر را انتخاب کردند. هویت بصری باعث میشود وقتیکه مخاطب با پوسترها و تبلیغاتی یکپارچه در مورد یک گروه یا نمایش روبرو شوند بهمرورزمان مخاطب با آن گروه و فرم تبلیغاتش آشنا میشود و بهنوعی برند میشود. مشخصاتی مثل آرم ثابت، رنگسازمانی، قطع پوستر و ... باعث میشود مردم بعد از مدتی بهواسطه این تکرار فرمت، با دیدن مواد تبلیغاتی آن گروه یاد آن اثر و گروه بیفتد. بهعنوانمثال الآن گروههای نمایشی ما یک روز پوسترشان را در قطع 50.70 چاپ میکنند، یک روز قطعی دیگر یا اصلاً برای یک نمایش پوستری چاپ نمیکنند درحالیکه اگر پوسترهای یک گروه را کنار هم بگذارید شخصیت آن گروه باید در آنها نمایان باشد.
ثمره دیگر توجه به هویت بصری میتواند امتیازی باشد که گروهها در مکاتبات بین الملی بدست خواهند آورد. وقتی طرف خارجی با بروشور و پوستر گروهی روبرو شود و در آن هویتی ثابت را ببیند پی به آگاه بودن گروه به مسائل حرفهای میبرد و با نگاهی دیگر به آن اثر نگاه میکند، بههرحال برای حضور در عرصه بینالملل همواره کاتالوگها، بروشورها و سراچهها هستند که اثری را معرفی میکنند.من اطمینان دارم وقتی خروجی این حرکت دیده شود سال آینده گروهها توجه بیشتری به این مسئله نشان خواهند داد.
-انجام پروژهای گرافیکی و طراحی آن هزینههایی را میطلبد، چطور انتظار دارید گروههایی که بهسختی از پس هزینههای اجرا برمیآیند بتوانند این هزینهها را تقبل کنند؟
در فراخوان اولیه یک سوءتفاهم برای گروهها پیش آمد؛ آنها تصور کردند که هزینه طراحی این مواد تبلیغاتی بر عهده آنهاست اما برای اینکه گروهها پس نکشند و این مسئله برایشان سنگین نباشد ، جشنواره آثاری که به نمایشگاه راه پیدا کنند کمکهزینهای را پرداخت کرد. هر گروه باید 6 ماده تبلیغاتی در قالب تعریف یک هویت بصری مشترک برای گروهش انجام میداد بنابراین ما کمکهزینهای برای آنان در نظر گرفتیم. از طرفی وقتی گروهی با یک گرافیست ثابت کار میکند هزینههایش خیلی پایینتر میآید چون برای هر کاری نیازی ندارد طراحی را از صفر شروع کند. ما شاهد این هستیم هر گروهی که تبلیغات خوبی انجام داده قطعاً فروش کرده است و هر اثری که آخر کارش به یاد مدیر روابط عمومی و اطلاعرسانی افتاده است سالنش خالی رفته است. تئاتر آینده از آن گروهی است که تبلیغات درستی انجام دهد. حالا دیگر گروهها خودشان باید فروش کنند و درآمد کسب کنند درحالیکه درگذشته آثاری که اجرا میشدند با عقد قرارداد و کمکهزینه اجرا میشدند بنابراین میزان فروش هم خیلی برایشان مهم نبود؛ اما حالا هر گروهی که میخواهد سرپا بایستد باید تبلیغات درستی انجام دهد و برای این کار هم لازم است تا مسئله هویت بصری را جدی بگیرند. تبلیغات هر گروه باید بر اساس یک ایده و هویت ثابت پیش برود. این آثار در طول یک ماه آمادهشدهاند و به نظرم گرافیستها خیلی خوب کارکردند. گرافیستهای فعال این حوزه اهمیت موضوع را درک کردهاند و به آن آگاه هستند اما این تفکر گروه است که باید در این جهت حرکت کند تا همزمان با شکلگیری اثرش کار مربوط به تبلیغاتش را نیز انجام دهد. خیلی از کارها زمانی که میخواهند اجرا بروند تازه میخواهند پوستر آماده کنند و در طی دو سه روز پوستر آماده کنند درحالیکه نتیجه در این زمان قطعاً مطلوب نخواهد بود. گروههای نمایشی امروز شانس آوردهاند که فضای مجازی به کمکشان آمده است تا بتوانند خیلی راحت تبلیغ کنند درحالیکه اگر چنین امکانی وجود نداشت ما جایی برای ارائه تبلیغات نداشتیم؛ بنابراین اگر هر گروه با یک گرافیست کار بلد که تئاتر را میشناسد کار کند هزینههایش خیلی کمتر میشود و موفقیتش در اجرا محتملتر میشود. گرافیستی که عضو آن گروه باشد و با سود کردن و فروش اثر سود کند و بازیان آنها شریک باشد حالا اگر برای هر اثر بروشور تازهای طراحی شود که همهچیزش فرق میکند یا پوستر را از ابتدا شروع به طراحی کنند همه این هزینهها بیشتر میشود. وقتی ساختار بروشور و پوستر یا اصطلاحاً هویت بصری مشخص باشد حتی اگر گرافیست هم عوض شود میآید بر اساس آن هویت اصلی کار را ادامه میدهد.
-امسال در قالب همایشی یکروزه گروهها و طراحان گرافیک را در کنار هم جمع کردید، این همایش با چه هدفی برگزار شد؟
اولین هدف در نشست این بود که گروهها با گرافیستهای فعال و علاقه مند که تئاتر را هم میشناسند آشنا شوند. بخشی از این گرافیستها بهمحض ورود اثرش به نمایشگاه گروه به او اعتماد کرده است و سفارش پوستر اثر بعدیاش را به آن گرافیست داده است. مسئله بعدی این است که ما اگر بهاندازه کافی درباره این موضوع به خود تئاتریها اطلاعرسانی نکنیم و توجیه نشوند این موضوع پا نمیگیرد. در حال حاضر دو یا سه گروه هستند که در ایران هویت بصری دارند؛ بنابراین ما مجبور شدیم امسال بهصورت عملی وارد شویم. بعضی گروهها برایشان مهم بود و در این نشست حضور داشتند و بعضی دیگر از گروهها به گرافیستها گفته بودند ما این نمیتوانیم این هزینهها را پرداخت کنیم و توجیه نشده بودند که دبیرخانه کمکهزینهای را در نظر گرفته است. برخی دیگر از گرافیستها هم برای گروهها هویت بصری تولید کرده بودند اما به علت نبود بنیه مالی گروه آن آثار به مرحله تولید نرسیده بود. ما در این جریان همه پتانسیلها در چنین شرایطی به فعلیت رساندیم. برخی دیگر از آثار بودند که فکر میکردند تنها مواد تبلیغاتی گروههایی که در جشنواره حضور دارند میتوانند شرکت کنند که ما آنها را توجیه کردیم همینکه آثارشان مربوط به گروهی مشخص و واقعی باشد کافی است. چند نفر دیگر از گرافیستهای فعال در شهرستان هم بودند که خودمان آنها را میشناختیم و از آنها دعوت کردیم تا آثارشان را برای ما بفرستند، به همین دلیل در این دوره از بندرعباس، اصفهان و شمال هم کارداریم. نسبت آثار موجود از تهران و شهرستان تقریباً 60 به 40 است. ما فکر میکردیم امسال بهزور 10 اثر در این نمایشگاه داشته باشیم اما خوشبختانه داوران 17 اثر خوب را انتخاب کردند و این نشاندهنده ظرفیت موجود در این زمینه است. ما حتی به برخی از آثار پیشنهاد دادیم که بهصورت گروهی کار کنند چون پروژههایشان سنگین بود و پیشنهاد دادیم گرافیست هایی که به صورت گروهی فعال اند روی هویت بصری سه گروه کار کنند. کتاب این آثار قبل از جشنواره چاپ خواهد شد و نمایشگاه آثار امسال نیز از 1 تا 12 بهمنماه در خانه هنرمندان برگزار میشود.
-جایزههای این بخش به چه صورت خواهد بود؟
ما بر اساس بخشهای تبلیغاتی جشنواره فجر این بخش را مشخص کردیم. همانند بخشهای دیگر مثل پوستر یا عکس ، سه برگزیده خواهیم داشت که جوایزشان نیز به همان اندازه خواهند بود. تفاوت بخش هویت بصری این است که علاوه بر جایزه کمکهزینه هم دارد. این بخش رقابتی ماهیت هنر تجسمی دارد و در حیطه جشنواره تجسمی تقسیمبندی میشود اما خوشبختانه به نگاه درست آقای اسدی دبیر جشنواره ، این بخش را در کنار جشنواره تئاتر فجر داریم.
ممکن است گرافیستها انتظار داشته باشند که جایزهها خیلی بیشتر باشد اما واقعیت این است که ما داریم به فضایی ورود میکنیم که شاید جزو تئاتر نباشد اما نیاز حیاتی برای این هنرمحسوب میشود و ما میخواهیم تا اهمیت آن را روشن کنیم.
-این توجه در جشنواره تئاتر فجر به نظر مشابه دیگری هم ندارد. بویژه اینکه با ایجاد زیرساخت های بازار کار می تواند برفضای بصری تئاتر بسیار موثر باشد...
برای این بخش بودجه مشخصی نداریم و درواقع آن را با رایزنی بدست آوردهایم. ما این بخش را با پافشاری خودمان نگه داشتیم چون به نظر نیاز تئاتر امروز ایران است. جشنواره فجر تنها جشنوارهای است که بخش پوستر، عکس و هویت بصری دارد و برای آن کتاب مجزا هم چاپ میکند. هیچ جشنوارهای در دنیا بهعکس و پوستر تا این حد بها نمیدهد، این مسئله نشان میدهد چه ظرفیت عظیمی در این بخشداریم. امسال353 پوستر تئاتر به دبیرخانه ارسال شد که نشان میدهد تئاتر ما در بخش فضای بصری و گرافیک ، چقدر فعالشده است و این مسابقه بعد از 7 سال شناختهشده است و ما در سال هشتم در بین گرافیستها جای خودش را بازکرده است. هر آنچه در فراخوان آوردهایم عین آن را عمل کردهایم و نه قول الکی دادهایم و نه بدقولی کردهایم.
این جشنواره در اندازه خودش بهصورت مرتب و درست برگزارشده است. ما در چند دوره گذشته سعی کردهایم داوران را از سه نسل انتخاب کنیم هم کسانی که جزو پیشکسوتان این عرصهاند و همنسل بعد و نسل جوانی که در پوستر تئاتر فعالاند و رزومه قابل قبولی دارند. من فکر میکنم بخش عکس و پوستر جایگاه خوبی پیداکردهاست و هویت بصری نیز در سالهای آینده جایگاه خودش را پیدا خواهد کرد.
گفت و گو از احمد عظیمی