گفتوگو با فرهاد اسماعیلی، کارگردان حاضر در جشنواره تئاتر کودک همدان
ایجاد فضایی تعاملی برای تربیت و آموزش کودکان
«جادهی اردکها» اثر راهیافته در بخش خردسال جشنواره تئاتر کودک همدان است، که تلاش دارد کودکان را با مفهوم قانون مداری و استفاده از راهکارهای تعقلی در برابر بحرانهای زندگی بیشتر آشنا کند.
به گزارش ایران تئاتر، نمایش «جادهی اردکها» به کارگردانی فرهاد اسماعیلی از تهران، یکی از آثار راهیافته در بخش خردسال بیست و چهارمین جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان است که اولین اجرای خود را با حضور در این جشنواره پشت سر میگذارد. فرهاد اسماعیلی کارگردان این نمایش که در بیست و سومین دوره جشنواره تئاتر کودک همدان با نمایش «آرزوی کلافهای رنگی» شرکت کرده بود و موفق به دریافت جایزه شد، درباره محتوای نمایش «جادهی اردکها» گفت: «این نمایش درباره زندگی یک اردک با جوجههایش در یک مزرعه است که زندگیشان با ورود ماشینهای راهسازی دچار بحران میشود و آنها دیگر نمیتوانند به سمت مسیری که هرروز برای شادی طی میکردند، قدم بردارند. آنها برای حل این بحران، از حیوانات مزرعه کمک میگیرند و هر یک از حیوانات راهحل متفاوتی را ارائه میدهند. اما مامان اردک با استفاده از مشورت حیوانات به هیچ نتیجهای نمیرسد و نمیتواند جوجههایش را به آنطرف مزرعه ببرد. او درنهایت به این نتیجه میرسد که از بچههای تماشاگر کمک بگیرد و به دنبال راهکار سالم و بدون خطری برای رفتن به آنسوی مزرعه باشد.» اسماعیلی درباره مشارکت مستقیم کودکان در طول تماشای این نمایش خاطرنشان کرد: «هدف اصلی من از اجرای نمایش «جادهی اردکها»، این است که خردسالان را از همان ابتدای زندگی، با موضوع قانون مداری آشنا کنم. چون بچهها از این طریق متوجه میشوند که با کمک روشهای قانونی و بهنجار مشکلات را برطرف کنند، نه با استفاده از روشهای تند و هنجارشکن. این نمایش سعی میکند به بچهها بگوید که هر مشکلی، راهکاری دارد و راهکار تعقلی، بهترین تدبیری است که ما میتوانیم از آن در برابر مشکلات استفاده کنیم.» او در ادامه افزود: «این نمایش جز کارهای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و جز پروژههای کتاب تئاتر است که بر اساس کتاب علوم اجتماعی تبیین شده است. بر همین اساس، مباحث مطرحشده در این نمایش، کاملاً منطبق بر کتابهای درسی دوره ابتدایی و کتاب علوم اجتماعی است. بچهها با دیدن این نمایش، احترام به قوانین، حق زندگی، حق زیست و درنهایت حقوق شهروندی را میآموزند.»
اسماعیلی درباره شیوه اجرایی این نمایش تأکید کرد: «شیوه اجرایی نمایش به شکل تلفیقی است؛ من برای اجرای این نمایش هم از سایه استفاده کردم و هم از عروسکهای تاپ تیبل و بازی انسانی. این نمایش یک کار موزیکال است در مدتزمان 25 دقیقه و دو بازیگر اصلی دارد که یکی از نقشها را خودم بازی میکنم.»
اسماعیلی که مدرک کارشناسی ارشد تئاتر از دانشکده سینما و تئاتر دارد، سالهای متمادی در حوزه کودک فعالیت کرده است. او درباره اهمیت فعالیت در این حوزه اذعان داشت: «جوهره خیال و آنچه ارسطو بهعنوان فن شعر، داستان و درام تعریف میکند، در حوزه کودک و خردسال به شکل بینهایت و خالصی وجود دارد. قابلیت محتوایی برخی از این نمایشها، به گونه ای است که میتوانند همسفر دوران کودکی باشند یا همسفر زندگی بشر در طول عمر. یعنی قصه یک نمایش درزمینه کودک، فقط به دوران خردسالی تعلق ندارد، قصه برای همه اقشار، سنین و جنسیتها است. قصه مثل اکسیژن برای زندگی روح لازم است.»
او در ادامه به تأثیرات این جشنواره برای تعامل بیشتر خانوادهها و کودکان با حوزه نمایش اشاره کرد و گفت: «یکی از جنبههای تئاتر بهغیراز جنبه سرگرمکنندهاش، ایجاد فضایی برای تربیت و آموزش است. به نظرم اگر نمایشی فاقد پیام باشد، اساساً آن اثر ناقص است. بهعنوانمثال، در مدرسه فقط بچهها هستند که آموزش میبینند، اما در تئاتر خانوادهها و کودکان، همه باهم آموزش میبینند و بهعبارتدیگر، کودک، پدر و مادر همه در لحظه فرآیند آموختن باهم سهیم هستند. از سوی دیگر، بازتاب رفتاری یک نمایش را هم که قرار است در کردار و زندگی یک کودک تجلی پیدا کند، پدر و مادر بهخوبی آن را رصد و درک می کنند و این اتفاق خیلی قشنگ است. من معتقدم هستم که هرچقدر ما روی این بخش سرمایهگذاری کنیم، (دعوت از خانواده و دیدن نمایش بهصورت خانوادگی، نه انفرادی) بزرگترین کمک را به جامعه کردهایم. چون در این صورت هم اعضای جامعه آموزش می ببینند و هم پشتوانههای قوی برای خانوادههای تئاتر ساخته خواهد شد و چراغهای سالنهای تئاتر در همهجا روشن خواهد بود.»
او همچنین درباره تصور نادرستی که جامعه نسبت به کار کودک دارد، یاد آور شد: «اساساً از ابتدا یک تفکر نادرست وجود داشته که کار کودک و خردسال یکی از سهلالوصولترین راههای ورود به عرصه بازیگری است. به همین خاطر سخیفترین و ضعیفترین کارها را روانه بازار کودک میتوانند و این موضوع در درازمدت باعث شده یکسری رسوبات فکری بر این حوزه بنشیند و همه فکر کنند کار کودک، کار ضعیفی است.» او در ادامه تصریح کرد: «من بعد از 25 سال فعالیت در حوزه سینما و تلویزیون، مجدداً به حوزه کودک بازگشتم. من مجموعهای از تجربیاتم را در حوزه بزرگسال انجام دادم و درنهایت باز به این نتیجه رسیدم آنچه ارزشمند است، سرمایهگذاری تربیتی صحیح در حوزه خردسال و کودک است. بر همین اساس، بهجرئت میتوانم بگویم روح قالب کار کودک، امروز به این شکل نیست که منجر به تربیت عالی یک نسل شود چون هنوز ما فاصله بسیار طولانی با این ایده آل داریم. اما برای اینکه فاصلهمان را با این هدف عالی کم کنیم، نیاز به نیروهایی داریم که کار کودک را عاشقانه، آگاهانه و با دانش انتخاب کنند. از سوی دیگر، ما به آدمهای دلسوز در تئاتر کودک احتیاج داریم نه کسانیکه صرفاً برای حضور در تئاتر، از کار کودک شروع نکند و بعد وارد سینما و تلویزیون شوند. این اتفاق، بزرگترین بحرانی است که در این حوزه وجود دارد.»
اسماعیلی همچنین درباره رویکرد کلیاش نسبت به جشنواره تئاتر کودک و نوجوان گفت: «به نظرم تمام کسانی که آثارشان در این جشنواره پذیرفتهشده، از برگزیدگان جامعه هستند و در این موضوع، هیچ شک و شبههای نیست. اما سؤالی که همیشه نسبت به کلیت این نوع جشنوارهها این است که آیا ماحصل خروجی آنها میتواند پشتوانه ساز باشد و خوراک یک سال کشور را تأمین کند! واقعیت این است که به نسبت نیاز جامعه، تعداد آثاری که در این نوع جشنوارهها شرکت میکنند اصلاً کفاف یک سال را نمیدهند. ما حدود چندین برابر از آن چیزی که امروز از دل این جشنوارهها بیرون میآیند، نیاز داریم که کار خوب تولید کنیم. عدهای معتقد هستند همینکه در جشنواره شرکت کنند کارشان دیده خواهد شد، اما دیده شدن، اجرای دو یا سه نوبت از کار در ک جشنواره نیست! مهم این است که اجرای نمایش با حضور تماشاگران به تعداد زیاد شکل بگیرد و چون عملاً چنین اتفاقی نمیافتد بنابراین زنجیره ارتباطی و زنجیره متعادل و کلاسیک تولید تا عرضه، به تکامل نمیرسد و ما یک محصول ناقص داریم و این چرخه معیوب است.» او در ادامه درباره پیشرفت جشنواره تئاتر کودک همدان نسبت به سالهای نخست خود خاطرنشان کرد: «جشنواره تئاتر کودک همدان بهعنوان پایگاه برگزارکننده این جشنواره، در آستانه پختگی قرار دارد. این جشنواره سعی میکند بهعنوان یک پایگاه و جایگاه مهم آموزشی، به شکل کلاسیک رفتار کند و جشنواره معتبری، نهفقط بهعنوان بینالمللی در اسم بلکه در رفتارش هم بینالمللی باشد. امیدوارم که عملکرد این جشنواره هرسال بهتر از سالهای قبل باشد و ما در آینده شاهد پیشرفتهای بیشتری از این جشنواره باشیم.»