مدیرکل هنرهای نمایشی در مراسم افتتاح «سنگلج با خلج» مطرح کرد
ترسیم پیچیدگیهای آدمهای آشنا نقطه طلایی آثار استاد خلج است
ایران تئاتر:مراسم افتتاح برنامه «سنگلج با خلج» با سخنرانی مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی و قطبالدین صادقی کارگردان نام آشنای تئاتر درباره آثار اسماعیل خلج در تماشخانه سنگلج برگزار شد.
به گزارش ایران تئاتر مرور آثار اسماعیل خلج در برنامهای با عنوان «سنگلج با خلج» و نمایشنامهخوانی «گلدونه خانم»، روز گذشته با سخنرانی مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی و قطبالدین صادقی در تماشاخانه سنگلج آغاز شد.
پیش از خوانش نمایشنامه «گلدونه خانم» با نقشخوانی هنرمندانی همچون گلاب آدینه، مریم بوبانی، شادی صیادینیا، اکبر رحمتی، مهدی میامی، مجید گیاهچی، محمد صدیق مهر و اسماعیل خلج، به دعوت مجری برنامه قطبالدین صادقی در سخنانی درباره اسماعیل خلج با اشاره به نقش و جایگاه ارزشمند او در هنر تئاتر، گفت: نمایشنامههایی که اسماعیل خلج نوشته نوعی ارتباط بیواسطه خود او در جامعهای است که در آن زیسته است.
صادقی در راستای معرفی جایگاه این هنرمند پیشکسوت تئاتر افزود: در نمایشنامهنویسی نوین ایرانی که در دهه 40 آغاز شد چند گرایش درخشان داریم که یک گرایش کار بر روی متلها و افسانهها است که مرحوم بیژن مفید آن را انجام داد و یک گرایش دیگر کار بر روی اسطورهها است که بهرام بیضایی آن را انجام داد و به خوبی هم کار کرد، یک گرایش دیگرهم کار روی شکلهای نمایش سنتی است که علی نصیریان به خوبی در این حوزه کار کرده است. همچنین دو چهره درخشان دیگر داریم مثل زندهیادان اکبر رادی و غلامحسین ساعدی که آنها هم در خصوص طبقه متوسط فرهیخته کار کردند. اینها افرادی بودند که فرهنگ ایرانی را کاویده بودند، از زندگی جامعه و انسان ایرانی سخن به میان آورده بودند اما به عقیده من کار درخشانی که اسماعیل خلج انجام داده این است که به سراغ بخشی از جامعه ما رفته که هیچیک از این متفکرین و نویسندگان و کارگردانان ما نرفته بودند.
او در ادامه با بیان اینکه به عقیده من تمام ابتکار و جرات اسماعیل خلج در همین است که به زیبایی به درون بخش بیطبقه و طرد شده جامعه نفوذ میکند و صحنههایی را از مردمان این بخش از جامعه ضبط میکند، خاطر نشان کرد: به نظرمن اسماعیل خلج این توفیق بسیار خوب را به دست آورد که با اتکا به یک گروه همگن و منسجم با نهایت دقت کار کرد و چیزی آفرید که به گمان من یکی از پایههای تئاتر معاصر است؛ یک تئاتر به شدت اجتماعی که ظاهراهیچ پیام اعتراضآمیز سیاسی ندارد ولی اگر به کُنه و عمق مطلب بروید و به این افراد بیطبقه و بیخاصیت و بیتعریف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی یک جامعه نگاه کنید که او آنها را در آثار خود به رخ میکشد، متوجه میشوید که این زاییده یک نظام، فرهنگ و اقتصاد ناسالم است و در ذات خود بیآنکه داد بزند یک تئاتر واقعگرایانه اعتراضی است.
این کارگردان و استاد دانشگاه اضافه کرد: به عقیده من کاری که اسماعیل خلج انجام داده تنها در نشان دادن و مطرح کردن این افراد بی طبقه نیست بلکه یک کار هنری درخشان انجام داده که اتفاقا اینجا به نظر من تمام ابتکار ایشان است که باید ارج گذاری شود؛ یعنی یک کار دراماتیک ارزنده کرده و آن هم این است که عینا زبان را به مخاطب برنمی گرداند بلکه غربال و فشرده می کند و تا حد شعر آن را سرشار از تصویر و احساس و اندیشه و روانشناسی انسانها و روابطشان می کند و این البته کار اندکی نیست و هر کسی نمیتواند چنین کند.
صادقی در پایان با بیان اینکه دریغ میخورم برای اینکه اسماعیل خلج از این فرهنگ دور شد و به سمت یک نوع تئاتر شبه عرفانی رفته، گفت: تمام آثاری که من اخیرا از ایشان خواندهام اکثرا شبه عرفانی است و اصلا قدرت آن آثار انتقادی و رئالیستی سابق را ندارد البته این به هیچ وجه به این معنی نیست که فاقد ارزش باشند اما برای من یک معیاری وجود دارد که بر اساس آن کارهای پسین او کمی قدرت تاثیر و انتقال مفهوم ندارد و بدبختانه هنوزهم در جامعه ما آن افراد بی طبقه وجود دارند و من میدانم که اسماعیل همچنان در مورد این افراد آن دل مشغولیها را دارد ولی ای کاش میتوانست آن رویه پیشین را ادامه دهد چون حیف است که این بخش از جامعه ما پنهان باقی بماند.
در ادامه این مراسم مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی نیز در سخنان کوتاهی اظهار کرد: مایلم به جز وجوه شخصیتی استاد خلج که انسان را به یاد یک پشتیبان مهربان میاندازد، به چند نکته درباره جایگاه ایشان در تئاتر کشور و اثرگذاری آثار ایشان اشاره کنم. حساسیت نسبت به آنچه در طیفی از افراد جامعه می گذرد و زندگی آنها دست مایه خلق آثار ایشان شده، یکی از مهم ترین وجوه آثاراستاد خلج است.
شفیعی افزود: افراد این طیف احتمالا کمتر مخاطب آثار ایشان بودهاند و بیشتر اهالی فرهنگ و هنر که طبقه متوسط هستند با این آثار، با زندگی این طیف، ضرایب و پیچیدگیهای آن رموز پیدا کردهاند.
مدیرکل هنرهای نمایشی استفاده از فضاهای آشنا، شخصیتهای آشنا اما با نحوه حضور متفاوتی در درام و همچنین تنوع شخصیتها از یک طیف طبقاتی در آثار استاد خلج را کم نظیر توصیف کرد و تصریح کرد: این تنوع شخصیت که حتما از خلال تسلط به پیچیدگیهای زبانی این طیف برمیآید، نمونهای شاخص در آثار جناب خلج است.
شفیعی افزود: ترسیم پیچیدگیهای آدمهای آشنا که به شدت قابلیت نگاه سطحی به آنها وجود دارد و البته کم هم نبودهاند، آثاری که درگیر نگاه سطحی بودهاند از نظر من نقطه طلایی آثار استاد خلج است که میشود از آن برای ارتقاء جایگاه بنام ایرانی بهرهها برد.
شفیعی در پایان صحبتهای خود با اشاره به مهربانیها و صمیمیتهایی که میتوان از استاد اسماعیل خلج سراغ گرفت، خاطر نشان کرد: یک خصلت خیلی خوب دیگر استاد اسماعیل خلج هم این است که خزانهای کم نشدنی از پستهها دارند که هر وقت ایشان را میبینیم ما را از مشتی از آن پستهها مهمان میکنند و من برای اینکه امروز پیشدستی کرده باشم در مسیر آمدن به این برنامه بستهای از همان پستهها تهیه کردم که در این مراسم آنها را تقدیم استاد کنم تا نشان دهم که بخش کوچکی از شخصیت ایشان را آموختهام وهمچنان در محضر استاد عزیزم شاگردی میکنم.
پس از سخنان مدیرکل هنرهای نمایشی نمایشنامه «گلدونه خانم» نوشته اسماعیل خلج برای خاضران در تماشاخانه سنگلج خوانش شد.
گفتنی است، برنامه «سنگلج با خلج» تا دوم تیرماه ادامه دارد و در شب دوم این برنامه دو نمایشنامه «صغری دلاک» و «بابا شیرعلی» و در شب سوم بخشهایی از نمایشنامههای «داستانهای ناتمام»، «هفت نمایشنامه کوتاه» و «جمعه کشی» اجرا خواهد شد.