تولیدات کوچک برای مخاطبان بی شمار راه شکوفایی تئاتر خیابانی

 به گزارش ایران تئاتر، دوازدهمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر خیابانی مریوان در حالی چهارشنبه گذشته به کار خود پایان داد که حدود 40 نمایش در 5 بخش مسابقه، کودک و نوجوان، مرور، بین الملل و آیینی سنتی شرکت داشتند. هر کدام از این نمایش ها در چند نوبت و در نقاط مختلف شهر مریوان اجرا شدند و در طی 5 روز برگزاری جشنواره کل شهر مریوان را درگیر خود کردند. یکی از این آثار نمایش "کلاه پهلوی و چادر قجری" بود که با بازخوانی حوادث تاریخی و آوردن شخصیتی تاریخی همچون رضا پهلوی توانست اثری چالش برانگیز را برای مخاطبانش اجرا کند زیرا با دستمایه قرار دادن این پادشاه که همواره بحث های زیادی حول سیاست های او وجود دارد توانست مخاطبانش را به خوبی جذب خود کند تا جایی که گاه برخی از تماشاچیان با ابراز نظرشان یا همهمه نسبت آنچه در اجرا رخ می داد عکس العل نشان می دادند.

 

نقد حاکم و مشارکت مردمی

ابولفضل حاجی علی خانی کارگردان و بازیگر این نمایش درباره این نمایش به خبرنگار ایران تئاتر گفت: داستان کلاه پهلوی در مورد کشف حجاب و اصلاحات رضا پهلوی است. شاید زود باشد که بخواهم از کلمه سبک یا شیوه استفاده کنم اما این اثر هم مانند کارهای دیگرم به یک مسئله تاریخی می پردازد.

وی با اشاره به اینکه همیشه برای کارهای خیابانی اش متن مکتوب می نویسد اضافه کرد: سعی می کنم در ادبیات تاریخ و تاریخ معاصر دست ببرم و با ساخته و پرداخته کردن آن واقعه به ایده نهایی برسم و متنم را شکل دهم.

او در ادامه درباره داستان نمایش می افزاید: رضا شاه از دل تاریخ سر از سالن نمایشی بیرون می آورد  و با شخصیتی زن پوش روبرو می شود که حجاب بر سر دارد، رضا شاه با او حرف می زند و جمله ای از زن پوش می شنود که ناراحتش می کند. او فکر می کند که باید بازیگر را کشف حجاب کند و به عنوان نماد شخصیت زن در تئاتر ملی او را باز خواست کند. زن پوش از او می گریزد و رضا شاه او را در خیابان گیر می اندازد. این دو شخصیت در جلو مردم با هم به بحث می پردازند و از خلل این بحث ها به نوعی کارهای رضاشاه نقد می شود.

حاجی علی خانی با اشاره به اینکه در این نمایش سیاست های مختلف رضا پهلوی همچون اسکان عشایر یا توسعه راه آهن نقد می شود می گوید: رضا شاه خودش را در این اثر پدر اصلاحات معرفی می کند. او سیاست هایی داشته که منتقدان و طرفدارانی دارد، ما در این نمایش در حضور مردم همین مسائل را مورد نقد قرار می دهیم.

 

تئاتر خیابانی؛ نبض مردم

کارگردان کلاه پهلوی و چادر قجری با تاکید بر اهمیت مخاطب در تئاتر خیابانی، در هر شهری شرایط این شکل تئاتر را متفاوت ارزیابی می کند و گوید :  نمایش خیابانی اساسا خیلی وابسته به مشارکت مردم دارد و در آن مخاطب مهم است. برخی شهرها مخاطب مشارکت خوبی دارد و در برخی دیگر از شهرها  شرایط کاملا متفاوت است.

حاجی علی خانی که تا کنون حدود 20نمایش خیابانی را 500 تا 600 نوبت اجرا کرده است از تجربه اش می گوید و اضافه می کند: در هر فرهنگی نوع تئاتر خیابانی که برای مردمش مناسب است تفاوت هایی دارد، به نظرم در کشور ما تئاتر خیابانی اول باید تئاتر در خیابان باشد. یعنی مخاطب ابتدا نمایشهایی ببیند که به معنای ساده و فنی تئاتر هستند و بعد از آن می شود شیوه های مختلف این نوع تئاتر را به او معرفی کرد. 

وی با اشاره به اینکه تئاتر خیابانی در مفهوم خود با عمل مشارکت همراه است می گوید: واقعیت این است که در مریوان  مخاطبان فوق العاده ای وجود دارند که همه آثار را می بینند و مهمتر از آن این مخاطبان به معنای واقعی کلمه مردم کوچه بازار اند. او با اشاره  به مخاطبان مریوانی و مقایسه آنها با دیگر نقاط و تهران می گوید: در تهران ممکن است مردم چند دقیقه از کار را بیشتر نبینند یا به دلیل مکانهای اجرا که معمولا اطراف سالن های تئاتر است از همان قشر فرهنگی باشند اما اینجا از همه طبقه ها می توان افرادی را در میان مخاطبان دید.

 

هدفمند سازی تولیدات تئاتری: تولیدات کوچک، مخاطبان بی شمار

حاجی علی خانی با تاکید بر اینکه در این میان هنرمندان نیز بسیار تاثیر گذارند گفت: ما باید خودمان هم به تولیداتمان بیشتر توجه کنیم، اینکه اثری را با تعداد بازیگر زیاد تولید کنیم مسلما خیلی منطقی نیست. وی با اشاره به اینکه اثر تئاتری باید از ابتدا با توجه به شرایط اجرا تولید شود افزود: هنرمندان باید بدانند که چه فرصت های اجرایی برایشان وجود دارد و اگر رخ بدهد آیا می توانند از پس دستمزد گروه بر آیند یا نه. به نظرم در این شرایط کارها باید هر چه بیشتر جمع و جور باشد تا بتواند برای گروه هم نفع مالی داشته باشند.

این کارگردان تئاتر با اشاره به اینکه سال  83 برای اولین بار در جشنواره تئاتر مریوان شرکت داشته است  گفت: ما امسال بعد از 13 سال دوباره تصمیم گرفتیم برای این جشنواره کاری آماده کنیم، شروعش هم از این ایده بود که با خانم فتحی تصمیم گرفتیم چند نمایش ارزان قیمت تولید کنیم؛ آثاری که با یک یا دو بازیگر قابل اجرا باشند و کل وسایل لازم برای اجرا هم در یکی دو چمدان جمع شود تا هر جایی به راحتی بتوان آنها را اجرا کرد. اولین اثر تولیدی ما در قالب این هدف گزاری جدید نمایش کلاه پهلوی، چادر قجری بود.

بازیگر و کارگردان کلاه پهلوی چادر قجری با تاکید بر اینکه محتوا در کار تئاتر بسیار با اهمیت است گفت: ما در روند جدید کارهایمان تصمیم گرفتیم اثر با مخاطبان زیادی ارتباط برقرار کند بنابراین خیلی به خاص بودن فرم اجرایی توجه نکردیم بلکه سعی کردیم نمایشی که اجرا می کنیم مضمونش بر اساس دغدغه های مردم باشد.

 

تئاتر خیابانی بهتر

او در ادامه با اشاره به اهمیت وجود چرخه اقتصادی در تئاتر افزود: اگر تئاتر خیابانی به صورت هدفمند و با توجه به نیاز جامعه جهت دهی شود می توان برای آن چرخه مالی هم متصور بود. هر چند ممکن است یکسری مخالف آن باشند.  به نظرم نیاز است تا مسئولین برای سیاست گذاری هایشان به طور مرتب با هنرمندان مشورت کنند. شاید کلی نظر به در نخور بشنوند اما از میان آنها 3 یا 4 نظر درست هم برداشت کنند خیلی مفید است.

او راه بهتر شدن وضعیت تئاتر خیابانی را در گفتمان بین هنرمندان، مسئولان و مردم با یکدیگر می داند و می گوید: ما باید از خواسته ها و دغدغه های یکدیگر مطلع شویم و سعی کنیم به آنها بپردازیم و رفعشان کنیم. چرا باید تئاتر هایی تولید شوند که به درد مردم نخورد. او ادامه داد: به نظرم آموزش یکی از مهمترین رویکردهای تئاتر است.

کارگردان کلاه پهلوی و چادر قجری با ابراز تاسف در مورد فشرده شدن جدول و مدت زمان جشنواره گفت: من درک می کنم که احتمالا به دلیل کمبود های مالی جشنواره کوچک تر شده است اما به نظرم جشنواره ای مثل مریوان خوب است که غیر رقابتی شود و در کل سال اجراهایش تداوم داشته باشد. او با اشاره به اینکه تئاتر یکی از قوی ترین سلاح های فرهنگی است ادامه داد: به نظرم نیاز هست تا هر جشنواره ای به موضوعات خود سر و سامان دهد و با توجه به نیاز جامعه اهداف مشخصی را برای خودش مشخص کند.

 

مریوان در دوره دوازدهم

حاجی علی خانی درباره شرایط اجرا در این دوره جشنواره مریوان گفت: کارهای این دوره بسیار خوب بودند و به نظرم همه آنها حرفی برای گفتن داشتند، ما پس از طی 13 تا 14 ساعت مسیر به مریوان رسیدیم و به محض تعویض لباس نمایش را اجرا کردیم. البته این فشار زمانی به دلیل دیر رسیدن خودمان بود و جشنواره از روز اول به همه اسکان داده بود، من درگیر درو محصول بودم به همین دلیل دقیقا یکی دوساعت قبل از اجرا رسیدیم.

او در پایان با اشاره به اینکه کلاه پهلوی چادر قجری کارگردانی مشترک او و شقایق فتحی است گفت : ما با هم این نمایش را کار کردیم اما خانم فتحی مسائلی برایشان پیش آمد که نتوانستند برای مریوان با گروه باشند اما به هر حال من کارگردان اصلی این نمایش را ایشان می دانم. وی افزود ما پیش از این و درجشنواره خمسه نمایش خوب، بد، زشت را داشتیم که با وجود اینکه ممکن بود برچسب مناسبتی یا موضوعی بودن به آن بزنند اما با تماشاچیان به خوبی ارتباط برقرار می کرد و این برای ما همه چیز بود.