گفت وگو با ایرج راد بازیگر نمایش "بنگاه تئاترال "
نمایشهای آئینی سنتی را دوست دارم زیرا ریشه در فرهنگ خودمان دارد
ایران تئاتر:نمایش های سنتی و اصیل ایرانی همواره مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار دارند. نمایش "بنگاه تئاترال "که بعد از چهار دهه با کارگردانی هادی مرزبان مجدد به روی صحنه رفته است. با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شده است . در نمایش بنگاه تئاترال ایرج راد با بازی در نقش پهلوان کچل بازی روان و شایسته ای ارائه می کند
ایرج راد فارغالتحصیل کارشناسی نمایش از دانشکده هنرهای زیبا - دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد کارگردانی تئاتر از دانشگاه کاردیف (انگلستان) و عنوان درجه یک هنری از شورای ارزشیابی هنرمندان کشور است.راد آغاز فعالیت تئاتری خود را از سال 1337 با اجراهایی برای کودکان و گذراندن دوره فن بیان و تئاتر در کلاسهای مهین دیهیم (کر ملی تهران و خانه جوانان) در سال 1338 آغاز نمود. او بازی در نمایشهای "قرعه برای مرگ"، "دیو پری"، "بارانساز"، "حادثه در ویشی"، "آریا اکاپو "، "آی با کلاه، آی بیکلاه "، "مردی که مرده بود و خود نمیدانست" ، "سیاه زنگی مرد فرنگی"، ، "افول"نوشته"اکبر رادی"، "سیاوش بر باد"، "بازرس"، "بنگاه تئاترال"، "لبخند باشکوه آقای گیل "، "ابراهیم توپچی و آقا بیگ"،"سربازها"، "مردههای بیکفن "، "مروارید"، "آمیزقلمدون"، "دادگاه نورنبرگ"، "شب روی سنگفرش خیس"، "باغ شبنمای ما"، "نوبت دیوانگی"، "قصه تلخ طلا"، "کوری"،"رویاهای رام نشده"، "رودکی"، "نمایشهای پانتومیم"، "پله بینها در تدارک قیام" و "سوگ سیاوش" را در کارنامه خود داشته و در نمایشهای "جانشین"، "تجاوزگران"،"دکتر فاستوس "، "دکتر کنوک"، "مهاجران"، "ماهان کوشیار" و "دیو پتری" بهعنوان کارگردان و بازیگر حضورداشته است. راد در تلهتئاترهای "ایستگاه"، "آریا داکاپو "، "گربه سیاه"، "کشتی نوح" و "در پوست شیر" ایفای نقش نموده است و کارگردانی تلهتئاترهای "در شاهراه"، "دکتر فاستوس" و "نشان" را به عهده داشته است و در عرصه تصویر و سینما و تلویزیون نیز بازی در سریالهای “امیرکبیر"، “وزیر مختار"، “سنگ و شیشه"، “در پناه تو"، “در قلب من"، “گمشده"، “تلفن مشترک"، “راهی به سوی خانه"، “بازی زندگی"، “افسون"، “مزرعه کوچک" و "گارد ساحلی"و فیلمهای سینمایی “پستچی"، “دایره مینا"، “بنگاه تئاترال"، “گردباد"،”اجارهنشینها"، “جعفرخان از فرنگ برگشته"، “ویزا"، “طوبی"، “چون ابر در بهاران"، “نصف جهان"، “سهراب تا سهراب "، "شور عشق "، “هفت ترانه" و “شمعی در باد" را در کارنامه هنری تصویری خود دارد.ایرج راد مجری و نویسنده 112 برنامه رادیویی نیم ساعته هفتگی به نام "تئاتر روز" که شامل اخبار، رویدادهای تئاتر ایران و جهان و نقد و مصاحبه از سالهای 1351 تا 1353 بوده است.او به مدت 2 سال مدرس در دانشکده هنرهای زیبا – دانشگاه تهران، یک سال دانشکده سینما ـ تئاتر – دانشگاه تهران، یک سال مکتبخانه هنر و چند سال کلاسهای آزاد دانشگاه نبیاکرم تبریز نیز بوده است.ایرج راد ازجمله هنرمندان بزرگ و مطرحی است که داوری جشنوارههای فجر، منطقهای، استانی، رضوی، دفاع مقدس، عاشورایی، ارتش را در کارنامه هنری و حرفهای خود دارد. او عضو هیئت موسس خانه سینما و سه دوره عضو هیئتمدیره و دبیر انجمن بازیگران سینما، عضو هیئت موسس و هیئتمدیره سندیکای هنرمندان تئاتر اوایل انقلاب ،عضو هیئتمدیره خانه تئاتر از بدو تأسیس تا به امروز،مدیرت خانه تئاتر تا دو سال قبل را در کارنامه کاری دارد. نمایش "بنگاه تئاترال" به نویسندگی علی نصیریان و کارگردانی هادی مرزبان در تماشاخانه سنگلج به صحنه رفته است.در این نمایش بازیگرانی چون ایرج راد، سعید امیر سلیمانی، فرزانه کابلی، امین زندگانی، میر طاهر مظلومی، محمود بصیری، داود فتحعلی بیگی ایفای نقش میکنند.نمایش «بنگاه تئاترال» روایت پهلوان جوانی است که با جادو و وردی که برایش خواندهشده، خاری در سینه دارد. پهلوان دیگر داستان سعی دارد تا خار را از سینه پهلوان جوان بیرون بکشد اما تلاشهای او مثمر ثمر واقع نمیشود .با ایرج راد درباره بازی مجددش در این نمایش بعد از چهار دهه و ایفای نقش پهلوان کچل گفتوگویی انجام دادهایم.
از معدود بازیگران نمایش" بنگاه تئاترال "هستید که در اجرای اول این نمایش در دهه پنجاه همبازی داشتید . به نظر شما راز توفیق این نمایش که موردتوجه مخاطبان قرار است درجه مسائلی خلاصه میشود؟
" بنگال تئاترال " چهلوسه سال قبل توسط علی نصیریان روی صحنه اجرا شد و اغلب بزرگان تئاتر در این نمایش بازی داشتند و به شایستگی نقشهایشان را بازی کردند. در آن نمایش من نقش پهلوان جوان را بازی کردم . آلان هم نقش پهلوان کچل را بازی میکنم.در آن زمان عزتالله انتظامی این نقش را بازی میکرد . زبان نوشتاری و استفاده درست نصیریان از فنهای نوشتاری وهمینطور کارگردانی خلاقانه هادی مرزبان در موفقیت نمایش سهم غیرقابل انکاری دارند .
موقعی که پیشنهاد بازی مجدد در این نمایش از جانب کارگردان به شما انجام شد چه واکنشی داشتید؟
موقعی که هادی مرزبان برای بازی در نمایش از من دعوت کرد . در ابتدا برای قبول بازی دو دل بودم . زیرا نمایش چهلوچند سال قبل نوشتهشده بود و فکر کردم آیا نمایش میتواند با مخاطب امروز تئاتر ارتباط برقرار کند و یا نه . بنابراین دوباره رفتم و نمایشنامه را خواندم و متوجه شدم متن آنقدر توانایی و پتانسیل دارد که با مخاطب امروزی هم میتواند ارتباط برقرار کند . در این نمایش موضوعات و مفاهیمی عرصه میشود که در جامعه ملموس و قابلباور است و میشود مطرحش کرد. از طرف دیگر علی نصیریان با چیرهدستی قصه را نوشته و روایت کرده و پر از اوج و فرودهای دراماتیک و جذاب در قالب نمایش سنتی و آئینی است .
سبک و شیوه نوشتاری نصیریان ضمن وفاداری به الگوی ژانر پر از نوآوری و خلاقیت است؟
بله، شیوه نگارش و اجرایی نمایش خاص و متفاوت است. بنابراین مطمئن بودم که نمایش میتواند موردتوجه مخاطب قرار بگیرد .
درباره اینکه چه نقشی در اجرای مجدد نمایش بازی کنید. با هادی مرزبان به چه جمعبندیهای رسیدید و اگر قدرت انتخاب داشتید دوست داشتید چه نقشی را بازی میکردید؟
در جلساتی که با هادی مرزبان داشتم ، ایشان در این مورد از من سؤال کردند و من پاسخ دادم که نقشی که مناسب سن و سالم است نقش پهلوان کچل است.
در نمایش شخصیتهای دیگر مثل پدر شلی هم بودند که مناسب سن و سال شما هستند؟
بله ، این دو نقش باسن من همخوانی داشت که درنهایت و بعد از بررسیهایی نقش پهلوان کچل را بازی کردم.
آیا علاقه نداشتید نقش سیاه را بازی میکردید؟
تابهحال نقش سیاهبازی نکردهام وبهرحال نمایش هم دارای خصوصیات خاصی است که متمایزش میکند. حتی درگذشته نقش مشابه پهلوان کچل را همبازی نکرده بودم . همیشه نمایشهای آئینی سنتی را دوست دارم . زیرا ریشه در فرهنگ خودمان دارد و دارای ارزشهای تکنیکی و نمایشی زیادی است.
در سالهای اخیر نمایشهای آئینی سنتی مورد بیمهریهای زیادی قرارگرفتهاند؟
درست است . نمایشهای آئینی وسنتی ما مورد غفلت قرارگرفتهاند . اگرچه عاشقانی در این دهههای اخیر در پی حفظ و اعتلای این هنر والا بودهاند و این نمایشها را از حالت موزهای خارج کردهاند . برخی از آثار بهرام بیضایی برای مبنای این ارزشها و الگوهای اصیل و سنتی ایران با نوع کاربری خاص نوشته شدهاند .مردم ما هم نشان دادهاند این آثار برایشان مهم هستند و از کارهای خوب حمایت میکنند .
به چه دلیل بهجز معدودی از نمایش نامه نویسان ما ، بقیه نسبت به این آثار بیتفاوت بودهاند؟
موقعی که پای تئاتر فرنگی به ایران باز شد . متأسفانه تمام داشتههای فرهنگیمان را فراموش کردیم و شیفته تئاتر فرنگی شدیم. فکر کردیم تنها تئاتر فرهنگی دارای منزلت و شانیت است . اگر با دورنگری این امکان فراهم میشد تئاتر اصیل ایرانی فرآیند تکاملش را طی میکرد و به تکامل میرسید امروز بهطور حتم دارای یک تئاتر قوی ایرانی بودیم و فنهای این عرصه مجال بروز و ظهور پیدا میکرد .
خیلی از بزرگان تئاتر غرب در دهههای قبل به ارزشها و جایگاه تئاتر اصیل ایرانی اذعان کرده بودند؟
درست است . پیتر بروک موقعی که در دهه پنجاه به ایران آمد و تغریه و تخت حوضی را دید . به ارزشهای ویژهشان تأکید کرد و این حرف باعث شد دوباره برخی از هنرمندان ایرانی به سمت تئاتر سنتی ایرانی گرایش پیدا کنند .
گفتوگو از احمد محمد اسماعیلی