دوست دارم بعد از اجرا مخاطب بیاید و نظرش را در باره نمایش بگوید

نمایش زبان اصلی، اثری متن محور است که همه روابط بین شخصیت‌ها در قالب آن تعریف پیدا می‌کند.موضوع این نمایش  درباره ساخت یک فیلم کوتاه و پشت‌صحنه تولید آن توسط یک گروه فیلم‌سازی جوان است و بازیگران نمایش بانام‌های اصلی خود حضور دارند و تماشاگر روند ساخت این فیلم کوتاه را از زوایای مختلف روی صحنه تئا‌تر می‌بینید. نمایش زبان‌اصلی که دو سال قبل اجرای موفقی در تماشاخانه باران داشت. این روزها در بازتولید مجدد در تماشاخانه پالیز روی صحنه رفته است و در جشنواره دو سال قبل فجر آزاده صمدی و بهرنگ علوی بازیگران برگزیده شدند. نمایش زبان‌اصلی یک کار اجتماعی با نیم‌نگاهی به سینمای اجتماعی معاصر است و درباره روابط پرتنش و پر نوسان زن‌وشوهری جوان با نگاهی  کاملاً رئالیستی است که بدون دکوری خاص و با استفاده از دو صندلی و نورپردازی  اجرا می‌شود. حضور تماشاگر به‌عنوان متکلم وحده نمایش که دو بازیگر نمایش روبه آن‌ها بازی می‌کنند ، باعث شده مخاطب به‌صورت عینی خودش را درگیر موقعیت پر چالش بین دو شخصیت قرار بدهد . تمرکز متن روی دیالوگ‌های به‌شدت رئالیستی ، روزمره و ساده و صمیمی است که به‌خصوص شخصیت مرد نمایش آن را روان و سلیس بیان می‌کند و بسیار به زبان محاوره مردم  عام کوچه و بازار نزدیک است . با رسول کاهانی کارگردان جوان و خوش‌فکر نمایش درباره ساختار و اجرای مجدد نمایشش گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

بر اساس چه ویژگی‌هایی به سراغ بازتولید مجدد نمایش زبان‌اصلی رفتید؟

خیلی به بازتولید نمایش اعتقاد ندارم . البته نمی‌خواهم بابت درستی و یا نادرستی بازتولید نمایش‌ها قضاوتی انجام بدهم . برای اجرای مجدد این نمایش از سوی مردم و علاقه‌مندان تئاتر درخواست‌های زیادی داشتیم. اجرای قبلی نمایش در ساعت 6 و در ماه رمضان بود و خیلی از مخاطبان موفق به دیدن نمایش نشدند . بنابراین با بازتولید مجدد نمایش موافقت کردم .

آیا نسبت به اجرای دو سال قبل تغییراتی هم در اجرای جدید به وجود آوردید؟

تغییرات بیشتر درون‌متنی بود . فرم بازیگری و شیوه کارگردانی مثل اجرای گذشته است. در حدود بیست دقیقه به زمان نمایش اضافه‌شده است و زمان نمایش 70 دقیقه است .

 نمایش زبان‌اصلی را نمایشی اجتماعی و رئال و یا تکیه‌بر عناصر مستند می‌شود قلمداد کرد .نمایش اجتماعی با شیوه اجرایی تئاتر مستند چه ویژگی‌هایی دارد؟

من این‌گونه کار نکردم که مخاطب بعد از دیدن کار بیرون بیاید و بگوید نمایش زبان‌اصلی مستند و یا رئال است . من هیچ نام‌گذاری خاصی در مورد سبک‌کاریم در نمایش زبان‌اصلی به کار نمی‌برم . نمایشم را آماده اجرا کرده‌ام و هدفم این نبوده که بخواهم نمایشم را به نام‌هایی الصاق کنم .من هر نوع برداشت را از جانب مخاطب درباره نمایشم را قابل ارزش می‌دانم .

حتی نتیجه‌گیری آخر نمایش را بر عهده مخاطب قراردادید؟

هدفم این بوده که موقعیت دو آدم را بدون هیچ نگاه جانب‌دارانه در پیش روی مخاطب قرار بدهم تا او با شرایطی که در رابطه میان پریسا و مهدی وجود دارد. درباره عملکرد و یا راست‌گویی و دروغ‌گویشان قضاوت کند .

این شیوه اجرای نمایش این حسن را دارد که مخاطب بعد از دیدن نمایش ترک سالن تا مدتی با فضای نمایش درگیر است و به تجزیه‌وتحلیلش می‌پردازد؟

بله، حتی دوست دارم . مخاطب بعد از دیدن نمایش بیاید و تحلیل و استنباطش را از کار مطرح کند و اگر اشتباهی هم صورت گرفته بگوید و اگر نمایش را دوست دارد آن را ابراز کند و من از شنیدن هر نظری در مورد نمایشم استقبال می‌کنم . من حتی به این موضوع فکر کرده‌ام که اگر یک زوج و یا دوتا دوست بیایند نمایش را ببینید بعد از خاتمه نمایش به هم چه خواهند گفت .این ویژگی برای من فوق‌العاده ارزشمند است .

آیا  برایتان مهم است که اگر زوجی نمایش شما را دیدند که در رابطه‌شان به چالش رسیده‌اند . بعد از اجرا در نوع رابطه و خواسته‌هایشان تجدیدنظر کنند؟

این هم هدف جذاب و زیبایی است که اگر اتفاق بیافتد خوشحال می‌شوم .همانطوریکه می‌دانم اغلب مشکلاتی که بین زوج‌ها رخ می‌دهد خیلی بچگانه ، سطحی و خنده‌دار است .

آیا قبل از نوشتن متن در مورد این اختلافات زن‌وشوهری تحقیقاتی داشته‌اید؟

 بله ، با یک مشاور حقوقی به نام خانم وکیلی در کلیه مراحل شکل‌گیری نمایش در تماس بودم و ایشان چند باری هم سر تمرینات آمدند و نظراتشان را ابراز کردند.

 بنابراین ساختار نمایش زبان‌اصلی متغیر و شناور بود و با آمدن ایده‌های جدید و مناسب تغییر پیدا می‌کرد؟

همیشه با شصت درصد از متن نوشته تمرینات تئاترهایم را شروع  می‌کنم . در این پروسه کاملاً بازیگر آزاد است  تا پیشنهاد بدهد. من در شروع تمرینات نخ تسبیح را به بازیگر می‌دهم و می‌نشینیم ببینم که به کجا می‌رود و برای رسیدن به نقش چه فرایندی را طی می‌کند .

روتوش نهایی را شما در تمرینات انجام می‌دهید؟

بله ، کارهایم به این نحو آماده اجرا می‌شود .

اجرای این شیوه با بازیگرانی که نمی‌خواهند برخلاف نظرشان در نقش تغییراتی ایجاد کنند  می‌تواند چالش‌هایی را به وجود بیاورد؟

بله ، این قضیه ممکن به وجود بیاید و شیرینی کار به این تضارب آرا است .

براساس چه ویژگی‌های خاستگاه اجتماعی شخصیت‌های نمایش را انتخاب کردید؟

حد وسطی را در نظر می‌گیرم و اصلاً بیس شکل‌گیری داستان نمایش مبتنی بر حقیقت است و برگرفته از زندگی چند تا آدم است که می‌شناسمشان و احساس کردم پرداختن به این سوژه برای اجرای یک نمایش کار مناسبی است.

به‌جای حضور قاضی روبه روی دو شخصیت در نمایش تماشاگر را قرار دارد. آیا قصد نقد و به چالش کشیدن شیوه قضایی را داشتید؟

هدف به چالش کشیدن نبود . اما اگر این سیستم را به چالش بکشیم کاردرستی است . زیرا در تمام حوزه‌ها و مسائل جای نقد داریم . موقعی که یک سینماگر فیلمی می‌سازد تمام مردم درباره‌اش نظر می‌دهند و در مورد یک نمایش هم تک‌تک مخاطبان نظرشان را ابراز می‌کنند . شاید بخشی از این مخاطبان آگاهی کافی هم نداشته باشند . اما برخی‌ها هم نقد حرفه‌ای و درست انجام می‌دهند . بنابراین من هم به‌عنوان یک کارگردان می‌توانم مسائل موردنظرم را در نمایشم موردنقد و ارزیابی قرار بدهم و البته باید حد و حدودی را هم رعایت کنم .

این مسئله که نمایش زبان‌اصلی یک نمایش بازیگر محور قلمداد بشود . باعث نمی‌شود کارگردانی شما در سایه قرار بگیرد؟

چیزی که برای من مهم است کلیات اجرا است . موقعی که این کار را روی صحنه اجرا می‌کنم . احساس می‌کنم کسی که تئاتر بین حرفه‌ای باشد . خودش می‌فهمد که کار از کجا شروع شده و به اینجا رسیده است . بنابراین اینکه بگوییم چقدر کار من دیده می‌شود و چقدر کار بازیگران اصلاً مهم نیست . تأکید می‌کنم همیشه در کارهایم چه تصویری و چه نمایش برای من متن مهم است و اینکه بازیگر را انتخاب کنم و شیوه موردنظرم را به کار ببرم .

گفت‌وگو از احمد محمد اسماعیلی