گفت‌وگو با حبیب‌الله دانش کارگردان نمایش «آدم آدم» است
جهان‌بینی برشت انقلابی و در تعارض با جبرگرایی است
نمایش «آدم آدم است» اثر برتولت برشت با ترجمه امین مؤید و کارگردانی حبیب الله دانش این روزها در تالار مولوی روی صحنه رفته است. برشت نویسنده آلمانی و مبدع سبک فاصله گذاری در تئاتر، یکی از محبوب ترین و موثرترین نمایش نامه نویسان معاصر دنیا است که آثارش جهان شمول هستند و درهر فرهنگ و زمان و کشوری قابلیت اجرا و بازخوانی دارند.
به گزارش ایران تئاتر، نمایش آدم آدم است اثر برتولت برشت با ترجمه امین مؤید و کارگردانی حبیب‌الله دانش این روزها در تالار مولوی روی صحنه رفته است. برشت نویسنده آلمانی و مبدع سبک فاصله‌گذاری در تئاتر یکی از محبوب‌ترین و مؤثرترین نمایشنامه نویسان معاصر دنیا است که آثارش جهان‌شمول هستند ودرهر فرهنگ ، در هر زمان ودرهرکشوری قابلیت اجرا و بازخوانی دارند. دایره گچی قفقازی ، زن نیک ایالت سچوان ، زندگی گالیله ، اپرای سه پولی ، مادر و ننه دلاور و فرزندانش ازجمله مطرح‌ترین نمایش‌نامه‌های این نویسنده بزرگ است که دستی هم در شاعری دارد . نمایش آدم آدم است ساختاری تجربه‌گرایی دارد و حبیب‌الله دانش از هنرجویان جوانش در اجرای این نمایش بهره برده است . آدم آدم است داستان گالی گی است. گالی گی دلال ساده، برای خرید ماهی از خانه خارج می‌شود و با چند سرباز انگلیسی روبرو می‌شود که به علت اینکه چهارمین نفر جوخه اشان همراهشان نیست در ساعت حضوروغیاب در پادگان، در هچل افتاده‌اند . گالی گی درازای معامله با آن‌ها قبول می‌کند که چندساعتی نقش سرباز گم‌شده را بازی کند اما این مسئله دردسرسازمی‌شود و گالی مجبور می‌شود هویت خودش را فراموش کند و تبدیل به سرباز شود.علی برجکی ، فرزانه جمال‌زاده، فریبا رسولی، علی‌اصغر زارعی ، محمدرضا صالحی،صادق طالعی، عباس طباطبایی ،حسن فضلی ، نگار محمد زاده ،عباس نورمحمدی،فریبرز واحدی در نمایش آدم آدم است ایفای نقش کرده‌اند. حبیب‌الله دانش (بازنویسی، دراماتورژ، طراح )، حمید انصاری، فریبرز واحدی ( گروه کارگردانی)، علی هاشمی (عکس)، الهه حاجی‌زاده (مشاور امور رسانه)، معصومه پاسیار(منشی صحنه)، ماندانا معزی پور و پیام حقی(مدیر اجرایی)، صادق حسین (آهنگساز)، محسن حسین، صادق حسین (نوازندگان)، گروه اجرایی نمایش، کارگاه ایده مهر کارکیا و ناصر فضلی( اجرای دکور) دیگر عوامل این نمایش هستند . این نمایش از روز ۱۸ فروردین‌ماه تا 15 اردیبهشت‌ماه رأس ساعت ۲۰:۳۰ هرروز غیر از شنبه‌ها درتالارمولوی در میدان انقلاب، خ ۱۶ آذر روی صحنه اجرا می‌شود. با حبیب‌الله دانش درباره اجرای نمایشش گفت گویی انجام داده‌ایم.
بر اساس چه ویژگی برای اجرای نمایش به سراغ اثری از برتولت برشت رفتید؟
تعلق‌خاطر زیادی به برشت و آثارش دارم. سال‌ها این دغدغه را داشتم که یکی از نمایش‌نامه‌های برشت را روی صحنه اجرا کنم.سال قبل یک کارگاه بازیگری را در شهرستان بهارستان برای جوان‌ها برگزار کردم . از ابتدا هم قصد داشتم سوای آموزش مسائل تئوریک بازیگری، فرصت اجرای عملی را به بچه‌ها بدهم، تا آموزشم هدفمندتر باشد . بعد از گزینش تعدادی برای حضور در این کارگاه آموزشی و طی شدن دوره به فکر اجرای متن آدم آدم است افتادم و در حین دوره آموزشی متوجه شدم در میان این بچه‌ها استعدادهای خوبی وجود دارد که با حمایت لازم می‌توانند شکوفا بشوند . بر اساس شرایط موجود اجرایی متن را دراماتوژی کردم .
آیا دراماتوژی بر اساس متنی که امین مؤید ترجمه کرده بود . انجام شد؟
تغییرات زیادی در متن اصلی نمایشنامه داده‌ام .یک‌جورهایی بازنویسی کامل انجام شد
بازنویسی در چه بخش‌هایی از نمایش انجام شد؟
متن نمایشنامه به دلیل شرایط زمانه‌ای که برشت آن را نوشته است .بسیار مطول و طولانی بود و اگر می‌خواستیم متن را کامل اجرا کنیم . در حدود دو - سه ساعت و نیم طول می‌کشید .ل برشت در نوشتن آدم آدم است به مستقیم گویی مایی مرتبط با احوالات سیاسی دهه سی و چهل پرداخته بود .به همین دلیل در متن تغییراتی بدون وارد شدن آسیبی به شاکله اصلی انجام دادم .
بنابراین مخاطب جوان تئاتری می‌تواند با نمایش آدم آدم ارتباط بی‌واسطه‌ای برقرار کند ؟
بله، در انتخاب زبان گفتاری شخصیت‌های نمایش هم تلاش کردم ساده و قابل‌فهم باشد. درحالی‌که ترجمه امین مؤید زبان آرکائیک و سنگینی داشت.
آیا تغییرات که در نمایشنامه اعمال کردید بر اساس متن ترجمه‌شده امین مؤید بود یا نسخه اصلی نمایشنامه ؟
من ترجمه‌های دیگر آدم آدم است را که به فارسی انجام‌شده بود را خواندم . اما اتکای اصلی‌ام متن ترجمه‌شده امین مؤید بود و تصمیم گرفتم به دلیل احترامی که برای زحمت‌های مترجم قائلم نام ایشان را در پوستر بزنم. اما به‌واقع اثر بازنویسی شده است.
آیا تم اصلی نمایش آدم آدم است درباره استحاله فردی آدم‌ها است؟
والتر بنیامین درباره انسان بد نو حرف میزند .اسمی که روی گالی گی در مباحثاتش با برشت می‌گذارد و به استحاله انسان مدرن تأکید می‌کند .من هم سعی کرده‌ام به این رویکرد به سمت اجرا بروم. چیزهای بد نو. آدم بد نو، و گویا ما هم باید با این انسان بد نو در روزگار مدرن زندگی کنیم و پذیرای این سرنوشت جدید بشری باشیم که خود آن را نوشته است.
آیا این وضعیت با سرنوشت مختوم ارتباطی دارد؟
نه، سرنوشت مختوم در تعارض با افکار برشت است .نگاه‌های برشت انقلابی است و معتقد است انسان باید روبه‌جلو حرکت کند و به سمت تعالی برود. اما با سرنوشتی که خود بشر برای خود رقم میزند معتقد است و با نشان دادن
گالی گی ها به ما هشدار می‌دهد.
در اغلب آثار برشت مثل همین آدم آدم است و ننه دلاور تأثیر مخرب جنگ بر زندگی بر زندگی آدم‌ها وجود دارد؟
تحلیل درستی است. به قول دکتر ناظر زاده کرمانی منظر نمایش با مفهوم جنگ و موقعیت آدم‌ها در بحبوبه جنگ و واکنش‌هایشان که نسبت به جنگ دارند قابل‌تعریف است .
آیا نمایش آدم آدم است یک اثر تجربی است؟
تلاشم این بوده نمایشی را روی صحنه اجرا کنم که از جایی گرته‌برداری نشده باشد و درواقع از فیلتر ذهنی خودم عبور کرده باشد .چیزی که این روزها در ایران به‌عنوان تئاتر تجربی مطرح است با مباحث تئوریک در تعارض است. اقل‌کم من نمی‌توانم درباره‌اش حرفی بزنم. داعیه‌ای هم ندارم که اجرای من از آدم آدم است یک اجرای تجربی است. به همین جهت ترجیح می‌دهم کارشناسان و مخاطبان در این مقوله قضاوت کنند.
چقدر برای جوان‌های این دوره و زمانه می‌تواند نمایش مایی از جنس برشت که بر مبنای شیوه فاصله‌گذاری اجرا می‌شود ،جذابیت داشته باشد؟
من با واژه فاصله‌گذاری دچار چالش هستم و درکش نمی‌کنم .معتقدم اسمش بیگانه سازی و یا آشنازدایی است .برشت ووالترینیامین هم از واژه آشنازدایی استفاده می‌کردند. معتقدم برشت و آثارش آن‌قدر جهان‌شمول هست که سال‌های سال می‌تواند با مخاطبانش ارتباط برقرار کند.
گفت‌وگو از احمد محمد اسماعیلی.
