گفت‌وگو با حسین کریمی، سرپرست کارگاه‌های آموزشی تئاتر در تالار محراب
هر سالن باید یک مدرسه تئاتر باشد
ایران تئاتر:تئاتر برای اجرا و دیده‌شدن همان‌قدر که به شرایط مناسب، امکانات کافی و حمایت مسوولان نیازمند است، به آموزش عالی برای تربیت هنرمندان خلاق و کاربلد نیز محتاج است.
علاقه عموم مخاطبان هنرهای نمایشی به ورود و تجربه تئاتر طی سال‌های گذشته شدت چشم‌گیری داشته و بخصوص نسل جوان تمایل خود را برای قدم‌گذاشتن به دنیای بازیگری بیش از پیش و به شکلی اغراق‌آمیز نشان داده است. در این راستا، علاوه بر آموزشگاه‌های خصوصی بازیگری و کارگردانی، برخی مراکز و سالن‌های دولتی هم اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی مفیدی کرده‌اند که به تدریج با اقبال دوست‌داران تئاتر روبه‌رو شده. یکی از مشهورترین و پرطرف‌دارترین کارگاه‌ها به همت و سرپرستی حسین کریمی در مجموعه تئاتر محراب راه‌اندازی شده است.کریمی دانش‌آموخته تئاتر در دانشگاه سوره است و تجربه‌های ارزشمندی در حیطه بازیگری و کارگردانی تئاتر دارد. او تاکنون در نمایش‌هایی نظیر «آسدکاظم»،«مرثیه‌یی برای یک سبک‌وزن»،«دیوان تئاترال» و «صلیب گچی» ایفای نقش کرده. هم‌چنین کارگردانی نمایش «کاپوچینوِ ایرلندی» به نویسندگی ایوب آقاخانی و نمایشنامه‌خوانی‌های «بالستیک زخم» نوشته پیام لاریان و «برف هنوز چشمانم را فرو بسته است» اثر محسن کیهان‌پور را بر عهده داشته. این بازیگر و کارگردان جوان، پیش از این در مجموعه تئاتر محراب دو دوره داستان‌خوانی با حضور چهره‌های مطرح سینما و تئاتر برگزار کرده و واپسین تجربه‌اش در این زمینه برگزاری کارگاه‌های آموزشی تالار محراب است. در رابطه با این کارگاه‌ها،گپ‌وگفتی با حسین کریمی داشته‌ایم.
***
ابتدا بفرمایید هدف از برگزاری کارگاه‌های آموزشی تالار محراب چه بود و ایده آن از کجا آمد؟
مدت‌ها پیش درصدد برگزاری کارگاه‌هایی برای علاقه‌مندان به هنرهای نمایشی بودم و در این راستا، شش عنوان کارگاه به ذهنم رسید. تالار محراب علاوه بر این‌که فضای اجرایی است، قابلیت و پتانسیل آن را دارد که فضای آموزشی هم باشد، بخصوص درزمینهٔ تخصصی تئاتر. از این‌رو طی گفت‌وگوهایی که با مدیر مجموعه، آقای ابراهیم گله‌دارزاده داشتیم، به نتیجه رسیدیم در آغاز شش کارگاه تخصصی تئاتر داشته باشیم که عبارت بودند از کارگاه کارگردانی با آرش دادگر،کارگاه نویسندگی با ایوب آقاخانی،کارگاه بازیگری با مرتضی اسماعیل‌کاشی،کارگاه طراحی صحنه با ناصح کامگاری،کارگاه عروسک‌گردانی تلویزیونی با محمد لقمانیان و کارگاه نقد نمایش با رامتین شهبازی. قرار است این کارگاه‌ها علاوه بر کارکرد آموزشی، نیروی بالقوه‌ای هم باشد برای خود سالن محراب.
این نیروی بالقوه چطور می‌تواند به کمک سالن بیاید؟ می‌توانید مثال بزنید؟
برای مثال اگر یکی از هنرجویان کارگاه کارگردانی برای اجرای نمایشنامه‌ای نیاز به سالن داشت، می‌تواند در همان سالن کارش را تولید بکند.
یعنی خروجی این کارگاه‌ها می‌توانند در تالار محراب اجرا بروند!
بله اما همه کارگاه‌ها خروجی ندارند. مثلاً اگر از گروه کارگردانی،کسی ایده‌ای داشت، می‌تواند در تالار محراب ایده‌اش را اجرایی بکند و توسط سالن محراب و انجمن هنرهای نمایشی تهران از ایده‌اش حمایت می‌شود.
آموزشگاه‌های بازیگری تئاتر در تهران زیادند اما چرا یک سالن دولتی باید با حمایت مرکز هنرهای نمایشی تهران اقدام به برگزاری کارگاه بکند؟
بارها دلیل این موضوع را از من پرسیده‌اند.گاهی ما برخی جاها مواردی را می‌بینیم که هضم آن دشوار است. پاسخ فقط این است که یک سالن تئاتر باید نیروی خودش را هم داشته باشد که گاهی همان نیروها آنجا اجرا بروند تا این‌که متولیان سالن تئاتر بخواهند از بیرون گروه‌هایی را برای اجرا به سالن دعوت بکنند. وقتی یک سالن تئاتر بتواند اجراهای خودش را تأمین بکند و درآمد داشته باشد، حکم شغل ثابت را دارد، چه برای کارگردان، چه طراح صحنه و آرایه و غیره، یعنی اگر خروجی این کارگاه‌ها یک نمایش باشد، بازیگرش می‌تواند از همین کارگاه‌ها باشد،کارگردان، دستیار، طراح صحنه، نویسنده نمایشنامه و اگر بخش عروسکی داشته باشد، عروسک‌گردان می‌توانند از هنرجوهای کارگاه باشند. حتی نقد نمایش هم می‌تواند توسط هنرآموزهای همین کارگاه‌ها انجام بشود.
مبنای انتخاب اساتید کارگاه‌ها چه بود و چرا در برگزاری کارگاه‌ها از افرادی مثل مرتضی اسماعیل‌کاشی، آرش دادگر، ایوب آقاخانی و دیگران استفاده کردید؟
بیش‌تر سعی کردم استادانی را دعوت بکنیم که سابقه تدریس خوبی دارند؛ اساتیدی که دارای کرسی دانشگاهی هستند به جای این‌که معروف یا چهره باشند. به این نکته توجه ویژه‌ای داشتیم که استادان ما مشغول تدریس در دانشگاه‌ها باشند، پایه علمی و آکادمیک و اعتبار علمی داشته باشند، چون مطالبی که قرار است به هنرجویان ارائه بشود، باید مبنای علمی و آکادمیک دانشگاهی تئاتری داشته باشد تا تجربی تئاتر.
به هنرجویان مدرکی هم ارائه خواهد شد؟
بله. در پایان دوره مدرکی به هنرآموزان ارائه می‌شود که هم توسط استاد مربوطه امضا شده و هم انجمن هنرهای نمایشی استان تهران آن را تائید می‌کند که این مدرک بابت گذراندن کارگاه‌ها ارائه‌شده و معتبر است. نکته مهمی که باید یادآوری بکنم این است که قرار نیست پس از اتمام کارگاه‌ها، هنرجویان به حال خود رها بشوند، بلکه بانک اطلاعاتی‌شان را تشکیل می‌دهیم و هرکسی هم از بیرون برای تأمین نیازهای گروهش مثل نویسنده و بازیگر به تالار محراب مراجعه بکند، می‌تواند از این بانک اطلاعاتی استفاده بکند و با نیروهای آموزش‌دیده همکاری بکند.
آیا پس از پایان این دوره، قرار است برگزاری چنین کارگاه‌هایی ادامه داشته باشد؟
اگر در آینده هم استقبال از کارگاه‌ها به‌خوبی این دوره از کارگاه‌ها باشد، سعی می‌کنیم فصل‌به‌فصل یکسری کارگاه در تالار محراب داشته باشیم، یعنی این‌طور نیست که یک دوره برگزار بشود و دیگر کارگاهی در کار نباشد. تلاشمان این است هر فصلی جداگانه،کارگاه داشته باشد. ممکن است اساتید مشترک باشند و حتی شاید برخی کارگاه‌ها به شکل دوره دوم و سوم برگزار بشود. درواقع با همین هنرجوها به شکل حرفه‌ای‌تر دنبال بشود و به دوره پیشرفته برسد.
تا این لحظه استقبال از کارگاه‌ها چطور بوده؟
استقبال از کارگاه‌های این دوره خیلی بد نبود اما آنچه انتظار داشتیم اتفاق نیفتاد. بااین‌حال، تاکنون کارگاهی به خاطر کمبود هنرجو و متقاضی،کنسل نشده، ولی انتظارمان خیلی بیش‌تر بود، شاید به این دلیل که تالار محراب تازه دارد از فضای خمودگی و دورافتادگی و رویدادهای گذشته‌اش فاصله می‌گیرد و با مدیریت خوب آقای گله‌دارزاده،کم‌کم جان می‌گیرد و اجراهای منظم و دقیق در آن روی صحنه می‌رود. بنابراین فکر می‌کنم اگر این برگزاری کارگاه‌ها آنجا ثابت بشود، با استقبال بهتری هم روبه‌رو می‌شود.
چرا برای برگزاری کارگاه‌ها، تالار محراب انتخاب شد و آیا برنامه‌ای برای برگزاری کارگاه در دیگر سالن‌ها دارید؟
قطعاً هر سالنی می‌تواند اقدام به برگزاری چنین کارگاهی بکند و به نظرم اگر این اتفاق بیفتد، اوضاع تدریس هنری به شکل آزاد، خیلی بهتر می‌شود تا این‌که یک موسسه بخواهد باقیمت بالایی این کار را بکند. اگر هر سالنی برای خودش یک مدرسه تئاتر داشته باشد و همان‌جا به هنرجوها و اساتیدش اجرا بدهد، خیلی بهتر است. سالن محراب هم‌عرض کردم که پتانسیلش را برای برگزاری کارگاه آموزشی داشت، چون فضای خیلی بزرگی دارد. این مجموعه یکی از سالن‌هایی است که اگر کمی بیش‌تر به آن رسیدگی بشود، اتفاقاً می‌تواند یک مدرسه تئاتر خیلی خوب و تأثیرگذار باشد و ازآنجا بازیگران و هنرمندان تازه‌نفس، مستعد و خوبی به تئاتر کشور بپیوندند.
تأثیر برگزاری چنین کارگاه‌هایی بر روند تولید آثار و کیفیت اجرای تئاتر در ایران چیست؟
یک نکته‌ای همیشه در پسِ ذهنم بوده و اذیتم می‌کرده، این‌که همیشه به رشته نمایش بادید و تصوری نگاه می‌شود که انگار همه افراد جامعه می‌توانند بازیگر باشند! درصورتی‌که تک‌تک این رشته‌ها دارای پایه و اعتبار علمی، دروس آکادمیک و به مثابه یادگرفتن دروس مهندسی و پزشکی است، یعنی ما نمی‌توانیم یک نفر را از خیابان بیاوریم و بگوییم تو بازیگری! یا کارگردان هستی. باید درسش را بخواند. اکتسابی است اما متأسفانه این اتفاق در جامعه ما نیفتاده و کم‌کم در حال شکل‌گیری است. به همین دلیل فکر کردم ممکن است با برگزاری این کارگاه‌ها و تداوم آن و دادن پایه‌های یک، دو، سه، دست‌کم اعتبار آکادمیک آن را کم‌کم برگردانیم. نه اعتبار تجاری آن‌که بگوییم ما پول می‌گیریم و فلان‌کار را می‌کنیم. اعتبار آکادمیک یعنی استادی که درس این رشته را خوانده و تحصیلات عالیه در این زمینه دارد، بتواند وارد کارگاه بشود و تدریس بکند، تجربه‌اش را انتقال بدهد. اساتید بسیاری بودند که با آن‌ها صحبت و خواهش کردیم در این کارگاه‌ها کنار ما باشید تا اعتبار آن بالاتر برود، ولی متأسفانه به دلایل مختلفی نتوانستند با ما همکاری و همراهی بکنند. درنهایت ما می‌خواهیم بگوییم این رشته یا حرفه، باید آدم‌های متخصص خودش را تربیت بکند و در وهله نخست، آدم‌های متخصص باید وارد تئاتر بشوند تا آدم‌های معمولی.
نکته ناگفته‌ای اگر مانده بفرمایید.
باید تشکر بکنم از حمایت‌های انجمن هنرهای نمایشی استان تهران و آقای امیرحسین شفیعی که زحمات زیادی برای برگزاری این کارگاه‌ها کشیدند.
گفت وگو از احمدرضا حجارزاده
