نگاهی به نمایش «ویتک، خرس سرباز» به کارگردانی طناز مظفری
خبر فوری؛ سرجوخه ویتک بازنشسته شد
ایران تئاتر، کیارش وفایی: پرده برداری از واقعیت از جمله اقداماتی است که می‌توان از طریق آن بسیاری ناگفته را به فعل در آورد و البته شنید. حال در این میان پرداختن به واقعیت از طریق مستندات در هنرهای نمایشی، تلفیقی از درست گویی و نمایشی نشان دادن آن است که مخاطب بدون سوالی آن را درک و در درون خود نهادینه کند.
در جهان هستی و پیرامون آن می‌توان درباره هر موضوع و یا اتفاق پیش آمده از زمان گذشته و حال برای قصه گویی و روایت با در نظر گرفتن شدت اهمیت آن نیز استفاده نمود. رویکردی که در آن یک پیشوند، حرف اصلی و یک پسوند وجود دارد تا نکته‌ای را بازگو شود. حال باتوجه به این موضوع باید اشاره داشت واژه «جنگ» به عنوان معنایی دو سویه جهان بسیار گسترده‌ای دارد که در آن همه چیز در دو قطب مثبت یا منفی آن در نوسان است و شرایط بر اساس آن وضعیت، مردم کشوری و یا کشورهایی را تحت تاثیر روند خود قرار می‌دهد. به طوری که چندین نسل بعد از نسل حاضر در آن موقعیت تاوان آن روزها را می‌دهند و با شرایط گذشته در قالبی جدید رو به رو می‌شوند. البته جنگ تبعاتی هم با خود به همراه دارد که از هر نظر اجتماعی گسترده‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد که این تاثیر نیز جنبه دوگانه‌ای دارد. اما آنچه مسلم است چنین مقوله‌ای این نگاه و باور را تعریف می‌دهد که اتفاق‌های بسیاری در کالبدی به نام ضدجنگ پوست می‌اندازد و جان دوباره می‌گیرد. ایامی که در آن همه چیز پس از پایان جنگ آغاز می‌شود، زمانی که قهرمانان و جان برکفان در هر جای دنیا درباره رویدادهای پیرامون خود بیشتر از قبل آگاه می‌شوند و می‌خواهند برای اعلام حضور خود به جامعه، کشور و جهانی که در آن زندگی می‌کنند نکاتی را یادآور شوند.
نمایش «ویتک،خرس سرباز» بی‌تردید یک اثر نمایشی ضدجنگ است که درباره روایت زندگی یک توله خرس که در سال ۱۹۴۲ و در میانه جنگ جهانی دوم توسط پسربچه‌ای در اطراف همدان پیدا شد می‌پردازد. همان توله خرسی که بعدها به عضویت ارتش لهستان درآمد و «ویتک» نام گرفت .
بی شک پرداختن به زندگی خرسی که در دوران مهمی از تاریخ بشریت آن هم در جبهه جنگ حضور داشته و روزانه با بسیاری از اتفاق‌های مختلف رو به رو بوده است برای نویسنده و کارگردان اثر و البته مخاطبی که به دیدن این نمایش می‌نشیند جذابیت خواهد داشت. این نمایش در کالبد خود گویای داستانی است که در آن همه چیز رنگ و روی واقعیت دارد و بر اساس رگه‌هایی از تئاتر مستند تولید شده است. اهمیت این نوع پرداخت در دنیای نمایش نشان از آن دارد که نویسنده اثر با توجه به اهمیت شکل‌گیری زمان اتفاقی که در تاریخ افتاده است قصد دارد فارغ از شرح موضوع که در آن واقعیت حرف اول را می‌زند به نکات قابل توجه دیگری چون مسائل بشری و تاثیرات رفتاری نیز اشاره داشته باشد. حال باید گفت که پرداختن به زندگی یک خرس در کنار جمعی از نظامیان آن هم در زمان جنگ جهانی نشان از آن دارد که برای بهتر شدن شرایط همه چیز در چرخه تقدیر جای خواهد گرفت. جهان نمایش اثر در یک آسایشگاه نظامی شکل می‌گیرد که در آن با «ویتک» به عنوان شخصیت اصلی در ساحت یک موجود انسان – حیوان که ترکیبی از این دو تعریف است در کنار «اولک» به عنوان شخصیتی که از ذهن نویسنده برای این نمایش خلق شده است آشنا می‌شویم.
جهانی که در آن این دو شخصیت درباره مسائل دوران جنگی که در کنار یکدیگر پشت سر گذاشتند و اتفاق‌هایی که برایشان رخ داده است حرف می‌زنند. بازگویی‌هایی که در آن گاهی لحن شوخ طبع «ویتک» مخاطب را به خنده می‌اندازد و گاهی زبان گزنده و حرف‌های بی‌جان «اولک» تاثیری برعکس را رقم می‌زند. در واقع با کنش و واکنش‌هایی که بین این دوشخصیت رخ می‌دهد مخاطب به آرامی با ویتک به عنوان قهرمان این نمایش و جهان پیرامون آن آشنا شده و آرام آرام به این شخصیت نزدیک می‌شود تا بداند چطور این خرس از همدان ایران وارد ارتش لهستان در جنگ جهانی دوم شده است و حال به عنوان سرجوخه‌ای بازنشسته در آسایشگاهی حضور دارد. حال برای تفهیم این موضوع خوشبختانه قابلیت نمایشی این اثر توانایی آن را داشت که از نظر مستنداتی که بر پرده ویدئو پروجکشن نقش می‌بندد فیلم‌ها و عکس‌های مربوط به این خرس را در زمان ورود به ارتش لهستان و کارهایی که انجام داده و در آخر بازنشستگی این حیوان را به مخاطب با عنوان سندهای موجود معرفی کند. البته قابل ذکر است که این تمهید نیز در راستای آنکه قصه‌ای با خود به همراه دارد به دلیل ذات مستندگونه بودن این نمایش بسیار تحت تاثیر روایت قرار دارد که این امر سبب شده است که در بازی شخصیت‌ها، میزانسن کارگردان و در جایگاه دیگری نویسنده که همان کارگردان است ترکیب و تناسبی مفید و البته قابل توجه مهیا شود. در واقع انتخاب سوژه، تعریف آن در قالب مشخص، پردازش آن در فضایی دراماتیک و هدایت آن در بستری روایتی یک مزیت بزرگ دارد و آن این است که مخاطب معنای اثر را در درون خود باور می‌کند و می‌خواهد به کشف آن برسد که سرنوشت «ویتک» به کجا خواهد انجامید. در واقع ترکیب محتوا و فرم در این نمایش باعث شده است که در طراحی صحنه، نور و لباس نیز تناسب مفیدی شکل بگیرد که این موضوع نیز از دیگر نکات مهم در ابن نمایش به حساب می‌آید. حال با این نگاه باید گفت که نمایش «ویتک، خرس سرباز» یک اثر ضدجنگ است که زندگی و سرنوشت شخصیت اصلی آن به صورت واقعی بیان شده است و اینکه در راستای روایت خود دو شخصیتی را پرورش می‌دهد که یکی از جنگ متنفر است و دیگری که همان «ویتک» باشد به دلیل افتخارهایی که در جنگ کسب کرده و حتی سرجوخه شده است به آن افتخار می‌کند. در واقع هوشمندی اثر در ذات آن و البته قلم و هدایت شخصیت‌ها بسیار موثر بوده است که این ریتم موزون دلیلی موجه‌ای به جز دنیای نمایش نیست. در پایان باید یادآور شد «ویتک» به معنای جنگجوی خندان است.
