در گفت‌وگو با سیاوش بهادری راد کارگردان نمایش «محفل بی‌عاری» مطرح شد
پایمال شدن و از عرش به فرش رسیدن
ایران تئاتر: در طول تاریخ، قدرتمندان برای رسیدن به جایگاه موردنظر خود، گاهی دست به اقدامات غیرانسانی می زندند. یکی از این اقدامات که در تاریخ ایران به ثبت رسیده است، اخته کردن برخی از افراد به بهانه‌های مختلف بوده که بی‌شک آسیب‌های روحی و جسمی زیادی به فرد وارد می‌شده است.
نمایش «محفل بی‌عاری» به کارگردانی سیاوش بهادری راد، این معضل را سوژه کار خود قرار داده است و به همین بهانه با کارگردان این نمایش گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
سیاوش بهادری راد در مورد شکل‌گیری نمایش «محفل بی‌عاری» توضیح داد: «یکی از دلایل اجرای این اثر این بود که می‌خواستیم به خودمان ثابت کنیم و برایمان تجربه شود که حتماً لازم نیست برای ایجاد فضای تجربی و نو و مدرن به سمت داستان‌های غیر ایرانی و بی‌هویت جغرافیایی برویم. ما می‌توانیم داستان‌های ایرانی را در فضای مدرن روایت کنیم. البته یک سری تجربیات در مورد داستان‌های تاریخی خودمان به این صورت بوده است، اما هم بسیار کم بوده و هم خیلی از آن‌ها درگیر المان یا خرده‌کاری‌های کلیشه بوده، البته قطعاً نمونه‌های موفق هم وجود داشته است. این نکات از دلایلی بود که ما می‌خواستیم با داشتن دستمایه تاریخی و ایرانی به سمت فضای تئاتر جدید برویم».
موضوع اخته‌هایی که هیچ‌وقت دیده نشدند
او ادامه داد: «شیرازه اصلی داستان، موضوع بسیار جذابی بود، برخلاف انتظار کلیشه‌ای که با شنیدن داستان‌های تاریخى همه منتظر دیدن المان‌های قاجارى در لباس و فرم و فضا هستند یعنی موضوع اخته‌هایی که هیچ‌وقت دیده نشدند و زندگی کابوس واری داشتند. خواجه‌هایی که در زندگی‌شان طعم یک‌لحظه حق‌داشتن را نچشیدند. خواجه خسرو زند آخرین بازمانده سلسله زندیه فرزند لطفعلی‌خان زند که قرار بوده بعد از پدرش شاه شود. بعد از کشمکش‌ها و حوادثى که به‌واسطه آغا محمد خان براى تشکیل سلسله قاجار رقم خورد، مورد برخورد وحشیانه‌ای قرار گرفت و اخته شده، در کاخ قاجار محبوس شد تا به‌نوعی از خاندان زند انتقام‌جویی شد».
او گفت: «ماجرا این است شاهی که اخته شده از بالاترین رتبه اجتماعی به نازل‌ترین رتبه افول می‌کند. این سرکوب حق انسانی و اجتماعی برایم سوژه جالب‌توجهی بود و فکر کردم می‌توانیم روی آن کارکنیم. جدا از این سوژه که جذاب بود، برخلاف انتظار کلیشه‌ای که با شنیدن داستان‌های تاریخى همه منتظر دیدن المان‌های قاجارى در لباس و فرم و فضا هستند. ما می‌خواستیم ببینیم که چطور می‌توانیم بدون هیچ‌کدام از این عوامل به این سوژه برسیم. سوژه‌ای جهانى و انسانى. پایمال شدن و از عرش به فرش رسیدن و بدانیم چطور این‌چنین سوژه‌ای می‌تواند به‌دوراز هرگونه کلیشه‌ای در ذهن مخاطب نقش ببندد».
بهادری راد در مورد تأثیرات اختگی در تاریخ و دلایل آن توضیح داد: «جنبه‌های این اقدام می‌تواند نوعی انتقام و نسل‌کشی باشد که بدین‌وسیله از ادامه بقاء نسل یک فرد جلوگیری می‌کردند. این عمل نوعی از حقارت راهم در برداشته است. حتی در بعضی موارد جنبه‌های کارآمدتری هم داشته، گاهی جوانانی که صدای زیبایی داشتند را اخته می‌کردند که تغییر صدا ندهند یا آن‌هایی که ظاهر زیبایی داشتند و...اخته می‌شدند و این اتفاق قطعاً با میل فرد نبوده و اخته‌ها راضی به اختگی نبودند. تأثیرات اخته شدن تخریب‌کننده بود و طبیعت آن فرد به هم می‌ریخته و دچار مشکلات روحی و بی‌هویتی می‌شده که مطمئناً این وضعیت تا پایان عمر فرد اخته با او همراه بوده است».
او در ادامه در مورد ادامه اقداماتی مثل اختگی افراد گفت: «نمی‌دانم که هنوز کسانی هستند که چنین کاری می‌کنند یا نه. فکر می‌کنم شاید در شرایط خیلی قبیله‌ای و بومی و نقاطی که فرهنگ پیشرفت کرده‌ای ندارند، این معضل هنوز وجود داشته باشد».
تماشاگر داستان را در ذهن خودش شکل می‌دهد
کارگردان نمایش «محفل بی‌عاری» در مورد طراحی صحنه و لباس و گریم نمایش توضیح داد: «تنها چیزهایی که درصحنه و فضای خالی بلک باکس دیده می‌شود، سریر پادشاهی دفرمه شده‌ای است که شاید شبیه هر چیزی هست به‌جز سریر شاهی که می‌تواند نماد قدرت پادشاه و نویدبخش خوشی برای او باشد. این سریر درصحنه بیشتر خشن است و نماد اتفاقاتی می‌تواند باشد که بر اخته‌ها تحمیل‌شده است. لباس‌های بازیگران هم پوشش ساده‌ای است که می‌تواند تنه بزند به هر پیشخدمتی در هر عصری، اما المانی در آن به کار نبرده‌ایم که مرتبط با دوره خاصی باشد. در مورد ظاهر بازیگران و بحث گریم هم بازیگران همگی کچل هستند که به خاطر ماهیت اختگی در این نمایش این‌طور به تصویر کشیده شده‌اند. به دلیل ماجرای آخر دوره زندیه که در کرمان آقا محمدخان چشم‌ها را درمی‌آورد، همه بازیگران با لنزیخی، چشم‌های یخ‌زده‌ای دارند و گریم که صورت آن‌ها را هرچه سردتر می‌کند بر اساس شخصیتشان طراحی‌شده است. خالی بودن فضا و المان‌های ظریف و یونیفرم خدمتکاری و مدل گریم، کمک می‌کند تماشاگر داستانی را که می‌شنود را در ذهن خودش شکل دهد».
بهادری راد ارتباط بین موضوع نمایش محفل بی‌عاری و شرایط امروز جامعه را به این شکل شرح داد: «این مسئله در آن دوران اتفاق افتاده است و در حقیقت انسانی را با چنین شرایطی مطرح می‌کند که بعد انسانی این اتفاق برایم مهم بود. هر انسانی در هر شرایط، عصر و مکانی می‌فهمد این فاجعه غمی دارد که قهرمان داستان در آن غوطه می‌خورد و یک انسان در این فضا و بحران عمیق گیر افتاده است و برای اینکه این بحران برای همه قابل‌درک باشد، ما هم به این صورت آن را در این عصر بیان کرده‌ایم و فکر می‌کنم چنین معضلی هم درگذشته و هم امروز برای انسان‌ها قابل‌درک و فهم است».
لازم به ذکر است نمایش «محفل بی‌عاری» به نویسندگی و کارگردانی سیاوش بهادری راد ساعت ۲۰، مدت‌زمان ۶۰ دقیقه و قیمت بلیت ۲۰ هزار تومان هر شب در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر به صحنه می‌رود و عرفان ابراهیمی، الهه افشاری، الهه بخشی، مجتبی رجبی، علیرضا ساوه درودی، مهرداد مصطفوی، پرهام یداللهی به‌عنوان بازیگر در این اثر حضور دارند...