نگاهی به نمایش «همسر چینی» به کارگردانی مرجان قمری
جهان زناشویی، جغرافیایی فراتر از مرزها
ایران تئاتر، کیارش وفایی: نمایش «همسر چینی» فارغ از اینکه کنشها و واکنشهایی را جهت پشیبرد قصه خود در نظر گرفته است، مسائلی از زندگی زناشویی یک زوج بازیگر را به مخاطب گوشزد کند. نکاتی که شاید بتواند کاربردی و یا عملی برای جبران مافات باشد.
هسته مرکزی نمایشنامههایی که مسائل روز اجتماعی و درونی زندگی زناشویی را مورد بررسی قرار میدهند برگرفته از تضادهایی است که بین یک زوج شکل گرفته و تبعات آن در آینده آنها ادامه خواهد داشت. فاصلههایی که گاهی با نگاهی تراژیک تعریف و گاهی در قالب سبک کمدی روایت میشود که در حالت دوم اثرگذاری بیشتری خواهد داشت زیرا مخاطب با زبان گزندهای همراه با خنده ماجرا را دنبال میکند و درباره آن قضاوت خواهد کرد.
اهمیت استفاده از سبک کمدی در دنیای نمایش این مزیت را به همراه خواهد داشت که میتوان از آن طریق مسائل جدی و قابل بحث را در پرده شوخی و با هدف خنده بیان کرد. این لزوم از جمله مواردی است که بسیار در جوامع امروزی که همه چیز غرق در مدرنیته شده ضروری و قابل اجرا به نظر میرسد. حال در عصر رسانههای نمایشی حاضر، حوزه «تئاتر» با در نظر گرفتن ارتباط مستقیم با مخاطب مسائل بسیاری را میتواند در قالب این سبک نمایشی بازگو و بیان کند که ثمره آن واکنش مخاطب نسبت به جریانات پیرامون خود خواهد بود.
نمایش «همسر چینی» از جمله نمایشهاییاست که در بطن نمایشنامهاش به مسائل اجتماعی بین یک زوج توجه داشته و این نگاه را به عنوان راهکاری موثر به دنیای قصهپردازی خود وارد کرده است. اهمیت این پرداخت در متن و اجرای این نمایش ارزش دو چندانی دارد زیرا که روایت نقش کلیدی را ایفا میکند و همه چیز از بازیها، طراحی صحنه، موسیقی و... تحت تاثیر این عنوان است. حال استفاده از آکسسوار هم با این تمهید همراهی میکند تا زندگی زوج بازیگر دوره گرد به درستی در درام نمایشنامه جا بگیرد و صراحت روایت از قالب خود خارج نشود.
اهمیت اتفاقات پیش آمده در نمایش «همسرچینی» با طراحی مکعبی چوبی که در وسط صحنه وجود دارد به اختلاف زاویه دید دنیای تاهل اشاره دارد. حجمی که سببساز بازگویی اتفاقات بین این زوج بازیگر است و به نوعی دنیای آنها را هدایت میکند. در این نمایش، روایت دو مسیر موازی را با داستانهایی از زندگی واقعی زوج بازیگر و قصهای از کشورچین طی میکند. برون ریزی شخصیتها در قالب سبک تعریف شده با لحنی گیرا و طنزگونه همراهی بیشتر مخاطب را فراهم آورده و به نوعی نبض تماشاگر را در دست میگیرد. این زوج بازیگر در نمایش، قصه خود را با فوت شوهر پیر یک زن جوان چینی آغاز میکنند که با دیدن مرد حکیمی در صحنه آن زن تصمیم به ازدواج مجدد میگیرد که برای این اتفاق از مرد حکیم استفاده کرده تا خاک قبر شوهرش را خشک کنند و سپس به عقد مرد حکیم در آید که در این بین اتفاقاتی برای شکل گرفتن این رابطه به وجود میآید و بازیگران دوره گرد در صحنه دوم، روایت دیگری را با جریان مرگ شوهر زن چینی ادامه میدهند که مسائل آن مشابه اتفاقات صحنه اول است با این تفاوت که واکنشهای مرد در مقابل رفتار زن تغییر میکند. اهمیت این پرداخت در صحنههای نمایش از لحن و زبان کمدی بهرهمند است که تعادلی را بین این زبان و زبان امروزی ایجاد میکند که تاثیرات آن در بیان بازیگران و نوع کنش آنها به راحتی قابل رویت است.
«همسرچینی» با توجه به نوع روایت و روایهای خود به صورت میدانی قصهپردازی میکند که این اتفاق مُهر تاییدی بر زمان نگارش قصه در متن نمایشنامه دارد که کهن بودن آن را مورد تایید قرار میدهد و در صحنه سوم همه مسائل و اتفاقات در صحنههای گذشته به شکلی متفاوت نشان داده میشود. از دیگر نکاتی که میتوان به آن پرداخت استفاده از ریتم مناسب در زمان نمایش، طراحی نور، طراحی لباس است.
در تئاترهای امروزی عدهای از نویسندگان و کارگردانان، سبک کمدی را جدی نمیگیرند و معتقد به آن هستند که اتفاقات تلخ اجتماعی را تنها میتوان با لحنی جدی ادا کرد و به نتیجه رسید در صورتی که سبک کمدی از نکات برجستهاش بازگویی اتفاقات ناگواری در روایت و زندگی بشر است که با چاشنی خنده آنها را بیان میکند. تمهیدی که در نمایش «همسر چینی» از آن استفاده شده و ثمرهای را به وجود آورده است که مخاطب از ابتدا تا انتها با بازیگران، قصه و سایر داشتههای این نمایش همراهی میکند. البته زمان مناسب برای پیام رسانی که رسالت اجتماعی و جهانی دنیای نمایش به حساب میآید از دیگر مزیتهای نمایش موردنظر بوده که مرجان قمری آن را کارگردانی کرده است.