گفت و گو با زیبا خادم حقیقت مترجم نمایش دیگری نوشته انزو کرمن و به کارگردانی بهاره رهنما
کرمن معتقد است ، تئاتر جای پر گویی نیست
ایران تئاتر:در چند دهه اخیر خیلی از نویسندگان ، نمایش نامه نویسان و فیلم نامه نویسان معاصر که در دنیا دارای شهرت هسیتند و در ایران گمنام ، به واسطه توجه مترجمان متفکر ترجمه آثارشان شهرت پیدا کرده اند و نوشته هایشان در تئاتر و سینما مورد اقتباس قرار گرفته است. امانوئل اشمیت ، پینتر ، یاسمین رضا ، مارتین مک دنا از این جمله هستند و زیبا خادم حقیقت مترجم ایرانی مقیم فرانسوی به سراغ رونمایی از انزو کرمن رفته است.
زیبا خادم حقیقت فارغ التحصیل رشته بازیگری و کارگردانی از دانشکده سینما و تئاتر است و از دهه هشتاد به فرانسه مهاجرت کرده است. انزو کرمن نویسنده معاصر فرانسوی در 1953 متولد شده است و از سال 1983 تا امروز بهعنوان نمایشنامهنویس به فعالیت میپردازد. نمایشنامه دیگری نوشته کرمن پیش از این هم به کارگردانی علی منصوری در سالن قشقایی تئاتر شهر به صحنه رفته است . نمایشنامه دیگری ضمن پرداختن به مسئله هویت و تأثر آن به واسطه عشق یک متن عاشقانه و زنانه است که به آثار قبلی رهنما در حوزه کارگردانی تئاتر و نمایشنامهنویسی قرابت زیادی دارد. در تازهترین کار بهاره رهنما که اجرای آن از 21 اردیبهشتماه آغازشده است . سهراب حسینی بهعنوان دراماتورژ حضور دارد و شیوا اردویی به همراه رهنما به ایفای نقش خواهند پرداخت .سایر عوامل گروه عبارتاند از: کارگردان: بهاره رهنما، دراماتورژ: سهراب حسینی، تهیهکننده: پوپک کمگویان، بهاره رهنما، سهیل حسینی، نویسنده: انزو کرمن، مترجم: زیبا خادم حقیقت، مشاور پروژه: امیر آسانی، طراح صحنه و نور: جلال تهرانی، طراح لباس: بهاره رهنما، توکتم رضایی، موسیقی: مهیار طهماسبی، طراح پوستر: مازیار تهرانی، مدیر پروژه: سهیل حسینی، طراح گریم: نسرین اجرلو، برنامهریز و مجری طرح: لیلا جعفری، دستیار کارگردان و ساخت تیزر: شهرزاد دریازاده، منشی صحنه و مدیر صحنه: شراره جعفری جوزانی، مدیران اجرا: آریا افشار، شاهین صادقیان، دستیار صحنه: رهام گلرخیان، روابط عمومی و مدیر تبلیغات: علی ژیان، گرافیست جارچی: شایان کیانی، تبلیغات مجازی: گروه جارچی، عکاس و تصویر: هستی امینی (استودیو امینی) - کاری از مکتب تهران ، نمایش دیگری نوشته انزو کرمن و به کارگردانی بهاره رهنما اردیبهشت و خردادماه در سالن استاد سمندریان تماشاخانه انتظامی به صحنه میرود . با فریبا خادم حقیقت درباره ترجمه این نمایشنامه و رویکرد مدرن انزو کرمن در نمایشنامه نویسی گفتوگویی انجام دادهایم
.
این روزها مشغول داوری در جشنواره تئاتر دانشگاهی فرانسویزبان هستید؟
بله ، داور جشنواره تئاتری دانشجویی فرانسویزبان هستم . در این جشنواره نمایشها باید توسط دانشجویان به زبان فرانسوی اجرا شود .
بعد از ادامه تحصیل در دهه هفتاد در دانشگاه سینما تئاتر، آیا در فرانسه هم به ادامه تحصیل پرداختید؟
بله، تئاتر خواندم .
به چه دلیل در حوزه بازیگری و کارگردانی تئاتر فعالیت حرفهای خودتان را ادامه ندادید؟
بیشتر به حوزه ترجمه علاقه داشتم .
در ایران مدتها است رسم شده نویسندهای آثارش ترجمه میشود و بعد در تئاتر مدام مورد اقتباس قرار میگیرد. به نظر شما این مسئله چه ویژگیهایی میشود؟
در فرانسه هم تقریباً چنین وضعیتی وجود دارد و اشمیت و یاسمین رضا نویسندگانی هستند که آثارشان در بورس اقتباس قرار دارد . این نویسندگان حداکثر دو سه اثر شاخص دارند و بقیه آثارشان کارهای متوسطی هستند و این مسئله مهمی است که باید به آن توجه کرد.
خدای کشتار یاسمین رضا در ایران برای بار چندم روی صحنه رفته است و پولانسکی هم سه سال قبلی فیلمی بر اساسش ساخت؟
این نوع آثار کارهای عامهپسندی هستند و درعینحال خوش ریتم و جذاب هستند . یک موقعیت ، کلی دیالوگ و یک پایانبندی تلخ و یا شیرین شاکله اغلب این نمایشنامهها هستند . این نوع نویسندگان برای تئاتر وزنهای محسوب نمیشوند که اثر ماندگاری بر اساس کارهایشان خلق شود . نمایشنامه نویسان درجهیکی در فرانسه وجود دارد که کارهای مهم و شاخصی دارند .
در فرانسه چه نویسندگان مطرحی در سالهای اخیر وجود دارند؟
نویسندگانی نظیر ژان لوک لگرت ، میشل دیانور و کلته جزو نویسندگان مطرح معاصر فرانسه هستند . آلان نویسندگان و نمایشنامه نویسان مطرح در فرانسه کارشان در مجموعه سالنهای مولیریا خانه مولیر روی صحنه میرود . سالنهایی که زیر نظر وزارت فرهنگ و هنر فرانسه اداره میشود و با سوبسید دولتی اداره میشوند و بزرگترین نهاد تئاتری فرانسه محسوب میشود .
در این مجموعه چه تعداد سالن تئاتر وجود دارد ؟
یک سالن اصلی دارد و چند سالن کوچک درجاهایی فرهنگی مثل موزه لور دارد. در این سالنها کارهای کلاسیک از چخوف ، شکسپیر ، یون فوسه ، کلته و سایرین اجرا میشود .
وضعیت معیشتی تئاتریهای فرانسه به چه نحوی است؟
حقوق مکفی مناسب ماهیانه دریافت میکنند و کارمند دولت محسوب میشود.
با انزو کرمن چگونه آشنا شدید؟
حین تحصیل با کرمن و آثارش آشنا شدم . او نویسنده بزرگی است که آثارش کلمه محور است و معتقد است تئاتر جای پرگویی نیست و اگر حرفی زده میشود . وحدت رویه دارد و تداخلی به وجود نمیآورد و یکجورهایی دیالوگ در دل مونولوگ بیان میشود و پیچیدگی این نوع کار در این مسئله است .
در آثار کرمن شخصیتها درونگرا هستند؟
بله، مدام از خودشان حرف میزنند . در نمایش دیگری یک زن چیزی میگوید و زن دوم جواب دیگری میدهد و هرکدام در دنیای خودشان سیر میکنند . بهنوعی این نوع نمایشها در حوزه کارهای ذهنی قابل ارزیابی است و نقش زبان مهم جلوه میکند . این شیوه نوشتاری در بین نویسندگان معاصر طرفداران زیادی دارد .
آیا آثار انزومن کرمن و نمایش دیگری در فرانسه به آثار فمینیستی مشهور هستند؟
نه ، در نمایش دیگری مرد دیگر دغدغه دو زن نیست . مسئله اصلی وجود خودشان است . کرمن کارهای متنوعی دارد و من دو اثرش که بیشتر ویژگیهای زنانگی دارد را ترجمه کردهام . من اغلب از هر نویسندهای دو اثر ترجمه میکنم که جنبه معرفی داشته باشد و حیف است که آثاری از نویسندگان معاصر فرانسه ترجمه نمیشود و دلیلش را هم نمیدانم .
شما معمولاً آثار نویسندگان خاص و هنری را ترجمه میکنید؟
معمولاً آثار عامهپسند را ترجمه نمیکنم . من انتخابم ترجمه این نوع آثار مدرن است که نویسندگان متفکر و حرفهای دارند و از بهاره رهنما تشکر میکنم که جرئت اجرای چنین نمایش خاص و متفاوتی را داشت .
گفتوگو از احمد محمد اسماعیلی