صمد چینیفروشان در جلسه نقد و بررسی نمایش «بزرگراه» مطرح کرد
تاریخ معاصر ایران مملو از سوژه برای آثار نمایشی است
جلسه نقد و بررسی نمایش «بزرگراه» به کارگردانی ابوالفضل حاجی علیخانی با حضور کارگردان اثر، شقایق فتحی مشاور کارگردان و بازیگر و صمد چینیفروشان بهعنوان منتقد برگزار شد.
به گزارش ایران تئاتر جلسه نقد و بررسی نمایش «بزرگراه» که این روزها به کارگردانی ابوالفضل حاجی علیخانی در تماشاخانه سرو روی صحنه است، با حمایت انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس و در راستای تقویت آثار نمایشی با حضور کارگردان اثر، شقایق فتحی مشاور کارگردان و بازیگر و صمد چینیفروشان بهعنوان منتقد برگزار شد.
تقدیم اجرا به عارف لرستانی و حسن جوهرچی
با به پایان رسیدن اجرای نمایش «بزرگراه»، ابوالفضل حاجی علیخانی این نمایش را به عارف لرستانی و حسن جوهرچی که بهتازگی از میان ما رفتهاند تقدیم کرد و در ادامه از حاضران خواست تا دقایقی به احترام روح هنرمندان تازه درگذشته بایستند.
عبدالرضا اکبری، اتابک نادری، مجید قناد، کاظم هژیرآزاد، فرهاد بشارتی، شفیع اقا محمدیان و محمد خاتمی ازجمله افرادی بودند که از اجرای شب گذشته این اثر دیدن کردند.
کاهش بازیگر از 26 به 16 با اصلاح دیالوگ
با آغاز جلسه نقد و بررسی که تحت عنوان «روایت صحنه» برگزار شد، حاجی علیخانی یادآور شد: متن اولیه این اثر ۲۶ شخصیت داشت و اجرای آن چیزی حدود دو ساعت به طول میانجامید که در روند تمرینات موردبازنگری قرار گرفت و با در نظر گرفتن ۱۶ کاراکتر برای آنُ مدتزمانش کوتاه شد. در راستای بازنویسی این اثر قصه نمایش تغییر نکرده است بلکه در دیالوگنویسی تفاوتهایی ایجاد شد.
وی با تأکید بر اینکه به پیام دادن مستقیم در نمایش اعتقادی ندارد درباره اینکه چقدر شخصیتهای این نمایش مستند و واقعی هستند گفت: خانه حسامالدینی وجود ندارد اما مشابهتهایی وجود دارد. ازآنجاکه ادبیات و تاریخ ما دستمایه خوبی برای مضمونهای بکر است و من سعی کردهام دستمایه اکثر آثارم تاریخ باشد. کاراکتر آقا کمالالدین در تاریخ وجود داشته و همچون این کاراکتر شخصیتی چون سید حسن مدرس را میتوان مثال زد. همچنین سید جلال در تاریخ شخصیتی تأثیرگذار در زمان تعطیلی روزنامهها بوده است.
صمد چینیفروشان: پرداختن به کشف حجاب برای ارائهی تصویر جامعتری از تاریخ
صمد چینیفروشان که بهعنوان منتقد در این جلسه حضور داشت در ادامه سخنان ابوالفضل حاجی علیخانی گفت: در موضوع کشف حجاب نشانی از قتل نداریم ولی کارگردان نمایش «بزرگراه» کشته شدن یکی از کاراکترها به دلیل کشف حجاب برای نشان دادن فشارها استفاده کرده است. در کلیت این داستان ما با ترکیبی از تاریخ و معاصر روبهرو هستیم. این اثر درام رئالیستی است که کارگردان سعی دارد با پرداختن به موضوعاتی چون کشف حجاب تصویر جامعتری از تاریخ را ارائه کند.
وی در ادامه نسبت به پروسه اجرا انتقاد کرد و آن را عاملی برای ایجاد سؤالات متعدد و در ادامه سردرگمی در مخاطب دانست. چینیفروشان ادامه داد: اگر مفاهیم نتوانند چیزی را با مخاطب در میان بگذارند صرفاً به بیانیه و گفتارهای کلان تبدیل میشوند که تأثیری هم بر جامعه ندارد.
چینیفروشان تئاتر را عنصر فرهنگی و وسیله گفتوگو معرفی کرد و افزود: هریک از عناصر داستانی باید برای مخاطب تعریف شود چراکه معنا پیدا نکردن آن تماشاگر را دچار سردرگمی میکند. ما در این اثر خانه را نماد جامعه کهنه و آسیبدیده با تاریخ پر از رنج و درد که برای رهایی و پیشرفت مبارزه میکند میبینیم، جامعهای با سنتهای فرهنگی. در این اثر گفته میشود که قرار است جادهای کشیده شود و خانه تخریب شد بنابراین اگر این رویکرد را بپذیریم وقتی تصویر را در ذهن نگهداریم تصاویر و بخش اول و نوع شخصیتپردازی آن برایمان سؤالبرانگیز خواهد شد چراکه این کاراکترها افرادی هستند که نمیتوانند حتی یکدیگر را تحمل کنند.
وی ادامه داد: در بخش دوم میبینیم بخش مشکلات و کلنجارهایی که در بخش اول دیده شد محور کار نبوده و نمیتوان گفت که شخصیتها درگیر و محتاج هستند. از سوی دیگر با ورود زنان کلید اصلی قصه نشان داده میشود که قرار است ما را به سمت مسائل اجتماعی سوق دهد و این در حالی است که وقتی زنان وارد صحنه میشوند تصویری از موجودی بیمحتوا و وراج و بیشخصیت از خود ارائه میکنند. دراینبین این سؤال پیش میآید که آیا این بخش نقدی بر وضعیت امروز؛ یا تصویری سرهم شد برای رسیدن به بخش نهایی اثر است؟
حاجی علیخانی دراینباره تشریح کرد: زن درصحنه نمایش کاراکتر حراف نیست، او حرف میزند و حرف برای گفتن دارد.
چینیفروشان تأکید کرد: مسئله ما در بحث درام و نوشتن یک داستان انتقال مفهوم به مخاطب فراگیر است و این داستان اگر بر اساس این ضرورت بود سیر تحول داستان موضوعات دیگری را در برمیگرفت. به خاطر صحنههای اولیه نادرست، تعریف ناجوری از موقعیت ارائه میشود که هدف کارگردان نیست. در درامنویسی باید ایده محوری وجود داشته باشد و با طرح اولیه باید بگویی که به مردم چه چیزی باید انتقال داده شود. اگر ایده درست انتخاب شود مسیر درست نیز پیشگرفته خواهد شد.تاریخ معاصر ایران مملو از سوژه برای آثار نمایشی است .
شقایق فتحی: مردم عادی با بزرگان همراه شدند تا هدفی والا تحقق یابد
شقایق فتحی نیز در این نشست گفت: در اینجا یک سؤال مطرح است که چطور یک لیدر باهدف بزرگی که دارد مسیرش را تکمیل میکند؟ از گاندی تا امام خمینی (ره) چه کسانی همراهیشان کرد؟ آیا اینگونه نیست که مردم عادی با بزرگان همراه شدند تا هدفی والا تحقق یابد؟ در اینجا دو بحث وجود دارد که موضوع محتوایی و بحث نشانهها است که مدنظر ما بوده است. اگر حسامالدین یک لیدر و رهبر است و زیرزمین قصه آرامگاه شهدای این مسیر است آدمهای آن خانه قشرهای آن مملکت حساب میشوند. من فکر میکنم کاراکترهای دیگر که در کنار حسامالدین قرار میگیرند تکمیلکننده شخصیت این کاراکتر هستند چراکه اگر نباشند نمیتوان درک درستی از شهدا و این شخصیت داشت. رفتارهای نادرست دیگر کاراکترهای نمایش نشان از این است که این افراد از مسیر اصلی خارجشدهاند.
چینیفروشان نیز در ادامه نقد کرد: اگر محور قصه کاراکتر مرد است باید داستان او را اثبات کند. در این اثر داستانها کمکی به فرآیند درام و انتقال معنا نمیکنند. ضرورت بر این است که ساختار درام در دل داستان تداوم پیدا کند.
وی تأکید کرد: مشکل تئاتر این است که زبان مشترک ندارد و ما در جریان پر سوءتفاهمی به نام تئاتر زندگی میکنیم و تئاتر موجود پر سوءتفاهمی شده و به همین دلیل کار منتقد در جلسات نقد و بررسی بسیار سخت است.
این منتقد اظهار کرد: انتظار درام مدرن این است که موضوع مشخصی انتخاب کند و ریزبهریز در راستای آن مفاهیم پیش رود. جدای از صحنه اول نمایش، ریتم این اثر، چیدمان صحنه، رنگبندی و دکور آن بسیار خوب بود و نمایش بهخوبی فضای کهنه و قدیمی یکخانه را برای ما به تصویر میکشید.