نگاهی به آثار نمایشی بازتولید شده در سال ۹۵ (بخش دوم)
اجراهای موفق تمام نشدنی
افسون معبد سوخته
تنها راه ممکن
خرمهره
باد شیشه را می لرزاند
مثل آب برای شکلات
چمدان 2
کروماکی
دکلره 12
بازی یالتا
بیوه های غمگین سالار جنگ 9
بازتولید أثار نمایشی یکی از رویکردهای مهم تئاتر است که در سالیان اخیر نمایشنامه های ایرانی و خارجی متعددی با دیدگاه ها و برداشت های مختلف اجرا شده اند.
به گزارش ایران تئاتر، در سالیان اخیر در تئاتر ما اجراهای چندین و چندباره از نمایشنامههای مختلف ایرانی و خارجی با رویکردها و ساختارهای مختلف شکل گرفته که این اتفاق همواره با بازتابهای متفاوتی از سوی مخاطبان تئاتر مواجه بوده است. ازآنجاییکه تئاتر ایران در چند سال اخیر بهشدت درگیر بازتولیدهای نمایشی شده، اما امسال هم مطابق سالهای گذشته، تماشاخانهها با تعداد آثار قابلتوجهی در این زمینه مواجه بودند که این هم میتواند موجبات ضعف تئاتر ایران را فراهم آورد و هم اگر با نگاه قدرتمندانهای به آثار نمایشی از پیش اجرا شده پرداخته شود طریقت درستی برای آشنایی بیشتر مخاطب با آثار چندین بار اجرا شده به حساب میآید. بخش اول این گزارش نیز به 15 اثر نمایشی که امسال برای چندمین بار به روی صحنه رفتند پرداختیم و در این گزارش نیز به ۱۹ اثر بازتولید شده دیگر خواهیم پرداخت.
تنها راه ممکن (محمد یعقوبی)
نمایش «تنها راه ممکن» به نویسندگی و کارگردانی محمد یعقوبی که از 20 بهمن ماه در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر روی صحنه رفت، نخستین بار در جشنواره تئاتر فجر سال ۸۳ و سپس یک سال بعد به مدت یک ماه در تالار سایه تئاتر شهر به اجرا در آمد. این اثر نمایشی پس از یازده سال با فرمی متفاوت نسبت به گذشته، پروژه پایانی هنرجویان «کارگاه بازیگری سی و دو حرف برای اجرا» زیر نظر محمد یعقوبی است که توسط کمپانی تئاتر باران و آموزشگاه هنری «سینمایش» برگزار شد. «تنها راه ممکن» از 9 قطعه نمایشی کوتاه به نامهای «ناگفتهها»، «کلاغها و آدمها»، «اپیدمی خنده»، «پدر»، «جایی دور از اینجا»، «افسانه»، «پژواک»، «منطقه آزاد» و «تنها راه ممکن» تشکیل شده است. در این نمایش امیر ادیب، امیر اکبری، محمد بکائیان، هما پریسان پارساییسرشت، سامان تیموری، مارال جعفرقلیزاده و... بازی داشتند.
خرمهره (محسن قصابیان)
این نمایش اردیبهشت سال گذشته در تماشاخانه استاد جمشید مشایخی با بازی محسن قصابیان، پژمان عبدی، پویا نوروزی روی صحنه رفت و تیر ماه امسال نیز با اضافه شدن دو بازیگر جدید با نام میلاد آرین و بنیامین صیادی نیا در خانه نمایش به اجرای مجدد رسید. نمایش خرمهره، نمایش طنزی اجتماعی-انتقادی است که فرهاد نقد علی آن را بر اساس داستان «خطاکار» چخوف نوشته است و محسن قصابیان با بهره گرفتن غیرمستقیم از شیوههای نمایشهای سنتی ایرانی آن را در یک فضای ابزورد اجرا میکرد. داستان این نمایش روایت مردمانی است که با رنجها و شادیهایشان خطوط راه آهن خود را میسازند و بعد در اثر فقر اقتصادی و فرهنگی، خرمهرههایش را باز میکنند و میبلعند.
استثنا و قاعده (سعید میرزایی و علیرضا محبت)
«استثنا و قاعده» کاری از گروه تئاتر «هف» با همکاری گروه تئاتر «مردم» که مهر ماه در خانه موزه استاد عزتالله انتظامی روی صحنه رفت، پیش از این نیز فروردین ماه امسال در تماشاخانه ارغنون به اجرا در آمده بود. این اثر نمایشی نوشته برتولت برشت با کارگردانی مشترک سعید میرزایی و علیرضا محبت است. در این نمایش جعفر برقی کیوان، علیرضا محبت، سعید میرزایی، حمید نصرت پور، فرزاد برهمن، نسرین عسگر پور، زهره شهناز، مهسا کرد، نیلوفر کرانی زاده، هانیه مفلح، نیوشا شهیدیان و شاهین میرشکاری بازی داشتند. «استثنا و قاعده» نمایشنامهای کوتاه از نمایشنامه نویس آلمانی، برتولت برشت است که در سال ۱۹۳۰ میلادی نگاشته شد. این نمایشنامه درباره تاجر نفتی است که برای بستن قرارداد نفتی باید از بیابانی به نام یاهی گذر کند. درونمایه و محتوای اصلی این نمایشنامه همانند بسیاری دیگر از آثار برشت درباره فاصله طبقاتی، واگذاری قدرت به جامعه اقلیت و حکمرانی آنان بر جامعه پایین دستی که حداکثر جامعه را تشکیل میدهند و اجرای تبعیض آمیز مدنیت در جامه مدرن است.
باد شیشه را میلرزاند (مصطفی کوشکی و هستی حسینی)
این نمایش مهره ماه امسال پس از اجرای موفق خود در سال 94 با تغییر در تیم بازیگران همچون اجرای گذشته اجرای خود در تئاتر مستقل تهران را آغاز کرد. نمایشنامه «باد شیشه را میلرزاند» را مهدی کوشکی نوشته است. این نمایشنامه که در سی و سومین جشنواره تئاتر فجر در بخش نسل نو حضور داشت، در مورد موقعیت زنها در اجتماع، در تمام دوران هاست و تمام زنها را در قالب یک زن تکثیر شده، به نام «روشنک» به تصویر میکشد. «باد شیشه را میلرزاند» در اولین اجرای خود با بازی شهروز دل افکار، شهره رعایتی، مصطفی کوشکی روی صحنه رفت و در دور دوم اجرای خود محمدصادق ملک جایگزین مصطفی کوشکی شد. این نمایش، تحسین شده سی و سومین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر است و کاندیدای بهترین نمایشنامهنویسی، کاندیدای بهترین کارگردانی، کاندیدای بهترین طراحی صحنه، کاندیدای بهترین بازیگر مرد و برنده تندیس بهترین بازیگر مرد در مسابقه اصلی تئاتر ایران شده است.
بازی یالتا (لوون هفتوان)
«بازی یالتا» به کارگردانی لوون هفتوان اردیبهشت ماه امسال با با بازی وحید رهبانی، شادی کرم ورودی و مانی منادی زاده در مجموعه کنش معاصر، تماشاخانه پایتخت روی صحنه رفت. هفتوان این نمایش را به دلیل استقبال مخاطبان، دی ماه نیز در همین تماشاخانه بازتولید کرد. در اجرای دوم نیز به دلیل حضور نیافتن شادی کرم ورودی و جایگزین شدن روشنک گرامی، این نمایش نیز از لحاظ میزانسن و حس و حال بازیها دچار تغییراتی شد. نمایش «بازی یالتا» اقتباسی است از داستان کوتاه «بانو و سگ ملوس» از آنتوان چخوف به قلم برایان فریل است. «بازی یالتا» داستان دیمیتری، مردی جذاب است که در پی به دست آوردن دل زنی با یک سگ خیالی، عاشق او میشود و در این مسیر مصائبی از سر میگذراند البته مصائبی از نوع چخوفی. گفتنی است طراحی پوستر این نمایش توسط آیدین آغداشلو نیز شکل گرفته است.
بیشعوری (سیدعلی حسینی)
نمایش «بیشعوری» اقتباسی از کتاب معروف خاویر کرمنت با نویسندگی، طراحی و کارگردانی علی حسینی است. این نمایش اسفند 94 امسال در تماشاخانه سهنقطه - سالن خسرو شکیبایی روی صحنه رفت. «بیشعوری» تیر ماه در همین تماشاخانه بازتولید شد. این نمایش درباره نویسندهای است که به دلیل یک سری خصوصیات بد در وجود خود همچون خودخواهی، وقاحت، جاه طلبی و... به سطوح آمده و در نتیجه آن، تصمیم به نوشتن کتابی میگیرد که در آن بیشعوری را تلنگری به وجدان خاموش انسانها تعریف میکند.
همچنین افشین رهگذر، نوشآفرین کیهان، امین ساتباروند، سارا شیرازی، محمدحسین غروی، ساناز لباف، مهدی دربند حقیقت و سپیده بهمنش در این نمایش به ایفای نقش پرداختند.
بیوههای غمگین سالار جنگ (شهاب الدین حسین پور)
این نمایش در سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر به عنوان اثر تحسینشده انتخاب و معرفی شد و در سال بعد در سالن چهارسو تئاتر شهر به اجرای عمومی در آمد و توانست با استقبال خوبی از سوی مخاطبان روبهرو شود. «بیوههای غمگین سالار جنگ»، نمایشی ایرانی با رویکرد مدرن است که با برخی تغییرات در نور، صحنه و البته میزانسنها فروردین ماه امسال در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر مجددا روی صحنه رفت. در این نمایش گلاب آدینه، مهسا مهجور، نورا هاشمی، محمد صدیقی مهر، حمیده رحیمی و حمیده مستعان به ایفای نقش میپرداختند و در اجرای دوم آن نیز مونا فرجاد جایگزین نورا هاشمی شد.
نمایشنامه «بیوههای غمگین سالار جنگ» توسط محمد امیر یاراحمدی به نگارش درآمده که زبانی جعلی، منحصربهفرد و غیررئالیستی دارد. متن اثر اشارهای به مکان خاصی ندارد و مخاطب را به سمتی هدایت میکند که احساس کند داستان مربوط به دوره گذشته است. این نمایش، قصه طمع سه بیوه (هوو) است که بر سر ارث و میراث اموال همسر خود جدال میکنند و در نهایت تصمیمی نابخردانه میگیرند.
علیمردان خان (سینا نورایی)
نمایش علیمردان خان برگرفته از قصه قدیمی و خاطره انگیز با همین نام است که با طراحی و کارگردانی سینا نورائی به دلیل استقبال مخاطبان در اردیبهشت ماه امسال، آذر ماه نیز بازتولید شد. این نمایش 9 شخصیت دارد که هریک از آنها به خاطر طراحی لباس و لهجه به عنوان نماینده خطهای از ایران به مخاطب معرفی میشوند.
«علیمردان خان» متنی رئال و با رگههای طنز است و مفاهیم آموزشی و اخلاقی را به دور از شعارزدگی بیان میکند. این نمایش قصهای خاطرهانگیز بوده و روایتگر پسر بچهای بازیگوش است که با آموزههای معلمش در مسیر تعلیم و تربیت قدم برمیدارد. این متن آموزنده و دارای نکات آموزشی برای خانوادهها و کودکان است. در این نمایش علیرضا قربانزاده، فربد نوزاد صدیق، امیرعلی ابراهیمی، سعید عظیمی، آنا نمکچیان و سینا نورایی به ایفای نقش پرداختند.
دختر یانکی (بهرام تشکر)
نمایش «دختر یانکی» نوشته نیل سایمون، ترجمه شهرام زرگر و به کارگردانی بهرام تشکر شهریور ماه در تماشاخانه خصوصی کنش معاصر با بازی بهنام تشکر، بهرام تشکر و سارا رسول زاده روی صحنه رفت. این اثر نمایشی پیش از این در سال 1392 در فرهنگسرای نیاوران و نیز شهرهای شیراز، گرگان، رشت، بابل و چالوس توسط گروه تئاتر اتود اجرا شده بود.
«دختر یانکی» اثری کمدی، روایتگر دو روزنامهنگار چپ آمریکایی است که ماهنامه زیرزمینی فالوت را منتشر می کنند. با آمدن سوفی قهرمان شنا المپیک به همسایگی آنان نظم طبیعی زندگی هر کدام و انتشار ماهنامه بر هم میخورد.
بهنام تشکر در اجرای نخست این اثر موفق به کسب جایزه بهترین بازیگر مرد تئاتر از نگاه کانون ملی منتقدان تئاتر ایران شد. گفتنی است در اجرای اول این نمایش یکتا ناصر حضور داشت که در بازتولید آن سارا رسول زاده جایگزین این بازیگر شد.
دکلره (مهدی کوشکی و صحرا فتحی)
«دکلره» نوشته و کارگردانی مشترک مهدی کوشکی و صحرا فتحی، اوایل سال 95 در تورنتو و مونترال به روی صحنه رفت. «دکلره» نمایشی در ژانر مستند است که قصه آن برگرفته از اتفاقی واقعی است. مهناز افشار، سحر دولتشاهی، لیلی رشیدی و نوید محمد زاده در این اجرا حضور پیدا کردند و موسیقی پایانی این نمایش به عهده زانیار خسروی بود. این نمایش خرداد ماه نیز در تئاتر مستقل تهران با بازی ستاره پسیانی، لیلی رشیدی، صحرا فتحی، نوید محمدزاده روی صحنه رفت. «دکلره» تئاتری در ژانر مستند اجتماعی است در مورد خانوادهای که پدر، دختر و همسر همراه با مقتول، فضای اتفاق افتاده را در قالب بازجویی بازگو میکنند.
کروماکی (مارین ون هولک)
اجرای نمایش «کروماکی» با طراحی و کارگردانی مارین ون هولک تیر ماه امسال در خانه نمایش «دا» آغاز شد و پس از آن به دلیل استقبال مخاطبان از مرداد تا شهریور ماه نیز مجددا روی صحنه رفت.
«کروماکی» با موضوع مهاجرت غیر قانونی از ترکیه به یونان، کار مشترکی با کشور هلند و همکاری کمپانی «استت» با گروه «کمپانی هنرهای اجرایی ویرگول» و همچنین خانه نمایش «دا» است.
در این نمایش بابک بیگ زاده، خسرو پسیانی، نگین تبرا، حدید تقی یار، دیبا خاتمی، مینا درودیان، امیرحسین طاهری، شهریار فرد، پریسا مقتدی، مینا ملک محمدی، میثم میرزایی به ایفای نقش پرداختند.
شمس پرنده (پری صابری)
«شمس پرنده» پس از پنج بار اجرا، مرداد ماه امسال نیز در مجموعه فرهنگی-تاریخی سعد آباد روی صحنه رفت. این نمایش همچون دیگر آثار پری صابری ترکیبی از شعر، موسیقی و حرکت است و هر بار به روی صحنه رفته مخاطبان زیادی را به خود جلب نموده است. «شمس پرنده» نمایشی برگرفته از دیدار شمس و مولانا است و حدود 40 بازیگر از جمله محمد حاتمی در نقش مولانا و سیروس اسنقی در نقش شمس، در آن به ایفای نقش پرداختند.
چمدان (فرهاد آئیش)
این نمایش که برای اولین بار در سال 71 به کارگردانی فرهاد آئیش روی صحنه رفت، بهمن ماه سال گذشته نیز با بازی شقایق فراهانی، مائده طهماسبی، رامین ناصر نصیر، شبنم فرشادجو، حمیدرضا نعیمی، بهناز نازی، نقی سیف جمالی، خسرو پسیانی، مهسا طهماسبی، بهنام دارابی، عزالدین توفیق، عرفان برزین (بازیگر خردسال) و فرهاد آئیش در سالن اصلی تئاتر شهر مجددا بازتولید شد. نمایش «چمدان» فروردین ماه امسال نیز مجددا با همان تیم بازیگران قبلی بازتولید شد. این اثرد برگرفته از دو نمایش با عنوان «چمدان» است که یکی از آنها ۲۵ سال قبل توسط فرهاد آئیش نوشته و اجرا شده است. نمایش دیگر نوشته «کوبو آبه»، نویسنده سورئالیست ژاپنی است. این آثار از دو منظر متفاوت «چمدان» را دستمایه کارشان قرار میدهند، اما به لحاظ فلسفی به یکدیگر نزدیکاند.
مثل آب برای شکلات (ابراهیم پشت کوهی)
«مثل آب برای شکلات» که سال 92 در سالن چهارسو مجموعه تئاتر شهر روی صحنه رفته بود، مرداد ماه امسال نیز در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر برای دومین بار به اجرا در آمد. این نمایش که بر اساس رمانی به همین نام نوشته نویسنده مکزیکی «لورا اسکوییول» آماده شده، از فضایی موزیکال و درآمیخته با فرهنگ و فضای بومی ایران و مکزیک برخوردار است. مثل آب برای شکلات در سبک رئالیسم جادویی و حاصل کار گروه تیتُوَک، با بازی بازیگرانی همچون رویا نونهالی، محمد سایبانی، حسین اصیلی، الهام اسکندری، فاطمه جعفری، بهنام پانیزه و معصومه آقابیگی به اجرا در آمد.
افسون معبد سوخته (کیومرث مرادی)
«افسون معبد سوخته» نوشته نغمه ثمینی و کارگردانی کیومرث مرادی، یک افسانه باستانی درباره مفهوم عشق و زیبایی است که مهر ماه امسال بعد از 17 سالن روی صحنه رفت. این اثر در اجرای جدید خود با تغییرات بسیاری در متن و ساختار برخوردار بود و کارگردان با رویکرد متفاوتی نسبت به اجرای گذشته آن را به روی صحنه برد. نمایش «افسون معبد سوخته» که با بازی پانتهآ بهرام، حمیدرضا آذرنگ و مهدی پاکدل مهر ماه در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفت، در جشنواره فجر سال 79 نیز توانست جایزه بهترین کارگردانی (برای کیومرث مرادی) و بهترین نمایشنامه (برای نغمه ثمینی) و بهترین بازیگری زن (برای پانتهآ بهرام) را به دست آورد. این نمایش همچنین سال۱۳۸۰ در تالار چهارسوی مجموعه تئاتر شهر اجرای عموم رفت و با نقدهای مثبت هنرمندان، منتقدان و روزنامهنگاران همراه بود. در اجرای قبلی این نمایش پانته آ بهرام به همراه احمد ساعتچیان و پیام دهکردی در به ایفای نقش پرداختند.
افسون معبد سوخته درباره زنی است که در تنهایی خود در یک معبد مشغول به زندگی و عبادت است. در یک شب طوفانی، یک زن پوش به همراه نوآموز خود به معبد میرسند و تقاضای ورود به معبد را دارند. زن که یک شمن است آنها را در ابتدا راه نمیدهد چرا که نو آموز او یک مرد است اما ناگهان نو آموز شعری میخواند و شمن که ناباورانه سحر شده است، آنها را به درون معبد راه میدهد. چند روزی میگذرد تا زن پوش میآید و از شمن خداحافظی میکند اما شمن از او میخواهد که نوآموز را برای او بگذارد و خود به تنهایی معبد را ترک کند اما زن پوش نمیپذیرد و ...
قصه قصر یخی (مسعود روستا)
«قصه قصر یخی» نمایشی شاد و کودکانه است که خرداد امسال در خانه موزه استاد انتظامی روی صحنه رفت. این نمایش به کارگردانی مسعود روستا و با بازی مانی اسکندری، سجاد باقری، مائده خانی، مسعود روستا، فرهاد قدیم خانی، شیما لطیفی بار دیگر در آبان ماه نیز دوباره در فرهنگسرای شفق به اجرا در آمد.
کرمهای کتابخوان (علیرضا جعفری مرام)
این نمایش مهرماه سال 92 در سالن گوشه فرهنگسرای نیاوران با بازی احمد خیرآبادی، محیا سالاری، پیمان کلانتری روی صحنه رفت. «کرمهای کتابخوان» نمایشی ویژه کودکان است و قصه آن درباره دو کرم است که در قفسه یک کتابخانه قدیمی زندگی و از کتابها تغذیه میکنند. آشنایی با پروانهای این دو کرم را ترغیب به کتاب خواندن میکند. این نمایش به مدت 6 ماه به صورت هفتهای در مجموعه سینمایی ماندانا در خیابان دماوند اجرا شد.
کسوف (ایوب آقاخانی)
نمایش «کسوف» که سال ۸۹ در تالار قشقایی تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفته بود، مجدد از خردادماه در تماشاخانه باران روی صحنه رفت. این نمایش با حضور همان بازیگران قبلی یعنی نسیم ادبی، حمیدرضا آذرنگ و خود آقاخانی و با تغییر در ساختار و متن نمایشنامه اجرا شد. این نمایش به داستان یک مرد افغانستانی و زن ایرانی بازداشت شده در منطقه صفر مرزی که فرزند خود را از دست دادهاند، میپردازد و در اولین اجرا بازی تأثیرگذار بازیگران بهویژه نسیم ادبی در بخشی از نمایش تشویق تماشاگران را هم در پی داشت.
گرگهای دوست نداشتنی (علیرضا جعفری مرام)
نمایش «گرگهای دوستنداشتنی» به نویسندگی و کارگردانی علیرضا جعفری مرام که فروردینماه امسال در سالن گوشه فرهنگسرای نیاوران به اجرا درآمده بود مجدد از مهر ماه نیز در آمفیتئاتر فرهنگسرای ابنسینا به روی صحنه رفت.این اثر داستان گرگهای قصهها را روایت میکند که از پایان قصههای خود راضی نیستند و دست به دامن مادربزرگ شنل قرمزی میشوند تا وضعیت آنها را در قصههایشان تغییر دهد. درروند داستان اتفاقات جذابی رخ میدهد که برای بچهها شیرین و آموزنده است.
در این نمایش برای ارتباط بیشتر کودکان با اثر و پررنگ کردن ویژگی باورپذیر از تکنیک تنپوشهای عروسکی برای بازیگران بهره گرفته شده بود.