سعی کردم به جای تیپ سازی، به حیوانات نمایش شخصیت بدهم

بابک مولانا را علاقه مندان به حوزه نمایش بیشتر در کسوت بازیگر می شناسند. وی که از سال 1379 به صورت تجربی پای به این عرصه گذاشته، تاکنون در نمایشهای بسیاری از جمله انسانم آرزوست، گیسوانی برای پرواز، پادشاهی که سه پسر داشت، ماه و ژیار، کدوی قل قله زن و ... ایفای نقش کرده است.نمایش «دم پنبه ای ها» اولین اثری بابک مولانا در کسوت کارگردانی کودک و نوجوان می باشد که این روزها در تالار هنر به اجرا در می آید. ایران تئاتر مصاحبه ای با ایشان در این خصوص انجام داده، که نظر شما را بدان جلب می کنیم.

چه شد که تصمیم گرفتید در حوزه کارگردانی تئاتر کودک فعالیت نمایید.

من سال های زیادی است که در حوزه تئاتر کودک فعالیت می کنم و با اساتید و کارگردانان زیادی در این حوزه کار کرده ام. این تجربه چندین ساله به مرور مرا با چالشهایی آشنا کرد که احساس کردم اگر برای آنها راه حلی پیدا شود، تئاتر کودک و نوجوان گام های بهتری را در آینده بر می دارد که یکی از اصلی ترین آنها ریسک کردن در فضای کودک و نوجوان بود.

مخاطب شناسی نیز یک دغدغه در کار نمایش به ویژه نمایش کودک و نوجوان محسوب می شود و هنوز برخی کارگردانان شناختی از مخاطب ندارند. به عقیده من یک کارگردان باید بداند نمایش خود را برای چه مخاطبی و در چه فضایی قرار است به اجرا گذارد. مثلا ما در حوزه تئاتر کودک با دو نوع مخاطب روبروییم کودک و پدران و مادرانی که با آنها وارد سالن می شوند و  وقتی کاری قرار است به نمایش گذارده شود باید هر دو وجه را مدنظر بگیرد.این شد که با حضور در ورک شاپ های مختلف، تحقیق و مطالعه، استفاده از تجربه اساتید به نام و ... سعی کردم ایده ای جدیدی در حوزه نمایش کودک بیابم و نمایش دم پنبه ای ها را نیز با همین رویکرد به روی صحنه آوردم.

به عقیده خودتان متن نمایش دم پنبه ای ها برای تحقق این هدف مناسب بود؟

زمانیکه من تصمیم به کارگردانی نمایش گرفتم متون زیادی را مطالعه کردم تا در نهایت به این نمایشنامه رسیدم. نمایش برداشتی از کتاب شورش خرگوش ها اثر آریل دورفیمان است که با حال و هوای مردم آمریکای لاتین به رشته تحریر در آمده بود. کتاب برای اولین بار در سال 78 با ترجمه امیلی امرایی از سوی نشر افق منتشر شد و پس از آن در چهارمین دوره جشنواره کتاب برتر هم برگزیده شد وکیومرث قنبری آذر نیز براساس این رمان نمایشنامه را تألیف کرد.داستان درباره خودکامگی و خودرأیی انسان هاست و شخصیت گرگی را نشان می دهد که در کودکی به خاطر اینکه چاق بوده و نمی‌توانسته خرگوش‌ها را شکار کند مورد تمسخر دیگران قرار می گرفته است. این مسئله برایش تبدیل به عقده شده و زمانی که بزرگ می‌شود تصمیم می گیرد کاری کند که دیگر کسی اسم خرگوش‌ها را نیاورد. اسم خرگوش‌ها را از همه کتاب‌ها خط می‌زند و از میمون عکاس می‌خواهد تند تند از او عکس بگیرد تا عکس‌های او فقط در جنگل باشد و...من وقتی نمایشنامه را خواندم احساس کردم با هدفی که دنبال می کنم همسوست  لذا تصمیم گرفتم آن را برای اجرا آماده کنم.

چقدر طول کشید تا این نمایش آماده اجرا شود.

من از اوایل فروردین ماه حدود دو ماه به دنبال متن بودم و پس از انتخاب متن نمایش دم پنبه ای ها، از 29 خردادماه سال 95 کار را به صورت جدی شروع کردم. هدف گذاری من برای این نمایش شرکت در جشنواره تئاتر شهر و در ادامه اجرای عموم بود. این نمایش در 27 شهریور در خانه فرهنگ فدک به روی صحنه رفت و توانست جایزه برگزیده گریم و تقدیر لباس را به خود اختصاص دهد. ضمن آنکه بازیگر نقش اول نمایش نیز کاندیدای بهترین بازیگر نقش مرد بود.پس از آن قرار شد نمایش را در تالار هنر نیز به صحنه ببریم که متاسفانه با تغییر مدیریت کار تعطیل شد و 10 اسفندماه مجددا از ما خواسته شد کار را برای بازبینی و اجرا آماده کنیم.

بازیگران در این نمایش  از فضای تیپیکال مرسوم فاصله داشتند، علت خاصی داشت.

این هم یکی دیگر از چالشهای من در تئاتر کودک است. متاسفانه یکی از مرسومات فضای بازیگری در تئاتر کودک حرکت به سمت بازی تیپیکال است. مثلا در اکثر نمایش ها وقتی حیوانی را به نمایش می گذاریم تلاش می کنیم با تیپ های معروف، او را به کودک نشان دهیم مثلا گرگ را با چنگال های تیز یا زوزه کشیدن و ...، میمون را آویزان بر درخت و یا تاکید بر نوع حرکت و ...، شیر را با غرش و ... نشان دهیم. ما تلاش کردیم که از این حالت یک پله جلوتر برویم و روی لحن ها و فضاهای شخصیتی نیز کار کنیم و بازیگر را به سمت تیپ- شخصیت هدایت نماییم. به اعتقاد من ما قرار نیست حیوانات را نشان دهیم بلکه می خواهیم همانند داستانهای قدیمی مثل کلیله و دمنه رفتارهای خوب و بد انسانها را در قالب حیوان به نمایش گذاریم تا به کسی بر نخورد لذا حرکت ها باید این حس را به مخاطب القا کنند که آن گرگ، شیر، روباه و ... به دلیل رفتار بد یا خوبی که داشته مستحق تنبیه یا پاداش است نه به خاطر خصوصیات ذاتی اش و ماحصل کار در این چند روز نشان داد که بچه ها با این شیوه بیشتر ارتباط برقرار کردند.

به نظر شما مهمترین دغدغه گروههای نمایشی کودک و نوجوان در مسیر اجرا چیست؟

من از سال 79 در حوزه تئاتر فعالم و درطول این دوران یک دغدغه همیشگی در حوزه اجرا می بینم و آن بازبینی های دوگانه ای است که برای یک اجرا صورت می گیرد. متاسفانه برای اجرای یک نمایش، در حال حاضر دو گروه بازبینی مجزا با سلیقه ها و ایده های متفاوت وجود دارند. گروه نمایشی ابتدا باید نظر هیئت نظارت سالن را جلب کند و نظرات و آرای آنها را در طرح بیاورد و در مرحله دوم نظر گروه ناظری که از سوی مرکز هنرهای نمایشی معرفی می شوند، مدنظر قرار دهد. این مسئله کار ما را با مشکلات زیادی روبرو می کند. ای کاش یک هماهنگی بین تیم های نظارتی ایجاد می شد تا گروه از طولانی شدن مراحل اجرا خسته نشود.

از اینکه زمانی را به ایران تئاتر اختصاص دادید ممنونم، در پایان اگر صحبت خاصی دارید، بفرمایید:

در پایان جا دارد از تک تک عوامل اجرای اعم از بازیگران، طراح، گریم، دکور، موسیقی، نور و ... به من اعتماد کردند و در طول یک سال مسیر پر پیچ و خم اجرا مرا تنها نگذاشتند تشکر کنم.

گفتنی است نمایش «دم پنبه‌ای‌ها » به کارگردانی بابک مولانا فروردین و اردیبهشت ماه، هر شب ساعت 18:15 در تالار هنر روی صحنه می‌رود. در این نمایش احمد خیر آبادی، رضا نعمتیان، محمد کار آزاد، لیلا ارجمند پیوند، سهیل پناهی و حدیثه سادات حسینی ایفای نقش می کنند و رضا نعمتیان و نیلوفر خادم خصال گروه کارگردانی این نمایش را تشکیل می دهند.

در این نمایش شاهین کربلایی حسن مشاور نویسنده، فاطمه سادات حسینی منشی صحنه، مجتبی مهدی طراح صحنه، مجتبی مهدی، یاسر ریحانی اجرای دکور، روشنک کریمی طراح لباس، مهری حیدری دوخت لباس، عبد آتشانی آهنگساز، سپیده دبیری شاعر نمایش هستند.

گفتگو از علی رحیمی