نگاهی به تقویم تئاتر ایران در مهر ماه
کاش چون پاییز بودم
ایران تئاتر: در تقویم تئاتری مهرماه، هنرمندان و اساتید برجسته زیادی پا به جهان گذاشتهاند که هریک در عرصه تئاتر از هنرمندان مولف و صاحب سبک شناخته می شوند؛ هنرمندانی همچون اکبر رادی، زنده یاد هما روستا، داریوش مودبیان، زنده یاد احمد آقالو و... که به شکل متفاوت و ماندگاری هنر تئاتر را به مخاطبان خود ارائه کردند.
به گزارش ایران تئاتر، اگر تقویم تئاتر ایران در مهرماه را ورق بزنیم، بدون شک با اسامی مواجه خواهیم شد که هر یک از آن ها به عنوان غولهای بزرگ و صاحبنام تئاتر ایران شناخته میشوند؛ هنرمندان و اساتیدی همچون اکبر رادی، داریوش مودبیان، زندهیاد احمد آقالو، زندهیاد هما روستا (که جای خالیشان در تئاتر بسیار پررنگ احساس میشود) و... که هر یک با فعالیتهایشان در تئاتر، طراوت تازه ای به این عرصه بخشیدند. شاید یکی از مهمترین نکاتی که در کارنامه هنرمندان این ماه بیشتر چشم میخورد، ورود هر یک از آنها به عالم هنر بهواسطه تئاتر است و این ویژگی را در تقویم تئاتری کمتر ماهی میتوان مشاهده کرد. در ادامه با توجه به اهمیت تقویم تئاتری ایران، نگاهی خواهیم داشت به کارنامه کارگردانان، بازیگران و نمایشنامه نویسان صاحبنام تئاتریای که در مهرماه متولدشده و یا از دنیا رفتهاند.
کوروش زارعی؛ کارگردان و بازیگر
کوروش زارعی یک مهرماه 1350 در شهرستان میناب متولدشده است. او در مقطع راهنمایی با تئاتر آشنا شد و در اولین نمایش مدرسهای خود بانام «تیر غیب» نوشته محسن مخملباف بهعنوان بازیگر روی صحنه رفت و نخستین حضور صحنهای خود را تجربه کرد. زارعی در همان دوران، اولین جایزه بازیگریاش را از جشنواره سراسری دانش آموزان کشور دریافت کرد و این جایزه، انگیزهای شد تا او تئاتر را جدیتر بگیرد. نمایشهای «تلاقی»، «روزهای خوش یک پادشاه»، «چشمهای خیره به راه و بند» ازجمله کارهایی بودند که زارعی در آن دوران حضور پیدا کرد. همچنین نمایشهای «مضرات دخانیات»، «مردی که گلی به دهان داشت»، «دو چهره از یک کارفرما»، «خانهروشنی پرواز را به خاطر بسپار»، «بیا با هم برویم جنگ»، «اسب سفید»، «قائد»، «هجوم و مرگ در پاییز» از دیگر کارهای زارعی در سالهای نخست فعالیتش در تئاتر است. او در سال چهارم دبیرستان نمایش «گل و جهله» را کارگردانی کرد که این نمایش در دوازدهمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر توانست جایزه کارگردانی دوم، نویسندگی دوم، بازیگری اول مرد و عنوان نمایش برگزیده کانون ملی منتقدان ایران را دریافت کند. در سال 1374 با گروهی در قم با عنوان آیین همکاری کرد و نمایشهای مختلفی را به همراه آن گروه روی صحنه برد.
زارعی تاکنون اجراهای متفاوت و مختلف در جشنوارههای بینالمللی داخلی و خارجی داشته است که ازجمله آن میتوان به برگزاری موفق 7 دوره جشنواره سراسری نمایش بچههای مسجد همراه با گروه تئاتر آیین، مسئول واحد کارشناسی دفتر مرکزی نمایش بچههای مسجد و... اشاره کرد.
گفتنی است کسب جایزه بهترین بازیگری و کارگردانی برای نمایش «اسب سفید» از جشنواره سراسری دانشآموزی 1370، دریافت جایزه کارگردانی اول به خاطر نمایش «آینهای توی سقف» از هفدهمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر 1377، دریافت جایزه بازیگری دوم مرد به خاطر نمایش «هذیان» از هجدهمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر 1378، دریافت جایزه بازیگری سوم به خاطر نمایش «فیروزه که میخواند» از نوزدهمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر 1379، دریافت جایزه کارگردانی سوم به خاطر نمایش «خاکآلوده» از جشنواره سراسری دفاع مقدس 1381، دریافت جایزه بازیگری دوم مرد به خاطر نمایش «زنان مهتابی و مرد آفتابی» از بیست و یکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر 1381 و... از مهمترین افتخارات او در عرصه نمایش محسوب میشوند.
کوروش زارعی هماکنون عضو انجمن بازیگران و کارگردانان خانه تئاتر ایران و مسئول واحد هنرهای نمایشی حوزه هنری استان تهران است.
پریسا مقتدی (1349)؛ بازیگر و کارگردان
پریسا مقتدی متولد یک مهر ۱۳۴۹ در شیراز است. او بازیگر و کارگردان تئاتر و همچنین مدیرکنونی تالارهنر است.
مقتدی لیسانس برنامهریزی شهری از دانشگاه شیراز و فوقلیسانس کارگردانی تئاتر از دانشکده هنر و معماری دارد و فارغالتحصیل دوره یکساله فیلمسازی انجمن سینمای جوان ایران و دوره یکساله بازیگری از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس است. او نخستین زنی است که مدیریت مجموعه تئاتر شهر را تاکنون به عهده داشته است.
ریاست فرهنگسرای سرو، مدیر هنری فرهنگسرای سرو (بانو) و مسئول انجمن نمایش فرهنگسرا، مدیر هنری تالار هنر، عضو هیئت مؤسس انجمن تئاتر کودک و نوجوان خانه تئاتر، سرپرست مجموعه تئاتر شهر (از ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۰) از دیگر مسئولیتهای مهم او در عرصه تئاتر به شمار میآیند.
تجربه کارگردانی نمایشهای «منتظران»، «راز دشت بزرگ»، «شبی که راشل از خانه رفت»، «مأموریت برای شاپرکها»، «تناک»، «ملکههای فرانسه» و همچنین بازی در نمایشهای «هنگامه»، «لالایی»، «کوکوی کبوتران حرم»، «دایره گچی قفقازی»، «عروسک فرانسوی»، «بیدر زمان»، «فرزند» و... ازجمله فعالیتهای مقتدی است که در کارنامه هنریاش ثبت شده است. او همچنین در عرصه سینما نیز تجربه نویسندگی و کارگردانی دو فیلم کوتاه با نامهای «بنیآدم اعضای یکدیگرند» و «بیا تا گل برافشانیم» را به عهده داشته است.
گفتنی است دریافت جایزه کارگردان برگزیده (بهطور مشترک) برای نمایش «همسران» از جشنواره قطعات نمایشی دانشجویان در سال ۱۳۷۰، دریافت جایزه دوم کارگردانی برای نمایش «ملکههای فرانسه» از جشنواره تئاتر سراسری دانشجویی در سال ۱۳۷۱، دریافت جایزه بازیگر برگزیده از جشنواره سراسری تئاتر دانشجویی اصفهان در سال ۱۳۷۲، دریافت جایزه بازیگر برگزیده از جشنواره سراسری تئاتر دفاع مقدس، تهران در سال ۱۳۷۵ و... ازجمله افتخارات مهم پریسا مقتدی در عرصه نمایش به شمار میآیند.
مسعود موسوی؛ منتقد و کارگردان
مسعود موسوی کارگردان و منتقد باسابقه تئاتر، دارای مدرک کارشناسی بازیگری و کارشناس ارشد کارگردانی از دانشگاه آزاد اسلامی است. او متولد اول مهر سال ۱۳۳۷ در اراک است و تاکنون نمایشهای نظیر «مجسمههای یخی» تئاتر شهر؛ «دلم میخواد محکم بزنم تو گوش اتللو» (نورالدین آزاد)، تماشاخانه ایرانشهر، سالن استاد سمندریان؛ «شمشیرهای ژنرال» (قدرت فتحی) تئاتر شهر، کارگاه نمایش، «به دهکده جهانی خوشآمدی پینوکیو» (داریوش رعیت) را روی صحنه برده است. موسوی در عرصه بازیگری نیز به ایفای نقش در نمایشهایی همچون «همسایهها»، «تولدی دیگر»، «وکلای جوان»، «ملاصدرا»، «برگی از زندگی»، «روشنتر از خاموشی» و «انتقال» پرداخته است. همچنین جایزه بهترین کارگردان برای نمایش «حادثه جنبی» از جشنواره تئاتر دانشجویان، جایزه بهترین کارگردان برای نمایش «پدر و پسر» از جشنواره تئاتر دانشجویان و... از مهمترین افتخارات او در زمینه تئاتر هستند.
گفتنی است مسعود موسوی سالها بهعنوان مدرس در دانشگاه فعالیت داشته و عضو کانون ملی منتقدین تئاتر و داور جشنوارههای مختلف تئاتری بوده است.
سیامک احصایی؛ کارگردان، بازیگر و طراح صحنه و لباس
سیامک احصایی زاده ۲ مهر ۱۳۳۶ در آبادان است. احصایی که بیشتر بهعنوان طراح صحنه و لباس در عرصه تئاتر شناختهشده است، در عرصه کارگردانی و بازیگر نیز فعالیتهایی داشته است.
او تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی رشته نقاشی از دانشگاه کلیولند، اوهایو، آمریکا به پایان رسانده است اما رشته تخصصیاش طراحی صحنه و پوستر است.
اما فعالیتهای احصایی در زمینه طراحی صحنه، لباس و پوستر تئاتر به حدی زیاد است که بازیگری او را در فیلمها و تلهفیلمهای مختلف کمرنگ میکند. «شبنشینی در جهنم» به کارگردانی رحمان سیفی آزاد، «تکیه ملت» به کارگردانی حسین کیانی، «واقعیت اینه که خورشید دور ما میگرده» نوشته حسن برزگر، «خانه ابری» (کارگردان و طراح صحنه و لباس)، «سه سال و یکدوم» به کارگردانی امیر آقایی، «دل سگ» به کارگردانی محمد یعقوبی، «لوله» به کارگردانی نیما دهقان، «قهوه تلخ» به کارگردانی شبنم طلوعی، «آبگوشت زهرماری» به کارگردانی آرش آبسالان، «داستان خرسهای پاندا» به کارگردانی تینوش نظمجو، «با دهانبند سکوت» به کارگردانی رضا حداد، «تئاتر اجباری» به کارگردانی حسین کیانی و... از مهمترین آثاری هستند که احصایی در آنها به عنوان طراح صحنه و لباس فعالیت داشته است.
همچنین دریافت جایزه اول طراحی صحنه برای نمایش «شبنشینی در جهنم» از بیستمین جشنواره تئاتر فجر، تهران؛ 1380، دریافت جایزه اول طراحی صحنه برای نمایش «شبنشینی در جهنم» از کانون ملی منتقدان، تهران؛ 1380، دریافت جایزه سوم طراحی صحنه برای نمایش «قهوه تلخ» از بیست و یکمین جشنواره تئاتر فجر، تهران؛ 1381، دریافت جایزه اول طراحی صحنه برای نمایش «با دهانبند سکوت» از بیست و دومین جشنواره تئاتر فجر؛ 1382، دریافت جایزه اول طراحی صحنه برای نمایش «واقعیت اینه که خورشید دور ما میگرده» از بیست و چهارمین جشنواره فجر؛ 1384 و... مهمترین افتخارات احصایی در عرصه تئاتر به شمار میآیند.
فردوس کاویانی؛ بازیگر و کارگردان
فردوس کاویانی متولد ۳ مهر ۱۳۲۰ در کرمان است. او تحصیلات خود را در رشته شیمی در برلین به دلیل علاقهاش به بازیگری رها کرد. کاویانی بازی در تئاتر را از سال ۱۳۴۰ آغاز کرد و بازی در سینما را از سال ۱۳۵۱ با فیلم «تجاوز» به کارگردانی «حمید مصداقی» شروع کرد.
از معروفترین آثار او میتوان به فیلمهای «اجارهنشینها»، «بانو»، «میکس»، «سگکشی»، «جایی برای زندگی»، «هامون»، «در مسیر تند باد» و سریالهای «همسران»، «آژانس دوستی»، «محله بروبیا»، «محله بهداشت»، «خانه سبز» و... اشاره کرد.
کاویانی همچنین سابقهای در عرصه کارگردانی نمایش نیز دارد. او سال ۱۳۶۸ نمایش «سفارتخانه» نوشته اسلاومیر مروژک را روی صحنه برد.
همچنین بازی در تلهتئاترهای «پرواز از فراز چراغبرق» به کارگردانی محمدرضا اجاقی، «قصهای به نام دارو» به کارگردانی هوشنگ آزادی ور، «فیزیکدانها» به کارگردانی رضا کرم رضایی، «خانه ارواح» به کارگردانی هادی مرزبان، «شیطان در تاریکی» به کارگردانی داریوش مودبیان و همچنین کارگردانی تلهتئاتر «شهردار» از مهمترین فعالیتهای او به شمار میآیند.
کاویانی که چند سالی است در بستر بیماری به سر میبرد، آخرین حضورش در عرصه تئاتر، ایفای نقش در نمایش «تانگوی تخممرغ داغ» به کارگردانی هادی مرزبان در سال ۱۳۹۳ است.
هما روستا؛ بازیگر، مترجم و کارگردان
هما روستا ۴ مهر ۱۳۲۵ در تهران به دنیا آمد. او مدرک فوقلیسانس خود را از دانشکده هنرهای دراماتیک بخارست رومانی گرفت و در سال ۱۳۴۹ به ایران بازگشت و در رشته شیمی مشغول به تحصیل شد ولی آن را نیمهکاره رها کرد.
سال ۱۳۵۱، هما روستا که در دانشکده هنرهای دراماتیک مشغول تدریس بود، نمایش «باغوحش شیشهای» تنسی ویلیامز را با بازی دانشجویان آن دانشکده کارگردانی کرد.
پس از انقلاب در سال ۱۳۶۵، روستا در فیلم «گزارش یک قتل» به کارگردانی محمدعلی نجفی به ایفای نقش پرداخت. در سال ۱۳۶۶ در فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» پوران درخشنده بازی کرد و نامزد دریافت لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول زن از ششمین دوره جشنواره بینالمللی فیلم فجر در همان سال شد. او در سال ۱۳۶۹، جایزه بهترین بازیگر زن را از جشنواره فرهنگی و هنری روستا به خاطر بازی در فیلم «ملک خاتون» به کارگردانی حسن محمدزاده دریافت نمود.
هما روستا دهه ۱۳۷۰ را با بازی در فیلم «مسافران» به کارگردانی بهرام بیضایی آغاز نمود و در ۱۳۷۱ در فیلم «از کرخه تا راین» ابراهیم حاتمی کیا به ایفای نقش پرداخت و بار دیگر نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از یازدهمین جشنواره بینالمللی فیلم فجر شد. او همچنین در سال ۱۳۷۴ به خاطر بازی در تلهتئاتر «شعبدهباز» جایزه بهترین بازیگر را از جشنواره سیما کسب نمود.
هما روستا در ۱۳۸۳ نمایش «زمستان»، نوشته امید سهرابی را روی صحنه برد و در ۱۳۸۴ نیز نمایش «سانتاکروز ماکس فریش» را با ترجمهای از خودش کارگردانی کرد. دیگر نمایش او در آن دوران «آنتیگون در نیویورک» نام داشت که در سال ۱۳۸۶ روی صحنه برد.
همچنین از دیگر آثار مهم او در عرصه تئاتر نیز میتوان به «سانتا کروز»، «زمستان»، «مرغ دریایی»، «مردههای بی کفنودفن»، «گنجینه طلا و سرباز لاف زن»، «دائی وانیا»، «ببر گراز دندان»، «بازی استریندبرگ»، «بازپرس»، «ازدواج آقای می سی سی پی» و... اشاره کرد.
هما روستا سرانجام در ۵ مهر ۱۳۹۴ در بیمارستانی در شهر لسآنجلس آمریکا درگذشت. پیکر او در ۱۳ مهر ۹۴ به ایران منتقلشده و در قطعه هنرمندان بهشتزهرا به خاک سپرده شد
مهین دیهیم؛ گوینده و بازیگر
مهین دیهیم با نام اصلی مهین رجایی در سال ۱۳۰۴ در تهران به دنیا آمد. او تحصیلات متوسطه را تا کلاس سوم ادامه داد و در سن بیستسالگی برای نخستین بار در نمایش «تاجر ونیزی» در تئاتر فرهنگ بازی کرد. همچنین در تئاتر دهقان در نمایش «زورق بیصاحب»، در تئاتر فردوسی در نمایش «شعله» و در تئاتر تهران در نمایش «نینی کوچولو» حضور پیدا کرد. او در سال ۱۳۳۱ نخستین فیلم سینماییاش را بانام «اشتباه» (منصور مبینی) بازی کرد. او علاوه بر بازیگری، به خاطر صدای گرم و پرطنینش به یکی از بازیگران توانمند زن دوران خود تبدیل شد و برای بازی در نمایشهای رادیویی دعوت شد. او بعدها در برنامههای «شما و رادیو» در صبحهای جمعه و همچنین در «جمعهبازار» و «رادیو تعطیلی» فعالیتهای خود را در عرصه هنر گسترش داد.
دهه ۱۳۴۰ دیهیم بهتدریج از سینما فاصله گرفت. آخرین فیلم او در این دهه «آلونک» (مار دوک الخاص. ۱۳۴۷) بود. او بعدها به دعوت بهرام بیضایی نقش کوتاهی در «چریکه تارا» بر عهده گرفت. دیهیم پس از انقلاب عمده فعالیتش را در رادیو و تلویزیون متمرکز کرد و در مجموعههایی چون «مثل یک گلبهار»، «پاییز عشق» و «آرایشگاه زیبا» بازی کرد؛ اما بیماری دیابت در سالهای اخیر عمر او، تقریباً خانهنشین اش کرده بود. او سرانجام در ۸ مهر سال ۱۳۸۱ دارفانی را وداع گفت.
احمد آقالو؛ کارگردان، بازیگر و صداپیشه
احمد آقالو 10 مهر 1328 در قزوین به دنیا آمد. او دانشآموخته تئاتر در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود و با بازی در فیلم «دادشاه» در ۱۳۶۲ بهعنوان بازیگر به سینما وارد شد.
آقالو یکی از اساتید مسلط و شناختهشده عرصه بازیگری بود که اغلب مخاطبان بازی بهیادماندنی او را در نقش کاتب در مجموعه تلویزیونی «سلطان و شبان» به یاد دارند.
او همچنین در عرصه دوبلاژ و رادیو هم به فعالیت میپرداخت. صدای گرم و دلنشین او از پویانماییهایش گرفته تا دوبله انواع برنامهها و مجموعهها، یکی از امتیازهای مهم هنر این هنرمند بود.
این هنرمند فقید در زمان فعالیت خود در نمایشهایی همچون «آنتیگونه در نیویورک» به کارگردانی هما روستا، «ادیپ»، «آنجا که ماهیها سنگ میشوند»، «پلنگ نیمروز»، «عروسی خون»، «همشهری پرسه» به کارگردانی مهدی هاشمی، «ازدواج آقای میسیسیپی» به کارگردانی حمید سمندریان، «یادگار سالهای شن» به کارگردانی علی رفیعی، «آئورا» به کارگردانی آتیلا پسیانی، «مکتب» به کارگردانی مجید جعفری، «تراژدی کسری» به کارگردانی مجید جعفری، «مجلس نامه» به کارگردانی محمد رحمانیان، «مصاحبه» به کارگردانی محمد رحمانیان، «شهادتخوانی قدمشاد مطرب» به کارگردانی محمد رحمانیان، «پل» به کارگردانی محمد رحمانیان، «خروس» به کارگردانی محمد رحمانیان، «غروب روزهای پاییز» به کارگردانی محمد رحمانیان، «مانیفست چو» به کارگردانی محمد رحمانیان، «من و مضرات دخانیات» به کارگردانی محمد رحمانیان، «آقای میسیسیپی» و...بازی کرد. همچنین بازی در تلهتئاترهای «همه پسران من»، «کشتی اسپرانزا»، «بازرس وارد میشود»، «کسبوکار آقای فابریزی»، «ماه پنهان است»، «نکراسوف»، «پسران آفتاب»، «پسران طلایی» از دیگر تجربههای او در عرصه بازیگری محسوب میشوند.
آقالو در سینما هم نقشهای ماندگار و مهمی بازی کرد که ازجمله آنها میتوان به بازی در فیلمهای «دادشاه»، «زنجیره ابریشمی»، «تمام وسوسههای زمین»، «پاتال و آرزوهای کوچک»، «کودکانی از آب و گل»، «عبور از تله»، «مهره»، «گاهی به آسمان نگاه کن»، «یکتکه نان»، «دارا و ندارا» و «پاداش» که آخرین تجربه بازیگری او است، اشاره کرد.
احمد آقالو سرانجام در سحرگاه سوم آذر ۱۳۸۷ در ۵۹ سالگی براثر بیماری سرطان مغز استخوان در منزل خود درگذشت.
سعید کشن فلاح؛ کارگردان و بازیگر
سعید کشن فلاح متولد 10 مهر 1335 است. او فارغالتحصیل کارشناس بازیگری و کارگردانی از دانشکده هنرهای دراماتیک و کارشناس ارشد کارگردانی تئاتر از دانشگاه تربیت مدرس بود و علاوه بر بازی، کارگردانی و نویسندگی هم کرده بود.
کشن فلاح در سالهای نخست فعالیت خود در عرصه هنر با همراهی مجید مجیدی، رسول ملاقلی پور، کمال تبریزی و محمدرضا هنرمند تشکیلاتی به اسم حوزه اندیشه و هنر اسلامی را بنیان کرد.
او سال 1383 بهعنوان مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری منصوب شد که یک دوره جشنواره تئاتر کوتاه جوان (دوره چهارم)، 7 دوره جشنواره سراسری تئاتر ماه، یک دوره جشنواره سراسری پانتومیم، یک دوره جشنواره تک و یک دوره مسابقه نمایشنامهنویسی سیره پیامبر اعظم (ص) در زمان مدیریت او برگزار شد.
تدریس در دانشگاههای مختلف کشور، عضو هیئتعلمی دانشکده سینما و تئاتر، دبیری جشنوارههای بینالمللی تئاتر فجر، تئاتر ماه، تئاتر دانشجویی، تئاتر دفاع مقدس، عضویت در شورای سیاستگذاری، هیئت بازخوانی، بازبینی و داوری چندین جشنواره تئاتر در کشور، مدیریت تالار مولوی تألیف چندین آثار پژوهشی در حوزه فرهنگ و هنر از مهمترین فعالیتهایی است که این هنرمند در زمان حیات خود انجام داده بود.
گفتنی است کشن فلاح در پرونده هنری خود کارگردانی نمایشهای «ﻭﺍﺗﺴﻼﻭ»، «ﻣﺮگ ﺁﻭﺍ»، «ﺣﻜﻢ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ»، «ﺭﻭﺷﻨﺎیی ﺗﻴﺮﻩ»، «بیریشه» و بازی در نمایشهای «لیر شاه»، «ﺗﻴﺮ ﻏﻴﺐ»، «ﺻﺎﺑﺮﻳﻦ» و «ﺧﻮﺍﺳﺘﮕﺎﺭی» را هم ثبت کرده بود.
سعید کشنفلاح، در 24 مهرماه 1395 چشم از جهان فروبست. این هنرمند سالها به بیماری قند مبتلا بود.
اکبر رادی؛ نمایشنامهنویس و داستاننویس
اکبر رادی 11 مهر ۱۳۱۸ در شهر رشت به دنیا آمد. او که از بزرگترین نمایشنامهنویسان تاریخ زبان فارسی به شمار میرود، در سال 1338 وارد دانشگاه تهران شد و به تحصیل در رشته علوم اجتماعی پرداخت. او بعد از اخذ مدرک کارشناسی، تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد را در همان دانشگاه آغاز کرد، اما پس از مدتی آن را نیمهکاره گذاشت و پس از گذراندن دوره تربیتمعلم در سال ۱۳۴۱، به شغل معلمی روی آورد. رادی طی ۳۲ سال، به تدریس ادبیات در دبیرستان، ادبیات نمایشی انستیتو مربیان امور هنری، نمایشنامه نویسی مقطع کارشناسی دانشگاه تهران و نمایشنامه نویسی پیشرفته کارشناسی ارشد دانشگاه هنر تهران پرداخت.
او با دیدن تئاتر «خانه عروسک هنریک ایبسن» در دهه ۳۰ به عرصه تئاتر و نمایشنامهنویسی علاقهمند شد. در سال ۱۳۳۸ نخستین نمایشنامه خود را با عنوان «روزنه آبی» نگاشت، اما دو سال طول کشید تا آن را منتشر کند. همچنین یکی دیگر از نمایشنامههای آسیب شناسانه تأثیرگذار در شاکله بعضی از آثار رادی نمایشنامه «سفر طولانی روز به شب» اثر یوجین اونیل بود. او در سال ۱۳۴۳ نمایشنامه «افول» را با سرمایه گروه ادبی طرفه منتشر کرد که رویداد مهمی در عرصه تئاتر ایران محسوب شد. رادی در سال 47 یکی از مهمترین نمایشنامههای دهه 40 ایران یعنی «ارثیه ایرانی» را نوشت. اهمیت این اثر تا جایی بود که 15 سال بعد، در دهه 60، نسخه دیگری از همین نمایشنامه را با عنوان «تانگوی تخممرغ داغ» نوشت. محمود کیانوش در سال 56 کتابی در نقد و تحلیل نمایشنامههای رادی نوشت.
نمایشنامههای «ازدسترفته»، «روزنه آبی»، « افول»، «مرگ در پاییز» (شامل سه تکپرده: محاق، مسافران، مرگ در پاییز)، «از پشت شیشهها»، «صیادان»، «جاده» (مجموعه داستان کوتاه)، «لبخند باشکوه آقای گیل»، «دستی از دور» (تحلیل تئاتر دههٔ چهل ایران)، «در مه بخوان»، «هاملت با سالاد فصل»، «نامههای همشهری»(مجموعه یادداشتها و تحلیلها)، «منجی در صبح نمناک»، «پلکان»، «آهسته با گل سرخ»، «شب روی سنگفرش خیس»و... از دیگر آثار مهم اکبر رادی محسوب میشوند.
حمید جبلی؛ کارگردان، فیلمنامهنویس، بازیگر و صداپیشه
حمید جبلی، متولد 11 مهر ١٣٣٧ در تهران است. او دارای مدرک تحصیلی دیپلم است و فعالیت خود را در سال 1351 در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرد و در سال 1357 نیز در تئاتر مشغول به کار شد. جبلی فعالیت در تلویزیون را از سالهای نخست دهه 60 با بازی در مجموعه تلویزیونی «محله برو بیا» آغاز کرد.
شاید یکی از دلایل شهرت جبلی صحبت بهجای شخصیتهای عروسکی «کلاه قرمزی و پسرخاله» است. صحبت او بهجای کلاه قرمزی و پسرخاله به این دو عروسک جلوهای ماندگار بخشید.
همچنین صدای جبلی روی بسیاری از عروسکها بهویژه «کپل» و «کلاه قرمزی» و پسرخاله بهیادماندنی است و پرطرفدار.
جبلی در سالهای اولیه فعالیت خود در تئاتر، بهعنوان عروسکگردانی نمایشهای مختلفی ظاهر شد که ازجمله آنها میتوان به «داستان خرس کوچک»، «دیو چو بیرون رود»، «سارا»، «زال و سیمرغ»، «شاخه گلی برای آدمآهنی»، «ماه پیشونی» اشاره کرد. همچنین بازی در نمایشهای «دایره گچی قفقازی»، «دونده تنها»، «یک جفت کفش برای زهرا»، «اولدوز و کلاغها»، «بریم کمک بابابزرگ»، «زنگ آخر»، «ماهان کوشیار»، «هملت با سالاد فصل»، «چمدان»، «دوستان بامحبت» (نویسندگی و بازی) و... از عمده فعالیتهای او در تئاتر به شمار میآیند.
همچنین عروسکگردانی و صداپیشگی برای مجموعههای «خونه مادربزرگه»، «هادی و هدی»، «صندوق پست»، «مدرسه موشها» و بازی در فیلمهای «جادههای سرد»، «تحفهها»، «دیگه چه خبر»، «مادر»، «سایه خیال»، «دلشدگان»، «مرد آفتابی»، «خواب سفید و دختر شیرینی فروش» و... از دیگر فعالیتهای مهم این هنرمند محسوب میشوند.
داریوش مودبیان؛ مدرس، کارگردان، نویسنده و بازیگر
داریوش مؤدبیان متولد 16 مهر ۱۳۲۹ در تهران است. او فعالیت هنری خود را با تئاتر تلویزیونی «ضحاک ماردوش» در سال ۱۳۴۳ آغاز کرد. مودبیان از سال ۱۳۴۸ شروع به همکاری با مطبوعات کرد و پس از آن، نمایشنامههای متعددی از نویسندگان سرشناس دنیا را ترجمه کرد.
او در سال ۱۳۵۳ در رشته بازیگری و کارگردانی تئاتر از دانشکده هنرهای دراماتیک تهران فارغالتحصیل شد. در سال ۱۳۵۹ مدرک فوقلیسانس تخصصی مطالعات هنرهای نمایشی را از دانشگاه سوربن پاریس و در سال ۱۳۶۰ فوقلیسانس تخصصی زبانشناسی را از مؤسسه مطالعات علوم انسانی پاریس دریافت کرد.
مؤدبیان پس از بازگشت از فرانسه، در سال ۱۳۶۱ همکاری دوبارهاش را با تلویزیون آغاز کرد و از سال ۱۳۶۳، به تدریس در دانشگاه هنر، دانشگاه آزاد و دانشگاه صدا و سیما پرداخت.
او در سال ۱۳۸۷، پس از ۱۹ سال، با بازی در نمایش «درختها» به کارگردانی مهرداد کوروشنیا دوباره به عرصه تئاتر بازگشت.
کارگردانی و بازی در نمایشهای «قرارداد با مرگ»، «گلگشت در گلستان»، «شایعه»، «یک در دو هزار دردسر»، «تئاتر در صحنه»، «افسانه»، «عروس نمایشگاه»، «رویای ژاپن»، «خواستگاری»(گروه هنری رشید فیلم سپاهان-قدرت الله ایزدی) «مورچه» (پرویز دانش)، «دنیای آینده» و... ازجمله آثار او در عرصه تئاتر محسوب میشوند.
همچنین بازی در فیلمهای «آدمک»، «آواز قو»، «دختری با کفشهای کتانی»، «شکوه بازگشت»، «یک مرد یک خرس»، «پرونده» و کارگردانی «ازدواج اجباری»، «رؤیای نیمهشب تابستان»، «سفربهخیر» و همراهی با ابراهیم حاتمی کیا در فیلم «بوی پیراهن یوسف» بهعنوان نویسنده، ازجمله سوابق سینمایی او به شمار میآیند.
گفتنی است مودبیان در سالهای اخیر بیشتر در زمینه تدریس تئاتر و ترجمه نمایشنامهها فعالیت داشته است.
رضا کرم رضایی؛ مترجم، نمایشنامهنویس، کارگردان و بازیگر
رضا کرم رضایی 17 مهر سال ۱۳۱۶ در سنقرآباد واقع در استان کرمانشاه متولد شد.
او از سال 1333 تا ۱۳۳۵ بهعنوان بازیگر، در جامعه باربد و تئاتر ملی به فعالیت پرداخت. سپس به تحصیل در هنرستان هنرپیشگی تهران و همچنین تحصیل در انستیوی تئاتر و سینما و تلویزیون تا سال 1346 ادامه داد.
در همان سالها به دانشگاه مونیخ، در آلمان راه یافت. او از سال 1347 تا ۱۳۶۷ در اداره برنامههای نمایشی بهعنوان بازیگر و کارگردان استخدام شد.
کرم رضایی که فارغالتحصیل کالج تئاتر و فیلم در آلمان غربی بود، به مدت 50 سال( نیمقرن) بهطور مستمر در تئاتر، تلویزیون و سینما و در زمینههای مختلف بازیگری، کارگردانی، نویسندگی و ترجمه ادبیات نمایشی به فعالیت پرداخت.
بازی در نمایشهای «بازرس» به کارگردانی عزتالله انتظامی، «تجاوزگران» به کارگردانی ایرج راد، «بنگاه تئاترال» به کارگردانی علی نصیریان، «اسکوربال»به کارگردانی مصطفی والیو... ازجمله نقشآفرینیهای او در تئاتر است.
همچنین از عمده فعالیتهای او در سینما هم میتوان به «مسافر ری»، «میخواهم زنده بمان»، «کندو»، «فصل پنجم»، «آقای شانس»، «دیوانهوار»، «در کمال خونسردی»، «نیش»، «رابطه پنهان»، «نرگس» و... اشاره کرد.
کرم رضایی در زمینه تألیف و نشر کتاب هم به فعالیت میپرداخت. کتابهای «عیار و دو فیلمنامه دیگر»، تهران: نشر قطره، ۱۳۸۹، «مجموعه آثار نمایشی کرم رضایی» (ده نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، ۱۳۸۸، «برشت، برتولت، جرقهای در ظلمت و هوراتیها و کوریاتیها» (دو نمایشنامه تکپردهای)؛ اصفهان: نشر فردا، ۱۳۸۰، «کروتس، فرانتسکساور، شخص سوم»؛ تهران: ققنوس، ۱۳۵۶ و... از مهمترین آثار او در حوزه نشر و تألیف محسوب میشوند.
رضا کرم رضایی که در سالهای آخر عمر خانهنشین شده بود، اما بازهم دست از کار و تلاش برنمیداشت. پس از دو، سه سال دوندگی کتابی را تحت عنوان «همه دوستان من» توسط انتشارات ققنوس منتشر کرد. این کتاب زندگی این هنرمند از کودکی تا سالهای اخیر، خاطرات کلیه اجراهای تئاتری و فیلمهای سینمایی را دربرمی گیرد و از 41 قسمت تشکیلشده که به شکل رمان منتشرشده است.
کرم رضایی سرانجام صبح روز ۱۴ فروردین ۱۳۸۹ براثر ایست قلبی در بیمارستان مهر تهران، در سن ۷3 سالگی چشم از جهان فروبست.
افشین هاشمی؛ بازیگر، نویسنده و کارگردان
سید افشین هاشمی مرغزار متولد 21 مهر 1354 است. او تحصیلات خود را در زمینه مهندسی شیمی از دانشگاه صنعت نفت آبادان و همچنین کارشناسی ارشد کارگردانی تئاتر از دانشکده سینما-تئاتر گذرانده است.
هاشمی که سالهاست در عرصه تئاتر به فعالیت میپردازد، علاوه بر بازیگری و کارگردانی، یکی از نوازندگان ساز کمانچه است و اجراهایی را نیز در این زمینه برگزار کرده است.
هاشمی تاکنون سابقه بازی در نمایشهای «گریز» (مهرداد زمانی) «درستکارترین قاتلِ دنیا»، «از مرثیه تا عشق» (یوسف زقورزاده)، «آپارتمان» (علی مقدم)، «کشته به درگاه» (مرضیه طلایی، مهرالسادات میرحسینی)، «زیر درخت آلبالو» (سحر ناسوتی)، «رویا» (مرجان امیرارجمند)، «چنانت دوست میدارم» (حسن تسعیری)، «فانوس خیس» (آناهیتا اقبالنژاد)، «درستکارترین قاتل دنیا» (وحدت یگانه)، «حسن سنتوری» (معصومه تقیپور)، «مانیفست چو» (محمد رحمانیان)، «شکار روباه» (دکتر علی رفیعی)، «مرثیهای برای یک سبک وزن» (ایوب آقاخانی) و... را داشته است. همچنین نگارش، کارگردانی، بازی در نمایشهای «اوهام»، «حسن و دیو راه باریک پشت کوه»، «هتل ایران»، «شیرهای خان بابا سلطنه» و... از دیگر فعالیتهای او در عرصه تئاتر بهحساب میآیند.
او در زمینه عروسکگردانی، آهنگسازی و طراحی صحنه هم فعالیتهایی داشته است و در نمایشهای «نامزد ویولت» (سیمین اسکندری)، «هفت شب از شبهای رنج نگار» (مهدی مکاری) بهعنوان طراح صحنه، نمایش«و تو را من چشم در راهم سیه گربه» (پریسا بخت آور) بهعنوان آهنگساز و در نمایش «شاپرک خانوم» (بنفشه بدیعی) بهعنوان عروسکگردان فعالیت داشته است.
دریافت تندیس بهترین بازیگر برای نمایش «هدیهی جشن سالگرد» جشنواره پراگ؛ 1384، دریافت جایزه بهترین بازیگر از طرف سازمان ملی جوانان در بخش جنبیِ بیست و سومین جشنواره بینالمللی فیلم فجر برای فیلم «خیلی دور، خیلی نزدیک»؛1383 ، دریافت جایزه بهترین بازیگر برای نمایش «تکسلولیها» خانه تئاتر؛82، دریافت سیمرغ بلورین بازیگر نقش مکمل مرد از بیست و پنجمین جشنواره بینالمللی فیلم فجر برای بازی در فیلم «پابرهنه در بهشت»، دریافت جایزه دوم بازیگر مرد «هفتپرده از قصههای پشت پرده» از جشنواره تئاتر دفاع مقدس-1383 و... از مهمترین افتخارات او در عرصه تئاتر و سینما محسوب میشوند.
باران کوثری؛ بازیگر
باران کوثری متولد ۲۵ مهر ۱۳۶۴ در تهران است. او دختر رخشان بنیاعتماد (کارگردانسینما) و جهانگیر کوثری (تهیهکننده سینما و کارشناس فوتبال) است. بازی در فیلم سینمایی «بهترین بابای دنیا» ساخته داریوش فرهنگ، نخستین تجربه او در زمینه بازیگری بود که در کودکی به ایفای نقش در آن پرداخت.
کوثری همچنین با بازی در «تئاتر آن سوی آینه» به کارگردانی آزیتا حاجیان، در سال ۱۳۷۶ اولین تجربه خود را در عرصه تئاتر سپری کرد. او در هفدهمین جشنواره بینالمللی فیلم کودک و نوجوان در اصفهان، یکی از اعضای هیئتداوران در بخش مسابقه بود.
کوثری که تا سال ۱۳۸۰ بیشترین نقشآفرینیهایش به بازی در فیلمهای مادرش رخشان بنی اعتماد اختصاص داشت، سال ۱۳۸۵ بهعنوان یکی از بازیگران جوان پرکار سینمای ایران بدل شد. او ابتدا با بازی در مجموعه «صاحبدلان» (محمدحسین لطیفی) همه را به تحسین واداشت، سپس از جانب خوانندگان هفتهنامه چلچراغ برای دریافت نشان محبوبیت این نشریه انتخاب شد و سرانجام در بهمنماه همین سال موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از بیست و پنجمین جشنواره بینالمللی فیلم فجر برای دو فیلم «خون بازی» و «روز سوم» و دیپلم افتخار بخش بینالملل برای فیلم «خون بازی» شد.
کوثری که در سالهای اخیر به فراخور بازی در سینما در تئاتر هم به فعالیت میپردازد، تاکنون توانسته در نمایشهایی همچون «گفتوگوی برجایماندگان»، «درمیان ابرها»، «بر اساس دوشس ملفی»، «+963»، «روایت ناتمام یکفصل معلق»، «خشکسالی و دروغ»، «زمستان 66»، «سگ سکوت»،«کوارتت» و... حضور پیدا کند.
چیستا یثربی نمایشنامهنویس، مترجم، کارگردان و منتقد
چیستا یثربی متولد ۲۷ مهر ۱۳۴۷ در آلمان است. او نمایشنامهنویس، کارگردان، مدرس، دانشگاه، منتقد، مترجم، ناشر و نویسنده تئاتر و سینما است. یثربی دکترایش را در زمینه روانشناسی تربیتی از کانادا و همچنین فوقلیسانس و لیسانس روانشناسیاش را از دانشگاه الزهرا دریافت کرده است.
او برای یادگیری تئاتر از کلاسهای جهاد دانشگاهی الزهرا، فرهنگسرای نیاوران شروع کرد و در ادامه با کانون تئاتر بانوان همراه شد و به یادگیری اصول اولیه بازیگری ـ کارگردانی پرداخت. در همان دوره «اتاق آینه» را از سال 12 تا سال 74 با همکاری بهزیستی راهاندازی کرد.
او که فعالیتهایش را در حوزه تئاتر از سال ۱۳۶۸ آغاز کرده است، تاکنون بیش از ۲۶ نمایشنامه نگاشته و نمایشهایی همچون «جمعه دم غروب»، «چنگیزخان»، «اتاق تاریک»، «کارناوال با لباس خانه»، «حیاط خلوت»، «مهمان سرزمین خواب»، «زنی که تابستان گذشته رسید»، «سرخ سوزان»، «یک شب دیگر هم بمان سیلویا»، «زنی برای همیشه» و... را کارگردانی کرده است.
همچنین انتشار کتابهای «پستچی»، «شیدا و صوفی»، «معلم پیانو»، «عشق در زمان ما»، «سه قصه روانشناختی»، «او یک زن»، «پری کوچک دریایی»، «زنی که تابستان گذشته رسید»، «زنی از کوچه پشتی»، «اسرار انجمن ارواح» و «کوتاه کردن موی مرده» از فعالیتهای مهم او در حوزه نشر به شمار میآیند.
یثربی تاکنون جوایز متعددی را از جشنوارههای مختلف دریافت کرده و بیشترین تعداد جایزه متن اول را از جشنواره بینالمللی فجر داشته است. او بارها داور داخلی یا خارجی تئاتر، سینما و کتاب بوده و اجراهای مختلفی در خارج از کشور نیز داشته است. این هنرمند در سال ۱۳۸۹ نمایش «جنایت و مکافات» را بر اساس رمان «جنایت و مکافات» در جشنواره کلاسیک های روسیه در مسکو اجرا کرد که در این جشنواره در سه رشته نامزد شد و موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر زن شد.
انوشیروان ارجمند؛ بازیگر و کارگردان
انوشیروان ارجمند زاده 28 مهر ۱۳۲۰ در زاهدان است. او برادر بزرگتر داریوش ارجمند و همچنین پدر برزو ارجمند و بهار ارجمند است. ارجمند از اواخر دهه ۱۳۴۰ بهعنوان بازیگر و کارگردان تئاتر در مشهد فعالیت خود را آغاز کرد.
او در طول فعالیت خود در عرصه تئاتر، نگارش و کارگردانی نمایشهای «شگرد آخر»(1366 – 1365)، «سایه ماه» ( 1372 – 1370)، «ماه میهمان شب»( 1373 – 1372) و همچنین بازی در نمایشهای «سرشت دردناک زندگی» به کارگردانی محمود عزیزی، «رستم و سهراب» نوشته و کارگردانی پری صابری، «سوگنامه اسفندیار» نوشته و کارگردانی امیر دژاکام،
«خورشید کاروان» به کارگردانی حسین مسافر آستانه، «امشب میخواهم بمیرم» به کارگردانی نصرالله قادری، «هرا» نوشته و کارگردانی نصرالله قادری را بر عهده داشت.
همچنین اولین کار سینماییاش بازی در فیلم سینمایی «زیر سلطه من آیید» در سال 1362 بود. او پس از بازی در فیلمهای سینمایی «گنج» و «دل نمک مدتی» از سینما فاصله گرفت و بیشتر به ایفای نقش در مجموعههای تلویزیونی روی آورد.
ارجمند در سال 1374 با بازی در نقش اشعث در سریال «امام علی» (ع) شهرت فراوانی پیدا کرد. در این سریال برادرش داریوش ارجمند نیز در نقش مالک اشتر به ایفای نقش پرداخت.
«روایت عشق»، «روزی روزگاری»، «مختارنامه»، «کمند خاطرات» و فیلم سینمائی «دوئل» و «قارچ سمی» از مهمترین آثاری بودند که ارجمند در زمان فعالیت خود در سینما و تلویزیون به ایفای نقش در آنها پرداخت.
همچنین در کارنامه این هنرمند جوایز متعددی به چشم میخورد که ازجمله آنها میتوان به دریافت جایزه کارگردانی و طراحی صحنه از جشنواره فجر برای نمایش «شگرد آخر» (1365)، دریافت جایزه نمایش برگزیده از جشنواره فجر برای نمایش «شگرد آخر» (1365)، دریافت جایزه برتر بازیگری از جشنواره فجر برای نمایش «سایه ماه» (1370)، دریافت جایزه بازیگری از سوی کانون ملی منتقدان برای نمایش «ماه میهمان شب» (1372)، دریافت جایزه نمایش برتر از جشنواره همدان برای نمایش «ماه میهمان شب»(1372) و دریافت جایزه بازیگری اول از جشنواره آئینی سنتی برای نمایش «سوگنامه اسفندیار» (1378) اشاره کرد.
انوشیروان ارجمند که مدتی به دلیل بیماری قلبی در بیمارستان پارسیان تهران بستری بود، ظهر روز ۲۳ آذر ۱۳۹۳ بر اثر این بیماری در سن ۷۳ سالگی چشم از جهان فروبست.
دیگر هنرمندان متولد ماه مهر
ولی شیراندامی )کارگردان و بازیگر(،کاظم بلوچی (بازیگر و کارگردان و فیلمنامهنویس)، جمشید شاهمحمدی (بازیگر)، صفر روحی نامقی (بازیگر)، حسین محب اهری (بازیگر)، ولیالله ترابی) نقال(، مهدی ثانی (بازیگر و کارگردان(، سید غلام اورازانی (بازیگر و کارگردان(، حسین اقبالیان (کارگردان(، محمدعلی پیر سبزی (کارگردان(، امیرحسین نوروزی (کارگردان(، علی دانش )بازیگر(، علی سلطانی (پژوهشگر(، لیلا خرمایی پور (بازیگر(، خسرو پایاب (نمایشنامهنویس و کارگردان)، ایرج محرمی (کارگردان)، ناصر عرفانیان (عکاس)، صفر روحی نامقی (بازیگر)، حسین راضی (بازیگر)، شهریار تیمورپور (چهرهپرداز)، ماندانا کریمی (کارگردان)، علی نرگسنژاد (کارگردان)، حسن دادشکر (کارگردان و بازیگر)، آزاده پور مختار (کارگردان و طراح عروسک)، خسرو پایاب (نمایشنامهنویس و کارگردان)، داریوش مودبیان (مترجم، کارگردان و بازیگر)، نصرت ا... سپهر (نمایشنامهنویس)، حسین راضی (بازیگر)، حمیدرضا افشار (مترجم و کارگردان)، ناصح کامکاری (کارگردان)، مجید شریف خدایی (رئیس سابق مرکز هنرهای نمایشی)، صدیقه شریف پور (نویسنده و منتقد) از دیگر هنرمندانی هستند که در مهرماه به دنیا آمدند.
همچنین اسماعیل موحدی (اصفهان)، مازیار قبادی (کردستان)، حسن پاروکش صیاد (قشم) و محمدقاسمی (همدان) از هنرمندان شهرستانی هستند که در مهرماه متولدشدهاند.
رویدادهای تئاتری
برگزاری کارناوال جهانی عروسکی لهستان، اختتامیه تئاتر مقاومت، جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان، جشنواره تئاتر خمسه و جشنواره سیاه بازی از مهمترین رویدادهای تئاتری هستند که هرساله مهر ماه در نقاط مختلف کشور برگزار میشوند.