نقد نمایش «خسیس» با کارگردانی مریم کاظمی
خسیسی که بر هر زمان و مکانی قابل انطباق است
سید علی تدین صدوقی: نمایش «خسیس» پس از اجرا در پردیس تئاتر تهران چندی است که در سالن اصلی تئاتر شهر به روی صحنه رفته است واجراهای موفقی را داشته. موضوع نمایش «خسیس» به گونه ای است که می تواند امروز نیز کاربرد داشته باشد.
نمایش «خسیس» پس از اجرا در پردیس تئاتر تهران چندی است که در سالن اصلی تئاتر شهر به روی صحنه رفته است اجراهای موفقی را داشته. موضوع نمایش خسیس بهگونهای است که میتواند امروز نیز کاربرد داشته باشد.
چون موضوعی انسانی است وهرآنچه که به انسان خصایص و احساسات وزندگی او ربط داشته باشد خیلی دچار مرور زمان نمیشود. مانند عشق ، نفرت ، تردید ، حسادت ، خساست ، قتل و غارت و جنایت و فجایع انسانی ، وحشت و ترس، محبت، انساندوستی، وفای به عهد، اعتقادات وایمان و... اینها همه موضوعهای انسانی هستند.
خصوصیات یک فرد خسیس در پانصد ، دویست یا صدسال پیش با خصایص یک فرد خسیس در زمان ما چندان تفاوتی ندارد افکار و سکناتش نیز میتواند همان باشد به همین دلیل متون نمایشیای چون خسیس مولیر ، هملت و مکبث و رومئو و ژولیت شکسپیر و... هیچگاه کهنه نخواهند شد چون مثلاً عشق همان عشقی است که در دو هزار سال پیش بوده اصالت وجودی آن تغییری نکرده.
مهم پرداخت یک اثر نمایشی است. اینکه بخواهی در زمان حال چگونه برابر بافرهنگ و هنر و پیشرفتهای علمی و ادبی و تکنیکی و دراماتیکی روز آن را به صحنه بکشی، البته همسو با سلایق و علایق و فرهنگعامه مردم کشوری که نمایش در آنجا اجرا میشود . چون اینگونه بهتر میتوان با مخاطب ارتباط برقرار کرد.
مریم کاظمی توانسته علاوه بر حفظ اصالت متن با استفاده از عناصر نمایشهای ایرانی و تصنیفها و ترانههای فولکلور در فرهنگعامه که حس نوستالژیکی را در مخاطب ایجاد میکند نمایش را بهصورت موزیکال به صحنه بکشد و این شناخت او را از تئاتر و هنرهای نمایشی ایرانی میرساند.
در این میان چیزی که نظر را بهسوی خود جلب میکند بازی روان، پیوسته و انرژیک استاد حسین محباهری است که با تمام مشکلات جسمیای که در طی چند ماه گذشته بهواسطه بیماریاش داشته توانسته بر آن فائق آید و شکستش دهد. حسین محباهری بهگونهای مظهر مقاومت و جنگیدن یک هنرمند در مقابله با یک بیماری سخت است.
او هیچگاه تسلیم نشد و نخواهد شد. او هرگز ناامید نشده نخواهد شد و این سرمشقی برای هنرمندان و تمامی مردمی است که دچار چنین مسایلی در زندگی میشوند. به حسین محباهری عزیز که انشالله همیشه در صحت و سلامت باشد وهمین گونه پر انرژی و سرحال بر صحنههای تئاتر بدرخشد بابت این بازی تبریک میگویم.
او نشان داد که هنوز بازیگر تئاتر میتواند بدون میکروفون و با صدای خودش روی صحنه تالار اصلی تئاتر شهر دو ساعت یکنفس بازی کند و خسته نشود وکم نیاورد و صدایش بهاصطلاح نخوابد و انرژی بدنی و جسمیاش کم نشود و از حسش کاسته نگردد وکنش و واکنشش در لحظه ودراماتیک باشد و در عین حال بتواند تماشاکنان را سالم بخنداند.
بازیای پر فراز ونشیب که حس و انرژی فراوانی را میطلبد. علیرغم بسیاری از بازیگران جوان که چهرهای هم هستند و در همین تالار اصلی بارها دیده ایم که از میکروفون استفاده می کنند و باز هم کم میآورند.
باید گفت همه بازیگران روان و پر انرژی به ایفای نقش پرداختند. افشین زارعی، جمشید جهانزاده و... حرکات موزون نیز به خوبی صورت پذیرفته بود . کارگردان در طرح میزان وحرکات سعی کرده بود همان سبک سیاق نمایش را در زمان خود حفظ کند حرکاتی کلاسیک در کمدی ای کلاسیک که یکی از معروفترین متون کمدی جهان است و روزگاری بخش کوتاهی از این نمایش در کتب فارسی چهارم یا پنجم ابتدایی نیز بود.
چون بنده خودم اولین بازیام را در کلاس پنجم ابتدایی در نقش آشپز در سر کلاس بازی کردهام.
شاید در بخش موسیقی اگر از ترومپت کمتر استفاده میشد بهتر میبود چرا که رنگ موسیقی زنده را از بین میبرد و چون سازی است که صدایش غالب است صدای دیگر سازها را به اصطلاح تحتالشعاع قرار میدهد و ما مدام یک صدا را میشنویم و پس از گذشت زمانی چند دیگر کارایی خودش را از دست میدهد و در جاهایی نیز نا خوشایند به نظر میرسد.
هرچند که انتخاب تصنیفها و ترانه، همخوانیهای گروه موسیقی و اجرای دیگر نوازنده ها در حد مطلوبی قرار داشت.
از موسیقی که بگذریم به زمان نمایش میرسیم، ریتم و زمان کار میتوانست مطلوبتر باشد. بعضی از صحنهها و حرکات را میتوان کوتاهتر نمود، با حذف حرکات تکراری و اضافه و یا بداهههایی که نیاز نیست نمایش میتواند به زمان مطلوبتری نیز دست پیدا کند.
باید گفت دیدن نمایش «خسیس» خالی از لطف نیست وحال آدم را خوب میکند. کمدیای سالم و بدون لودگی که مناسب خانواده ها وهمه اقشار است ومخاطب عام را با ادبیات نمایش جهان آشنا میکند و این خود یکی از نکات مهم کار است . بسیاری از مردم و تماشاکنان هنوز مولیر ونمایشنامه خسیس را نمیشناسند.
بخشی از نوجوان وجوانان هم شاید آن را نخوانده باشند پس دیدن این تئاتر برایشان نوعی کلاس درسی و اخلاقی و اجتماعی نیز خواهد بود. دیدن این نمایش درخور را به همگان توصیه مینمایم.