گزارش پشتصحنه نمایش «شب شرقی» به نویسندگی و کارگردانی ناصح کامگاری
مقایسه دو فرهنگ غرب و شرق درباره مفهوم عشق و تفاوت آنها
نمایش «شب شرقی»مقایسه دو فرهنگ غرب و شرق درباره مفهوم عشق و استباط انسان امروز از آن است که با گذشت زمان دستخوش تغییرات بارزی شده است.
به گزارش ایران تئاتر، ناصح کامگاری کارگردان باسابقه و متفکری است که سالها در حوزه طراحی صحنه و نور، نویسندگی و کارگردانی در تئاتر ایران حضور مؤثر داشته است. «در فراق فرهاد»، «منظومه مور بی ملکه»، «سیِ اسفندِ سال کبیسه»، «بهار و آدمبرفی»، «ترانهای در انتهای کوچه تاریک»، «مرغ باغ هپروت»، «ماهیِ با قلاب گریخته» و نقش خوانی «تانگوی تخممرغ داغ» از کارهای اجرایی موفق او محسوب میشوند. او همچنین یک مدرس توانا است و دورههای آموزشی زیادی نیز برگزار کرده است. کامگاری این روزها مراحل پایانی تمرین اثر جدیدش، «شب شرقی» را انجام میدهد که قرار است اواخر شهریورماه در مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برود. با هماهنگی امیر پارسیان مهر مدیر روابط عمومی نمایش به محل تمرینات گروه که در پلاتویی در شهرک اکباتان است میرویم تا از جزئیات و محتوای این نمایش، در آستانه نزدیک شدن به آغاز اجرای عمومی، گزارشی تهیه کنیم.
ناصح کامگاری آرام نشسته و تمرینات سه بازیگرش را نظاره میکند و گهگاه با قطع تمرینات نکاتی را به آنها گوشزد میکند. کامگاری درباره شکلگیری نمایش شب شرقی میگوید: «ایده اولیه نمایشنامه مربوط به بیست سال پیش است و بعد از اولین تجربه کارگردانی تئاترم با نمایش «در فراق فرهاد» بود که در بروشور نمایش وعده دادم که برنامه آینده گروه «ارژنگ» اجرای نمایش «شب شرقی» است. منتهی در طول این سالها امکان اجرا فراهم نشد و سال قبل طرح را با مدیر تئاتر شهر مطرح کردم و بعد از گرفتن موعد سالن، به اقتضای موضوعات امروزی طرح را در قالب نمایشنامه نوشت.»
این کارگردان درباره هسته اصلی داستان نمایش عنوان کرد: «مسئله مهم نمایش مقایسه دو فرهنگ غرب و شرق درباره مفهوم عشق و تفاوت آنها با یکدیگر است. تلقی ما از عشق همیشه تحت تأثیر غریزه نیست و در طول تاریخ و با دگرگونی نحوه حیات اجتماعی، تلقی ما از عشق هم دگرگون میشود. حیات اجتماعی شرق و غرب دچار تفاوتهایی شده و لاجرم استنباط از مفهوم عشق نیز متفاوت شده است...»
کامگاری در ادامه سخنانش بر گسترش مفهوم خشونت در دنیای امروز و تأثیراتش در نمایش «شب شرقی» تصریح کرد: «فرهنگ مدارا یا تقابل و خشونت در فرهنگ سیاسی شرق و متفاوت است و مفاهیم متن نیز بهگونهای طراحیشده که مخاطب بعد از دیدن اجرا بتواند تاویل و تفسیرهایی درباره گسترش خشونت و ریشههایش داشته باشد. ما در خاورمیانه در کانون بحران خشونت قرار داریم و خواهناخواه درباره این موضوع حساسیت و موضع داریم.»
این کارگردان با تأکید بر این موضوع که جستجوی عشق مهمترین انگیزه در زندگی انسانهاست افزود: «به نظرم عشق منشا حیات و جادوی ناشناخته زندگی و حیات انسان است...»
سه بازیگر نمایش بعد از پایان یافتن دوره اول تمرینات فرصت و مجال استراحتی پیدا میکنند. به سراغ بازیگر نقش مرد آلمانی دکتر محمد پویا که نقش دکتر توماس را بازی میکند میروم. او درباره پیشینه تئاتریاش میگوید: «سالها است که در حوزه بازیگری فعالیت دارم و با سجاد افشاریان در نمایش شعله دو و جنایات و مکافات، با حسین کیانی در نمایش رژیستورها نمیمیرند و علیرضا نادری در نمایش پچ پچ های پشت خط نبرد و با رحیم نوروزی در نمایش برفراز برجکها سابقه همکاری دارم.»
او درباره این پرسش که نقش پزشک بازی کردن با توجه به اینکه خودش هم پزشک است چه ویژگیهایی دارد عنوان کرد: «یکی از جذابیتهای که ایفای نقش این مرد آلمانی برای من داشت این بود که متعلق به فرهنگ دیگری است. البته من در «شعله دو» هم نقش یک افسر هندی را بازی کردم اما ایفای نقش دکتر آلمانی برایم چالشبرانگیز بود.»
پویا در ادامه سخنانش درباره استفاده از لهجه در بازیاش بیان کرد: «یکی از ویژگیها و چالشهای بازیام در این نقش بحث استفاده از لهجه است و با توجه به نظر کارگردان، دکتر با لهجه انگلیسی و تهلهجه آلمانی در نمایش حضور دارد و درصحنههای حضورش در بخشهای مختلف با زیرنویس فارسی حرفهایش برای مخاطب ترجمه میشود. برای بهرهگیری درست از تهلهجه آلمانی مدتها فیلمهای آلمانی دیدم و در سال قبل که برای کنگره پزشکی به خارج از کشور رفته بودم با دقت به لهجههای آلمانی پزشکان توجه کردم و در کنارش در یوتیوب هم دراینباره تحقیق کردم.»
این بازیگر درباره ویژگیهای شخصیتی دکتر توماس یادآور شد: «هر نقشی را که بازی میکنم در وهله اول به شکل مثبت نگاهش میکنم. دکتر توماس هم آدمی است مثل سایر آدمها و دارای جنبههای مثبت و منفی و نقاط ضعف و قدرت.»
پویا در بخش دیگر سخنانش ضمن تأکید بر مهربانیهای ذاتی دکتر توماس خاطرنشان کرد: «دکتر توماس آدم مهربان و خونسردی است و بسیار با نظم و دقت در کارهایش عمل میکند. دکتر توماس مثل هر آدم دیگری ممکن است در شرایطی عصبانی بشود و واکنش نشان بدهد.»
کامگاری نیز پس از پایان دوره اول تمرینات به ادامه سخنانش پرداخت. او درباره ساختار نمایش «شب شرقی» عنوان کرد: «معمولا در نمایشهایم رویکرد قصه پردازانه دارم. «شب شرقی» نیز پر از تعلیق و درام است و برخلاف نمایش پیشین من «بهار و آدمبرفی» ساختار روایت خطی دارد. قصه نمایش در زمان حال رخ میدهد و تبعات اتفاقات گذشته را در زمان حال میبینیم. طراحی صحنه و عناصر بصری نیز در آثارم نقش مهمی را ایفا میکنند و این درام در متن واقعگرایانه در اجرا و طراحی صحنه ساختار غیرواقعگرایانه و نشانه شناسانه مییابد.»
این کارگردان درباره شخصیتهای نمایش اینگونه توضیح داد: «شب شرقی سه شخصیت دارد که دو مرد و یک زن هستند و یک مثلث عشقی به وجود میآید. این سه نفر آدمهای امروزی و روشنفکری هستند؛ زن و مرد شرقی در حوزه موسیقی کار میکنند و مرد دوم یک پزشک آلمانی است. در بخشهایی از نمایش، صدای نوید نوروزی را میشنویم، نوید نوروزی از بازیگران گروهم محسوب میشود و اکنون سالهاست در رادیو و تلویزیون فعالیت میکند. علاوه بر دکتر محمد پویا بازیگران جوان گروه تئاتر «ارژنگ»، هدی والی و محمدخداوردی در «شب شرقی» ایفای نقش میکنند.»
کارگردان نمایش «منظومه مور بی ملکه» درباره شروع تمرینات نمایش تأکید کرد: «تمرینات از خردادماه شروعشده است و روزی 5 ساعت تمرین داشتهایم. به نظرم نمایش موقعی میتواند موفق باشد که در یک پروسه تمرینی مناسب به تکامل برسد. من با نمایشهایی که در دو – سه هفته تمرین آماده میشوند میانه خوبی ندارم؛ به همین دلیل چون میدانستم کنار هم نگهداشتن بازیگران نامآشنا و پرمشغله در طول سه ماه دشوار است از بازیگران بااستعداد و اصیل تئاتری استفاده کردم. از طرفی این نمایش شخصیت محور است و کشف کاراکتر برای بازیگران در یک پروسه طولانی میسر میشود. مدت کوتاهی هم تمرینات در اداره تئاتر برگزار شد و در ادامه برای تمرینات از امکانات و پلاتوهای شخصی استفاده کردهایم.»
گزارش از احمد محمد اسماعیلی
عکس از رامونا میریان