در حال بارگذاری ...
مریم کاظمی در گفت‌وگو با ایران‌تئاتر مطرح کرد

نمایش هنر تبدیل تفکر به تصویری قابل فهم و قابل تکثیر برای مخاطبان است

ایران‌تئاتر: استفاده از نمایشنامه‌های معروف و نام آشنای خارجی برای اجرا بر روی صحنه تئاتر و همزمان کوشش برای آداپته کردن آن با حال و هوای فرهنگ ایرانی، ابتکاری در خور تحسین و درست است و مریم کاظمی در خسیس به درستی موفق به چنین کاری شده است.

نمایشنامه خسیس اثر ژان بابتیست پوکلن ملقب به مولیر نمونه‌ موفقی از این نوع آثار است. این اثر که به طور همزمان در دو ژانر کمدی شخصیت و کمدی رفتار جای می‌گیرد؛ به واسطه ساختار جذابش دیدنش برای مخاطب جلب توجه کننده است. نمایش خسیس درباره شخصیتی محوری بنام هارپاگون است که  که دارای دو فرزند بزرگ است، اما از شدت خساست و مال‌دوستی حاضر نیست حتی به سعادت دختر و پسرش اهمیت بدهد، برای او پول بیشتر مساوی است با همه چیز و همه کس. این پرسوناژ حین خاص بودنش، تیپیک هم  هست؛ شخصیت همه آدم‌های خسیس را به نمایش می‌گذارد. مولیر طوری این پرسوناژ را پردازش کرده که در کل همه آدم‌ها و شرایط پیرامونی او جبراً تحت تأثیرش قرار می‌گیرند. او پرسوناژی ساده و تک ساحتی به شمار می‌رود و تک بعدی بودنش در تعلق آشکار همه خاطرش به مادیات و ثروت‌اندوزی، برجسته شده است. باید یادآور شد که هارپاگون جزو جالب‌ترین و کمیک‌ترین شخصیت های دنیای نمایش است. مریم کاظمی در سال های اخیر حوزه فعالیتش را در عرصه کارگردانی تئاتر کودک و نوجوان متمرکز کرده است و نمایش های ارزنده و آموزشی خوبی کارگردانی است.کلوچه دارچینی، غول بزرگ مهربان، خاله مرجان و خروس، ماه پیشونی و رام کردن زن سرکش از جمله نمایش های شاخص کاظمی که موسس گروه تئاتری تئاتر مستقل تهران است محسوب می شوند. مریم کاظمی فارغ التحصیل رشته کارگردانی و بازیگری از دانشگاه تهران است و از دهه هفتاد فعالت حرفه ای و کاریش را شروع کرد. وی دوره کارگاه آموزش پانتومیم  ژاک لکوک زیر نظر  فرانسوا لکوک و مارک پیرس، سه دوره مستمر کارگاه‌های آموزشی مدیریت تئاتر توسط ویزیتینگ آرتز در ایران و کلاس‌های خصوصی بانو مهین اسکویی سیستم استانیسلاوسکی را گذرانیده است و عضو هیئت مدیره انجمن بازیگران خانه تئاتر، عضو انجمن بازیگران سینمای ایران و مدرس کلاس‌های بازیگری فرهنگسرای ارسباران بوده است. مثل یک لبخند، جای خالی دریا، و خداوند عشق را آفرید، چهارسوق خاطره، در کوچه‌های باران و توراندخت از جمله کارهای مهم کارنامه کاری کاظمی محسوب می شوند. کاظمی در سال 75 موفق به دریافت تقدیرنامه در جشنواره سیما برای سرودهای شاپرک برنامه کودک شبکه 1 شده است. مریم کاظمی برای دومین دوره است که دبیری جشنواره تئاتر کودک را هم بر عهده می گیرد. تازه‌ترین اثر گروه تئاتر مستقل به سرپرستی مریم کاظمی، داستان  مرد ثروتمندی است به نام هارپاگون که همسرش مرده و پسری بنام کلئانت و دختری به اسم الیز دارد. پول‌‌های هارپاگون به جانش بسته‌ تا حدی که آن‌ها را زیر خاک پنهان می‌کند و روزانه چند مرتبه به آن سر می‌زند. کلئانت عاشق دختری به نام ماریان می‌شود ولی قبل از این که جریان ازدواج خود را با پدرش در میان بگذارد، متوجه می‌شود پدرش هم می‌خواهد با ماریان ازدواج کند. الیز هم عاشق والر است و والر برای این که از سوی هارپاگون به دامادی پذیرفته شود، در نقش مستخدم وارد خانه او می‌شود تا نظرش را جلب کند.نمایش خسیس با ترجمه، طراحی و کارگردانی مریم کاظمی در ساعت 20 هر روز روی صحنه خواهد بود. در این نمایش کمدی موزیکال بازیگرانی همچون حسین محب اهری، جمشید جهانزاده، ساقی زینتی، افشین زارعی، هومن رهنمون، میلاد رمضانی ورجاوند، عرفان میدانلو، حسام کلانتری، حسین مزینانی، نازنین صفا، مهراد زمانی، فاطمه خدابنده لو، سعید قره داغلی، حسن همتی، سعید تاجیک، مهدی رمضان زاده، شادی کارآیین، نرگس صفامنش، سمیه بیگی، سعید طاهرخانی، مجید مظفری، تانیا زارع، امیر فلاحی راد، شقایق اصلانی، پدرام قره خانی، بیتا اتفاق، سما احمدی، سبا کریمیان، امیرعلی بنی هاشم، باران خسرو نژاد، مانی مصحفی، فریماه کیهانی و افرا فردافشار ایفای نقش می کنند. کنسرت نمایش خسیس کاری از گروه تئاتر مستقل پیش از این در پردیس تئاتر تهران و سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر روی صحنه رفته و با استقبال بی نظیر مخاطبان همراه شده است با مریم کاظمی در باره اجرای نمایش خسیس و ساختار آن  گفت وگویی انجام داده ایم.

 

بازتولید نمایش های موفق در سال های اخیر تبدیل به یک رسم خوب در تئاتر ما شده است. بر اساس چه ویژگی های به سراغ بازتولید نمایش خسیس رفتید؟

در نظر داشته باشید نمایشی با این پروداکشن عظیم، تعداد زیادی بازیگر، موسیقی زنده و تعداد زیادی نوازنده و همسرا تنها سی اجرا برایش واقعا کم است. تابستان سال قبل در پردیس تهران نمایش در حدود سی اجرا داشتیم و این تعداد انتظارات ما را به دلیل تغییر مدیریت آنجا برآورده نکرد. از آن به بعد منتظر فرصتی بودم تا دوباره این نمایش را باز تولید کنم. بعد از اجرای نمایش در جشنواره تئاتر فجر دوست داشتم اسفند ماه نمایش در سالن اصلی روی صحنه برود که امکانش فراهم نشد و خوشبختانه در اجرا در تابستان این فرصت در اختیار ما قرار گرفت.

 

آیا نسبت به اجرای گذشته تغییراتی در این اجرا به وجود آمد؟

به دلیل تفاوت عرض و طول سالن اصلی با سالن پردیس تهران میزانسن ها تا حدی تغییر پیدا کرد و در ضمن دو همسرای نمایش به دلیل کوچکی سالن کمتر شدند و جای نوزندگان و همسراها به گوشه سالن منتقل شد.

 

در بخش آهنگ های نمایش از ملودی های نام آشنای ایرانی استفاده کردید و نمایش رنگ و بوی ایرانی گرفت؛ آیا این امکان وجود نداشت این مسئله هم در بحث داستان و نام شخصیتها انجام شود و آنها هم رنگ و لعاب ایرانی به خودشان بگیرند؟
این سوال خیلی ها بود و باید بگویم این روال، سلیقه شخصی من است که نمایش های کمدی با ساختاری درست و خوب را روی صحنه اجرا کنم. دوسال قبل هم نمایش رام کردن زن سرکش را با چنین الگویی و با استفاده از ملودی های ایرانی روی صحنه بردم و نمی خواستم کل نمایش ساختار ایرانی داشته باشد و رویکرد من تلفیق فضای ایرانی و خارجی بود. این نمایش چون بر اساس کمدی دلارته نوشته شده و قرابت هایی با نمایش اصیل ایرانی دارد؛ بنابراین استفاده از ملودی های عام پسند مورد توجه مخاطب قرار می گیرد. به نظرم تفاوتی به وجود نمی آمد که به طور مثال نام هارپاگون را اصغر آقا می کردیم. مهم رویداد و روابط در درام داستان است.

 

سوای بحث سرگرم کننده در نمایش خسیس سعی شده درس های اخلاقی در باب مذمت قمار، رباخواری و خساست و تقابل بین نسل ها هم ارائه می شود؟

این قابلیت هایی بود که در داستان نمایش که تقابل بین نسل ها در تمام مقاطع زمانی است؛ وجود داشته و در خسیس هم به درستی به آن پرداخته می شود. در بطنش نصیحت های خیلی رو وجود دارد و در کنارش طعنه ای هم زده می شود به شرایط اجتماعی و نحو زیست و طبقات اشرافی و مردم عام. تلاش کردم با ایجاد روابط درست و منطقی بین هارپاگون و پسرش، دختر و مادر، ازدواج و عشق و دلالی ازدواج آنها را ملموس و درست در پیش روی مخاطب قرار بدهم.

 

تاثیر کمدی دلارته در تئاتر سنتی و بومی ما از یک صد سال قبل به خوبی دیده می شود. مولیر در خلق خسیس چقدر به این نوع الگوها وفادار بود؟

این تاثیر کمدیادل آرته در تئاتر سنتی ما نیست. از کجا می دانید که کمدیا دلارت  متاثر از کمدی سنتی ما نباشد. در واقع هیچ کدام قطعی نیست ولی یک چیز مهم است که ریشه همه نمایش های سنتی از باورها، آداب و رسوم و طنزهای کوچه و بازار و مردم طبقه پایین قوام یافته و واکنش آنها به هر موضوع معمولی که به زندگی روزمره آنها مربوط می شد مخصوصا اگر اختلاف طبقاتی و فقدان قانون عادلانه فراگیر وجود داشته باشد، به شکل هجو و طنز موقعیت های وشخصیت هایی خود را نشان می داده است که کاملا قابل فهم و درک بوده است. نویسندگان و سازندگان نمایش های مردمی خیابانی روی اطلاعات تماشاچی نسبت به موضوع نمایش ها و شخصیت ها حساب می کرده اند.


نکته حائز اهمیت در خسیس طرح مضامینی بشری نظیر کینه، آز و عشق و غیره است. آیا رمز موفقیت این نمایش در ارتباط مخاطب پرداختن به این مضامین بشری بوده که در اغلب اجراهایی که از این نمایش نامه صورت گرفته وجود داشته است؟

بله این ها تم های ازلی و ابدی است که برای نمایشنامه خسیس در تحلیل های کلاسیک قائل شده اند و در ارزیابی تماتیک نمایشنامه ها قالب های محدود تعیین شده قرارداده اند که در دروس نمایشنامه نویسی و تحلیل نمایشنامه در رشته های هنری دانشگاه ها از آنها بهره می برند. ولی حقیقت این است که نمایش زنده به این ها نیست؛ موجودیت، ظرفیت و حال و هوای احساسی و اجتماعی دورانی که نمایش در آن دوره اجرا می شود بسیار مهم است. ولی روی هم رفته  موضوعاتی که به رفتار و خلق و خوی انسان ها مربوط می شود و داستان براساس ضعف های انسانی پیش می رود، شاید هیچگاه کهنه نشود مگر اینکه دیگر انسانی روی کره زمین نباشد. تا انسانها هستند ضعف ها، قوت ها، عشق و دوستی و محبت و نیازهای پایه ای وجود خواهد داشت.


به عنوان کارگردانی که در کارهای تئاتریتان تفکر و اندیشه دیده می شود. چقدر تلاش کردید در اجرای خسیس آن را به دنیای ذهنی خودتان نزدیک کنید؟

ممنون، ولی اگرتفکر در کار تئاتر دیده شود و خود را به رخ بکشاند می توان گفت کارگردان موفق نبوده است. نمایش هنر تبدیل تفکر به تصویری قابل فهم و قابل تکثیر برای مخاطبان است. بدون اینکه از تاثیری که روی آنها می گذارد آگاه باشند، می بینند و متاثر می شوند. در همه نمایش هایی که برای اجرا تمرین می کنیم، سعی می کنم این نکته را در نظر بگیرم که چگونه مفاهیمی را که برایمان مهم است توی چشم تماشاگر نکنم و چگونه نرم و بدون درشت نمایی از کنار نقاط هدف بگذرم. طبیعی است اگر از مفاهیم موجود در نمایشنامه ها و شخصیت ها تعریف درستی نداشته باشیم فقط در قالب تیپ هایی باقی می مانند که جمله می گویند و کار روی آنها و نوع ادای بیرونی و جهت بندی میزانسن ها است که تکلیف شخصیت را برای تماشاچی روشن می کند.

 

واکنش مخاطبان در قبال دیدن نمایش تا به حال چگونه بوده است؟

مدت اندکی از اجرای نمایش می گذرد و در طی این شب مخاطبان ارتباط خوبی با نمایش برقرار کرده اند و طبق انتظاراتم مخاطبان در جاهایی از نمایش واکنش نشان دادند و یا پاسخ سوال بازیگر را دادند و به نوعی در اجرای نمایش سهیم شدند و از این بابت خوشحالم. موقعی که تماشاگر با غم و یا شادی بازیگر روی صحنه همراه بشود و بابت آنها غمگین و شاد بشود این امر نشان می دهد ارتباط درست انجام شده است و بعد از این چند اجرا متوجه نکاتی شدم که در شب های آتی اجرای نمایش به آنها می پردازم.

 

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی

 




مطالب مرتبط

داوران جشنواره «افرا» معرفی شدند

داوران جشنواره «افرا» معرفی شدند

همزمان با آغاز اجراهای گروه‌های منتخب، گلاب آدینه، مریم کاظمی و هانا کامکار به‌عنوان داوران چهارمین دوره جشنواره «افرا» معرفی شدند.

|

نظرات کاربران