دوران هنر و تئاتر دولتی تمام شده است

به گزارش ایران تئاتر: اردشیر صالحپور مدرس و پژوهشگر تئاتر با بیان اینکه هنر فی‌النفسه یک امر دولتی و حکومتی نیست، گفت: متاسفانه در طول تاریخ به دلیل شرایط زندگی، نبود تریبون‌های اجتماعی و سلطه دولت‌ها و حکومت‌ها که مجالی برای اندیشه‌های آزاد وجود نداشت، هنرمندان مجبور بودند برای ادامه حیات‌شان به ناچار بودند از تریبون‌های قدرت حاکم استفاده کنند. که شاخص‌ترین آن ها در تاریخ ما روند تکمیل «شاهنامه» توسط حکیم فردوسی است. آیا در آن زمان چیزی به اسم اسپانسر وجود داشته تا از او حمایت کند. نهایتا او با اینکه تمام زمین‌ها و املاکش را می‌فروشد ولی نهایتا برای تکمیل شاهنامه مجبور می‌شود پا به دربار غزنوی بگذارد.

صالحپور با بیان اینکه هنر نباید در خدمت جریانات دولتی و حکومتی باشد و اصولا هنر دولتی و هنر سفارشی مدت‌هاست که تاثیرگذاری خود را از دست داده، ادامه داد: از قرن 19 که در تحولات اجتماعی، مناسبات جدیدی تعریف شد، هنر به عنوان یک مقوله جداگانه سعی کرد به حیاتش در اشکال نوین ادامه بدهد. بر همین اساس و با این پیش زمنیه؛ درباره تئاتر ایران باید گفت که شرایط امروز و این نظامی که در روند تئاتر ایران وجود دارد، در واقع نظامی است که از دوران قاجار در تئاتر ایران باب شده است. به این شکل که همه چیز در اختیار و زیر نظر دولت باشد.

این مدرس دانشگاه که قرار است در سمینار بین‌المللی «تئاتر و ظرفیت تئاتر بخش غیردولتی» که از 15 تا 17 اسفندماه در تئاترشهر برگزار می شود مقاله‌ای با عنوان «تمرکزگرایی و استبداد، دو عامل بازدارنده تئاترخصوصی در ایران» را ارائه کند، افزود: در این وضعیت زمانی‌که دولت بر هنر نظارت می‌کند طبیعتا سعی می‌کند تئاتر را به سمتی ببرد که خودش دوست دارد در حالی‌که قرار بنا نیست هنر و هنرمند در خدمت جریان و نگاه خاصی کار کند و پیش برود.

او در این باره اضافه کرد: زمانی که نظارت دولتی و همچنین تملک تمام امکانات توسط در اختیار دولت باشد، هنرمند هرگز اجازه پیدا نمی‌کند که چیزی ورای آنچه دولت و حکومت می‌خواهد را مطرح کند. در حالیکه هنر می‌بایست وجدان بیدار جامعه و نشان‌دهنده افق‌های زیبای جامعه خود باشد.

نویسنده کتاب‌های «گرامافون و نمایش» و «آئین‌های نیایشی- نمایشی ایران باستان» با اشاره به تاریخ تئاتر خصوصی در تئاتر ایران تصریح کرد: در تاریخ تئاتر ما نیز اگر دقت کنیم زمان‌هایی که تئاتر خصوصی توسط مردم شکل گرفته همان زمان دوران اوج تئاتر ما بوده. ضمن اینکه این را هم باید در نظر گرفت که در حال حاضر تقریبا در تمام دنیا تئاترها در اختیار بخش خصوصی است و با حمایت شهرداری‌ها کار می‌کنند. با این تفاوت که در آنجا برخلاف کشور ما، شهرداری‌ها واقعا نهادهای مردم نهاد هستند و وابستگی دولتی ندارند.

این کارگردان و نویسنده تئاتر با اشاره به موفقیت سینمای ایران در سطح جهانی، اظهار داشت: یکی از دلائل موفقیت سینمای ما این است که اگرچه دولت سیاست‌هایی را اعمال می‌کند اما عرضه سینما، ر اختیار بخش خصوصی است و تهیه‌کننده‌های بخش خصوصی فعال هستند. به همین روی فکر می‌کنم تئاتر هم باید از پیکره دولت خارج شود و نظارت عالیه هم توسط خود هنرمندان صورت بگیرد. در مورد نظارت هم این را باید متذکر شوم که هنرمندان تئاتر هیچ وقت در راستایی قدم برنخواهند داشت که ارزش‌های تئاتر را به ضد ارزش تبدیل کنند. ضمن اینکه به طور کلی این مردم هستند که هنر را خلق می‌کنند و خودشان نیز از آن نگهداری خواهند کرد.

صالحپور همچنین با بیان اینکه گسترش سالن های خصوصی نوعی از واکنش هنرمندان به تئاتر دولتی بوده، گفت: عصر دورانی که همه چیز باید از فیلتر دولت بگذرد گذشته، چراکه امروز با پیشرفت تکنولوژی هر انسانی خودش یک مدیوم است. و به نظر من رشد سالن‌های خصوصی در نتیجه یک ضرورت اجتماعی به وجود آمده و نشان‌دهنده آن است که مردم از دولت در زمنیه فرهنگ و هنر سبقت گرفتند.

این نویسنده و پژوهشگر تئاتر در پایان با اظهار امیدواری نسبت به استفاده بهینه برنامه‌گذاران و مسئولان اجرایی تئاتر از مطالب ارائه شده در سمینار پیش‌رو، خاطر نشان کرد: اگر از من بپرسند که در حال حاضر مهم‌ترین مسئله تئاتر ایران چه چیزی هست قطعا به شما می‌گویم تئاتر خصوصی. چراکه در حال حاضر این امر مسئله‌ای است که نمی‌توان آن را انکار کرد، بلکه باید با آن همراه شد، از آن حمایت کرد و در خدمت آن بود.

سمینار بین‌المللی «تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی» از ۱۵ تا ۱۷ اسفند ماه ۱۳۹۵ با ارائه ۳۰ مقاله و برپایی ۸ میزگرد در مجموعه تئاتر شهر تهران برگزار می‌شود.