نوشتن گام زدن در میدان مین است اما مین‌های اکبر رادی از دیگران بیشتر است

به گزارش ایران تئاتر روز سه‌شنبه از ساعت 12:30 تا 15 کارگاه آموزشی محمد چرم شیر باعنوان روایت شناسی و تحلیل روایت در نمایشنامه‌های اکبر رادی با تمرکز بر نمایشنامه‌ی روزنه‌ آبی با همکاری موسسه   افرا مانا در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر تهران برگزار شد. در این کارگاه حمیده بانو عنقا رییس هیئت‌مدیره‌ موسسه فرهنگی هنری اکبر رادی و رییس شورای سیاست‌گذاری نخستین دوره جشنواره تئاتر اکبر رادی و مهدی صفار نژاد نمایشنامه‌نویس حضور داشتند.

 

ابزار نویسنده

در ابتدای این کارگاه چرم شیر با اشاره به این نکته که در این کارگاه می‌خواهم با تأکید بر متن روزنه آبی استاد اکبر رادی درباره خوانش صحبت کنم به ابزار نویسنده اشاره کرد و گفت: یک نویسنده هیچ ابزاری به‌جز کلمات ندارد و یک نویسنده باید از ابزارش به‌خوبی استفاده کند.

 

اطلاعات

چرم شیر درباره کلیدواژه درس گفتارش واژه اطلاعات گفت: اولین وظیفه کلمات ایجاد اطلاعات است ما از طریق اطلاعاتی که از کلمات به دست می‌آوریم به شناخت نمایشنامه می‌رسیم.

 

قصه سایه

چرم شیر به این نکته اشاره کرد که هرآن چه باعث شود ما مسیر اصلی داستان نمایشنامه را گم کنیم اسم آن را قصه سایه می‌گذاریم. تصور کنید در حال خواندن یک نمایشنامه هستیم شما وقتی با یک کاراکتر مواجه می‌شوید و می‌گویید آدم عوضی قصه سایه شروع می‌شود. در این لحظه شما اطلاعات را اشتباه پیدا می‌کنید.

 

اجتناب از پیش‌داوری و داوری

چرم شیر با اشاره به این نکته که از هرگونه پیش‌داوری و داوری در مسیر خواندن نمایشنامه دوری‌کنید گفت: کار دشواری است که هنگام خواندن نمایشنامه قضاوت نکنیم داوری نکنیم و بگذاریم داستان مسیر خودش را طی کند چرم شیر با اشاره به نمایشنامه هملت شکسپیر به شاگردانش گفت تصور کنید نمایشنامه هملت رامی خوانید.

هملت صفحه 10 به لحاظ کنش و شخصیت با هملت صفحه 20 تفاوت دارد هرگونه پیش‌داوری نسبت به هملت صفحه 10 مانع می‌شود که شما هملت صفحه 20 را دنبال کنید.

 

جستجوی اطلاعات در متن نمایشنامه

چرم شیر با اشاره به آنکه برای فهم نمایشنامه می‌بایست اطلاعات را درون‌متن نمایشنامه جستجو کنید گفت هیچ‌چیز جدای متن نمایشنامه نیست و نباید تحت تأثیر دنیای بیرون باشید چرم شیر افزود باید تأثیرات دنیای بیرون را هنگام خواندن متن حذف و به متن نمایشنامه توجه کنید ما باید به اطلاعات متن مواجه شویم.

 

خوانش نمایش روزنه آبی

چرم شیر با اشاره به نمایشنامه روزنه آبی به شاگردانش گفت: من بخشی از کتاب را انتخاب کردم و دیالوگ‌ها را می‌خوانم اما نام کاراکترها را نادیده می‌گیرم تا از متن اطلاعاتی که به سمت ما می‌آید را بیرون بیاوریم و اطلاعات و روابط‌ها را کشف کنیم.  چرم شیر با اشاره به این نکته که اطلاعاتی که فکر می‌کنید مفید است را یادداشت کنید چرم شیر تأکید کرد اطلاعات را هرگز به مهم و مهم‌ترین تقسیم نکنید و گفت ما تمام اطلاعات نمایشنامه را یادداشت می‌کنیم اطلاعاتی که در نگاه اول بیهوده است ممکن است در مسیر خواندن متن به آن احتیاج داشته باشیم اطلاعات متن را یادداشت کنید اطلاعات ما را از مسیر حدس و گمان دورمی کند.

 

پرده سوم روزنه آبی

چرم شیر پرده سوم نمایشنامه روزنه آبی را انتخاب می‌کند و به شاگردانش گفت: من اتفاقی این صحنه را پیدا کردم شاید بتوانیم اثبات کنیم چگونه آقای رادی کاراکترها و داستان را مدام تعریف می‌کند من نام کاراکترها را عمداً نادیده می‌گیرم.

 

آنچه نمایشنامه‌نویسی ما را تهدید می‌کند

چرم شیر با اشاره به این نکته آنچه نمایشنامه‌نویسی مارا تهدید می‌کند این است که ما به آنچه خوشمان می‌آید توجه می‌کنیم و به کارکرد آن در خوانش متن توجه نمی‌کنیم به همین علت اجزا ء نمایشنامه بدون ارتباط هستند

 

خواندن توضیح صحنه

چرم شیر بدون نامیدن اشخاص نمایشنامه روزنه آبی؛ توضیح صحنه نمایش را می‌خواند و با همکاری شاگردانش کلماتی مانند پالتوی مندرس و باران‌خورده را یادداشت می‌کند سپس از شاگردانش پرسید این کلمات چه نکته‌ای را به یاد شما می‌آورد شاگردان به وضعیت اقتصادی اشاره می‌کنند و چرم شیر می‌گوید ما درباره وضعیت اقتصادی این آدم چیزی نمی‌دانیم ما به چیزی اطلاعات می‌گویم که بتوانیم به آن استناد کنیم. کلمه باران‌خورده کلمه مناسبی است و مامی توانیم از این کلمه به وضعیت جوی پی ببریم  چرم شیر تأکید کرد در برخورد بااطلاعت نباید دچار حدس و گمان باشید.

 

صحنه چیست؟

چرم شیر با اشاره به تعریف فرانسوی صحنه اشاره کرد وگفت :فرانسوی‌ها صحنه را با توجه به تبادل اطلاعات تعریف می‌کنند کسی که به صحنه می‌آید اطلاعاتی از بیرون می‌آورد و کسی که خارج می‌شود اطلاعاتی به بیرون می‌برند اما آن‌ها از اطلاعات قبل و بعدی خبری ندارند چرم شیر اشاره کرد این ورود و خروج می‌تواند مسیر گفتگو را تغییر دهد سپس چرم شیر به توضیح صحنه که خوانده بود اشاره کرد که در آن صحنه فردی با پالتو مندرس وارد صحنه می‌شود.

 

دیالوگ‌های روزنه آبی

چرم شیر بدون خواندن نام اشخاص دیالوگ‌ها را می‌خواند و می‌کوشد تا با توجه به دیالوگ‌ها روابط اشخاص سن و جنسیت آن‌ها را کشف کند.

چرم شیر می‌گوید :چرا استاد رادی به‌جای کلمات سلام و علیک از این کلمات ویژه استفاده می‌کنند شاگردان به شاعرانگی نمایشنامه‌های اکبر رادی و زبان روشنفکرانه دوران زیست اکبر رادی اشاره می‌کنند و چرم شیر تأکید می‌کند به متن و اطلاعات آن توجه کنید و متن را برای شاگردانش می‌خواند.

کاراکتر یک: تبرک برای دوشیزه بارانی

کاراکتر دوم: چه عجب دست‌ودل‌باز شدی

چرم شیر می‌گوید می‌فهمم که رادی گوشه چشمی به دورانی خاص و روشنفکران دارد اما من در جستجوی سفرهای دیگری هستم که رادی برای ما پهن کرده است چرم شیر تأکید می‌کند جدا از شاعرانگی در این دیالوگ‌ها در عین صمیمیت یک معذب بودن وجود دارد یک‌کم بوی غریبگی و یک‌کم شاید بوی کدورت وبرتری طلبی وجود دارد.

شاگردی از چرم شیر می‌گوید برای پیدا کردن اطلاعات باید به کلمه‌ها توجه کنیم یا تمام دیالوگ چرم شیر می‌گوید هردو مهم است.

چرم شیر اشاره کرد اگر هرکدام از کلمه‌های متن رادی را تغییر دهیم معنا تغییر می‌کند نوع رابطه تغییر می‌کند سعی کنید کلمات را در این دیالوگ تغییر دهید تا متوجه منظورم شوید

کاراکتر دوم: بنده به یاد شما یک فیل و اسبم آوانس می دم

شاگردی کلمه تو را جایگزین شما می‌کند و چرم شیر می‌گوید اینجا بنده کلمه کلیدی است گوینده را اندکی کوچک می‌کند اما در آن‌یک برتری‌جویی وجود دارد

 

صداهای ناشنیده وشنیده متن

چرم شیر اشاره می‌کند به صداهای شنیده و ناشنیده متن توجه کنید صداهای شنیده متن دیالوگ است صداهای ناشنیده تأثیراتی که کلمات بر دیگران می‌گذارد ما در نمایشنامه روزنه آبی مدام صداهای شنیده و ناشنیده رامی شنویم نمایشنامه‌نویسی ساده نیست باید مدام به صدای های نشنیده توجه کنیم.

کاراکتر اول: اوه ...

کاراکتر دوم: تابلویین دوستان من هنوز گوشه مو شه‌های رمانتیک!

چرم شیر اشاره می‌کند آقای رادی به‌آسانی می‌توانست این جمله را سؤالی کند اما این کار رانمی کند.

 

خواندن دوباره متن

 چرم شیر بار دیگر متن را با نامیدن اشخاص نمایشنامه می‌خواند و آن را بررسی می‌کند.

 

رئالیسم موهوم

چرم شیر با اشاره به رئالیسم موهوم که این روزها گریبان گیر نویسندگان تئاتر شده است گفت :گروهی از نمایشنامه نویسان آنچه در بیرون وجود دارد را بدون هیچ خلاقیتی در متن می‌آورند در این صورت ما نمایشنامه ننوشتیم.

ما فیلتر نویسنده را از کله‌ی او درآوردیم و اجازه بازسازی به او ندادیم و با اشاره به نمایشنامه روزنه آبی می‌گوید رادی جوان می‌توانسته آنچه در محیط بیرون دیده در نمایشنامه بیاورد اما در این تکه از نمایش می‌بینم که نمایشنامه یک گزارش ساده نیست و ما شاهد یک نوسازی و مهندسی هستیم رادی آنچه را دیده است از فیلتر خود گذرانده است در جهان اکبر رادی این شخصیت‌ها که نمونه بیرونی هم می‌تواند داشته باشند این‌گونه صحبت می‌کنند این معماری به علت وجود آن فیلتراست توجه کنید رادی تا چه اندازه در ترازوی خودش این صدای ناشنیده و شنیده را وزن کرده است. چرم شیر تأکید کرد من درباره تئاتر مستند صحبت نمی‌کنم بلکه درباره تئاتر رئالیسم صحبت می‌کنم.

چرم شیر در پایان کارگاهش بااهمیت روزنه آبی وبیان حیرتش از این‌که باور نشدنی است این نمایشنامه را یک جوان نوشته باشد گفت خواندن و نوشتن راه رفتن در میدان مین است اگر اشتباه نکنید یکی از این مین‌ها منفجر می‌شود اما مین‌های اکبر رادی از دیگران بیشتر است.

بخش جنبی جشنواره که در قالب سه کارگاه آموزشی با حضور و تدریس هادی مرزبان، محمد چرم شیر و مهدی کوشکی با همکاری موسسه افرا مانا در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر تهران برگزارشد.