گفتوگو با مهران نائل بازیگر و کارگردان نمایش «بهمن کوچیک»
جنس و شیوه کار بازیگر بسیار مهم است
مهران نائل کارگردان – بازیگر تئاتر ، تلویزیون و سینما دارای لیسانس بازیگری از دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، فوقلیسانس کارگردانی از دانشگاه تربیت مدرس است و با بزرگانی همچون حسن فتحی ، فرهاد مهندس پورو محمدمهدی عسگر پور همکاری داشته است .
نائل بعد از اجرای موفق نمایش «بهمن کوچیک» در سال قبل ، در بازتولید جدید این نمایش، آن را در سالن تازه تأسیس پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه برده است.مهران نائل بازیگر آثاری همچون اتوبوس شب (کیومرث پوراحمد) ،کیمیا و خاک (عباس رافعی) ، تعبیر خواب (رضا دادویی) ، درها و پردهها (سیامک کاشف آذر) ،خانهی کاغذی (محمود معظمی) ، رقص در آتش (محرم زینال زاده) ، در مسیر زایندهرود (حسن فتحی) و...، این روزها بهواسطه کارگردانی نمایش «بهمن کوچیک»، بهعنوان کارگردان در سالن تازه تأسیس پردیس تئاتر شهرزاد به فعالیت میپردازد. نمایش «بهمن کوچیک» که بر اساس بداهه روی صحنه اجرا میشود، با بازی محمد بحرانی، امیر سلطان احمدی، مهدی شاه پیری و مهران نائل و موسیقی نیما ناظمی روی صحنه رفته است. در خلاصه داستان بهمن کوچیک آمده است: سیگار، برگ خردکرده توتون است که در کاغذ نازکی پیچیده میشود. برای کشیدن، یکطرف آن را آتش میزنند، و از طرف دیگر- که معمولاً فیلتر دارد- هوا را به درون ریهها میکشند که به آن پُک زدن میگویند. نیکوتین موجود در دود توتون باعث خوشحالی میشود. سیگارها اسمهای مختلفی دارند. یکیشان بهمن است. وقتی مدل کوچکش باشد به آن بهمن کوچیک میگویند. سیگار برای سلامتی خیلی بد است و خیلی هم ضرر دارد. سیگار اعتیادآور است و عامل اصلی سرطان هم شناخته شده است. این چیز خطرناک اگر نام یک آدم باشد، دیگر خیلی بدتر است . با مهران نائل درباره بازتولید جدید اثرش گفتوگویی انجام دادهایم.
آیا با توجه به استقبال مخاطبان از اجرای پیشین نمایش «بهمن کوچیک»، اقدام با بازتولید این نمایش کردید؟
نمایش «بهمن کوچیک» بر اساس بداهه شکل گرفت. بنابراین در اجرای جدید با توجه به شرایط اجتماعی، تغییرات در برخی از کلمات و شوخیها انجام شده است. اما ساختار نمایش، شبیه همان اجرای گذشته است و در این بخش تغییراتی انجام ندادیم.
به نظر شما دلیل استقبال مخاطب از این نوع نمایشهایی که بیشتر حالت نقادانه اجتماعی با رویکرد طنز دارند چیست؟
برای من همیشه نمایشهای کمدی جذاب بوده است. واقعیت این است که آدمها احتیاج دارند زمانی شاد باشند و بخندند. اکثر نمایشهای کمدی اجرا شده اقتباسی از نمایشنامههای خارجی هستند که شاید در اغلبشان روح و فرم ایرانی در آنها وجود ندارد. نمایش «بهمن کوچیک» نشات گرفته از ذهن، روح و روان بازیگران است. بنابراین حرفش برای خیلی از مخاطبان ملموس و قابلفهم بود و باعث شد با نمایش ارتباط برقرار کنند.
در نمایش «بهمن کوچیک» به چالش بزرگی به نام اعتیاد پرداختهاید. چه شد که به سراغ این مضمون رفتید؟
مضمون نمایش درباره اعتیاد است و اعتیاد نه تنها در ایران، بلکه در تمام دنیا تبدیل به یک چالش بزرگ شده است و من با نگاه طنز به سراغش رفتم.
فکر میکنید با زبان طنز میشود به سراغ هر سوژهای رفت و اثرگذار بیانش کرد؟
شاید بهظاهر بیان چنین مسئلهای آسان به نظر به رسد، اما ارائه طنز درست و کارآمد بسیار سخت و دشوار است. اینکه تمام لحظات نمایش قابلفهم و درعینحال تأثیرگذار باشد از عهده هر هنرمندی برنمیآید.
شیوه بداههپردازی در نمایش چه تفاوتهایی با کار کارگاهی در اجرای یک نمایش دارد ؟
در ماهیت این کلماتی که اشاره کردید بحثها و تعاریف زیادی وجود دارد . نمایش من در یک فرآیند دوستانه کلید خورد و دوستانه هم اجرا شده است. من این نمایش را با سه نفر از همکلاسیهایم که رفاقت 17 ساله دارم برای پایاننامه فوقلیسانسم اجرا کردم. این اتفاق متعلق به سال 89 بود و بعد از اجرا برای پایاننامه پروندهاش بسته شد اما به خاطر کیفیت خوبی که داشت، سال قبل تصمیم به اجرای عمومیاش گرفتم. بنابراین چهار بازیگر که از هم شناخت کامل دارند نمایش را اجرا میکنند و با ساختار روال نمایشها که گروهها یک ماه تمرین میکنند و بعد اجرا میکنند، تفاوت دارد.
با توجه به اینکه در پایاننامه از این نمایشنامه استفاده کرده بودید، چه تغییر و تحولاتی را در نسخه جدید این نمایش ایجاد کردید؟آیا نمایش قابلیت اجرا با ترکیب بازیگران دیگری را هم داشت؟
مسلما نمایش نسبت به اجرای سال 89 صیقل خورده است اما با حضور بازیگران دیگر نمایش کیفیت دیگری پیدا می کند. کیفیت بدین مفهوم نیست که کار بهتر میشود و یا بدتر. شاید نمایشی با ویژگیهای دیگری شود. اما در این نمایش جنس و شیوه کار بازیگر بسیار مهم است. در این نمایش، بازیگران مولف هستند. ما در شروع کار، نمایشنامه نوشتهشدهای نداشتیم. یک قصه داشتیم که نشستیم با هم دربارهاش حرف زدیم، آن را گسترش و بسط دادیم و در هر بخش از بداهه استفاده کردیم. مرحله آخر کار هم صیقل دادن کلیت کار برای اجرای عمومی بود.
مرز میان کمدی و جدی، مرز بسیار باریک و شکننده است. چگونه سعی کردید به این موضوع مهم دسترسی پیدا کنید و تا جایی که لازم است احتیاط کنید؟
تلاش کردم در «بهمن کوچیک» حرفی برای مطرح کردن داشته باشم. البته از طنازی هم به همان میزانی که لازم بود استفاده کردم. اما در آخر اجرا، برخی مخاطبان به شکل جدی به نمایش نگاه کردند و حتی میگفتند که به ابعاد و چالشهای مخرب اعتیاد پی بردهاند و این برای من مسئله مهمی بود که به سیگار کشیدن جور دیگری نگاه کردند.
گفت و گو از احمد محمد اسماعیلی