خلاقیت در نمایش عروسکی نیازمند تسلط بر تکنیک است

نمایش «دگردیسی» به نویسندگی و کارگردانی زهرا مریدی، کاری از گروه «عروسک‌های جادویی» است که در بخش فضای باز  هفدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران-مبارک حضور دارد.در نمایش «دگردیسی» پنج عروسک از پنج نقطه مختلف لحظاتی کنار هم قرار می‌گیرند، ولی به دلیل سرگرم بودن با تبلت و موبایل حواس‌شان به یکدیگر نیست. با قطع شدن اینترنت، فرصت توجه به همدیگر را پیدا کرده و با کودکی که واقعی بازی می‌کند دوست می‌شوند. در ادامه عروسک‌ها به این نتیجه می‌رسند جذابیت‌های دیگری هم در زندگی هست اگر بخواهیم. نمایش حاوی این پیام است که؛ در شرایطی که با دنیای مجازی، دوست‌های مجازی و خوشحالی‌های مجازی روبه رو هستیم، از خودمان شروع کنیم و دنیایمان را واقعی کنیم، دوست‌های واقعی پیدا کنیم، با اسباب‌بازی‌های واقعی بازی کنیم و خلاصه هر جای دنیا که هستیم واقعی باشیم.

تکنیک اجرایی نمایش تلفیقی از بونراکو، ماروت و عروسک‌های خلاق است و این نمایش به صورت موزیکال و بدون دیالوگ اجرا می‌شود.زهره قاسمی، لیلا بیگوند، آرزو صدری، حنا بیگوند و مریم صفایی بازی‌دهندگان عروسک‌های این نمایش هستند. آنوشا علی‌نژاد بازیگر کودک نمایش است و بارمان اهورا نیز آهنگسازی «دگردیسی» را به عهده دارد.

زهرا مریدی نویسنده و کارگردان نمایش «دگردیسی» در گفتگو با ایران تئاتر با اشاره به دلیل انتخاب این موضوع برای تولید این نمایش گفت: به دلیل اینکه دغدغه خودم مشکلاتی بود که فضای مجازی ایجاد می‌کرد، سعی کردم کاری را طراحی کنم که هم به درد بچه ها بخورد و و هم بزرگسال‌ها. در حقیقت چون نمایش دگردیسی یک کار فرم است سعی کردم تا از این مسئله ایده بگیرم و بتوانم آن را  طوری ارائه دهم که  هدفم در بیان موضوع واضح باشد.

او درخصوص ویژگی‌های تکنیکی و شیوه اجرای این نمایش تشریح کرد: عروسک‌ها را با طناب ساختیم و به دلیل اینکه رویکرد نوآورانه‌مان در ساخت عروسک‌ها شاید دقیقاً نتوان این رویکرد را به تکنیک خاصی نسبت داد؛ هر چند این شکل از نمایش عروسکی تا اندازه‌ای به «بونراکو» و « ماروت» نزدیک دانست. همانطور که از نام نمایش پیداست، دگردیسی تغییر و تحولی است که چیزها را از شکل اولیه‌شان خارج می‌کند. عروسک‌های طنابی این نمایش هم نمادی است از وضعیت آدم‌هایی که در جهانی مجازی غرق شده‌اند و  قادر نیستند واقعیت‌های پیرامون خود را ببینند؛ آدم‌هایی که در حقیقت خود را از آزادی و شادی محروم کرده‌اند. زمانی که در نمایش ارتباط آن‌ها با فضای مجازی قطع می‌شود، دچار تحول می‌شوند و به عروسک‌های دیگری تبدیل می‌شوند و شما این تغییر را از جنبه شکلی هم در صحنه می‌بینید. عروسک‌های نمایش در ابتدا همه سفید رنگ هستند ولی در شکل متحول شده عروسک‌هایی با رنگ‌ها و شکل‌های متفاوت و متنوع را می‌بینیم که هر کدام هویت خاص خود را دارند.

این کارگردان تئاتر همچنین درباره گرایش‌ها و رویکردهای مورد علاقه‌اش در تولید تئاتر عروسکی بیان کرد: دانش‌آموخته رشته نمایش عروسکی هستم و از سال 76 به فعالیت در زمینه تئاتر عروسکی مشغول هستم. در سال 81  با نمایش « غاز تخم طلا» در جشنواره نمایش عروسکی حضور پیدا کردم. تمرکز من بر روی نمایش‌های عروسکی کودکان است و مشتاقم تا در هر رویدادی که در این زمینه برگزار می‌شود شرکت داشته باشم. از حیث مضمون سعی می‌کنم با موضوعاتی که در لحظه درگیرم می‌کنند کلنجار بروم. کار قبلی من « زندگی در اعماق اقیانوس» رویکردی زیست محیطی داشت و همچون «دگردیسی» نمایشی بی‌کلام است. اساساً علاقه‌مند هستم تا آثارم را بر مبنای فرم ارائه دهم و به این شیوه از بیان در تئاتر عروسکی گرایش بیشتری دارم. به طور کلی باید بگویم تکنیک‌ها و شیوه اجرایی آثارم را در تناسب با مضمون نمایش‌ها و با رویکردی تجربه‌گرایانه انتخاب کنم.  استفاده از تکنیک‌های متفاوت، هدایت و اجرای کار را سخت‌تر می‌کند. هر کدام از این تکنیک‌ها وقتی اضافه می‌شود، گروه را بزرگ‌تر می‌کند و مسئولیت بیشتری همراه خود می‌آورد. ولی وقتی دغدغه کار کردن وجود دارد، دوست داری این سختی‌ها را به جان بخری.

مریدی در ادامه طی اظهاراتی در خصوص جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک بیان کرد: به نظر من جشنواره تئاتر عروسکی به لحاظ بعد اطلاع‌رسانی از دیگر جشنواره‌ها موثرتر است و از آنجا که مخاطب این جشنواره از همه طیف‌ها و گروه‌های سنی است، با استقبال خوبی هم روبه‌رو می‌شود. امیدوارم حمایت‌های بیشتری از این جشنواره صورت بگیرد تا بتواند اتفاقات جنبی بیشتری را هم شامل شود. برای نمونه بسیار حائز اهمیت است که جشنواره همزمان بتواند در سایر استان‌ها هم فعالیت داشته باشد و کل ایران در طول برگزاری درگیر این جشنواره شود.

او در بخشی دیگر از سخنانش در ارتباط با ویژگی‌های تولید تئاتر عروسکی تصریح کرد: حمایت از نمایش‌های عروسکی به اندازه کافی نیست. باید توجه داشت که تولید تئاتر عروسکی هزینه‌بر است. نمایش عروسکی به نظر من در اجرای عمومی و به طور کلی مخاطب قابل توجهی دارد، اما متاسفانه بعضی از کارگردانان تئاتر از عروسک‌ها تنها به عنوان یک ابزار برای تبلیغ کارشان استفاده می‌کنند. در این قبیل نمایش‌ها عروسک به لحاظ شخصیتی  و کاربردی در جایگاه درستی قرار نگرفته و کارکردی تزئینی پیدا می‌کند؛ طوری که بود و نبود عروسک تفاوتی در نتیجه کار ایجاد نمی‌کند. این امر همچنین می‌تواند برای مخاطب تا اندازه‌ای گمراه‌کننده هم باشد چون در او تصوری ایجاد می‌کند که با دیدن نمایش انتظاراتش برآورده نمی‌شود.

مریدی در پایان سخنانش در خصوص ضرورت وجود عنصر خلاقیت و نوآوری در نمایش‌ها که از سوی برگزارکنندگان جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک مورد تاکید قرار گرفته اظهار کرد: تمرکز جشنواره بر آثاری که با رویکردهای خلاقانه و نوآورانه شکل گرفته‌اند، امری حساب شده است؛ چرا که وقتی اثری به خلاقیت و نوآوری دست یافته باشد، حتما اندیشه‌ای هم پشت آن است و اندیشه زمانی به وجود می‌آید که فرد به شیوه‌ها و تکنیک‌های نمایش عروسکی مسلط باشد. در غیر این‌صورت و بدون دارا بودن دانش کافی خلاقیت به شکل اصیل و مطلوب حاصل نخواهد شد.