سالمندان نور چشم مردم اند

در ایران جمعیت سالمندان رو به افزایش است. در کشور ما با توجه به آمار رو به افزایش این گروه سنی، نیازمند برنامه هایی خلاقانه ای مانند هنر نمایش هستند و قطعا باید از فرصت های موجود استفاده های مناسبی را به عمل آورد، اگر مدعی تلاش برای سالمندان و جمعیت آنان هستیم. از شروع دهه 90 تا سال گذشته برنامه‌هایی در حوزه نمایش برای این قشر سنی آماده می‌شد و یا حتی نمایش‌هایی با حضور سالمندان به صحنه می‌رفت. اما متاسفانه بیشتر این جریان در زمان هفته سالمند رخ می‌داد و این روزها نیز کمتر شاهد چنین جریاناتی هستیم. با توجه به حضور تعداد زیادی از این عزیزان در کشورمان،‌ باید فرصتی فراهم شود تا هم از جنبه‌های سرگرم‌کننده و درمانی هنر نمایش برای این قشر استفاده شود و هم از حضور این عزیزان در عرصه نمایش بهره بیشتری برده شود؛ که این خود باعث کارآفرینی نیز می‌شود. در ادامه به معرفی اجمالی تئاتردرمانی،  مختصری از برنامه‌هایی که برای سالمندان و یا با حضور آنان از شروع دهه نود تاکنون اتفاق افتاده و معرفی «موسسه هنرمندان پیشکسوت» که در راستای پاسداشت شان و منزلت هنرمندان با سابقه کشور در حوزه های متعدد هنری و تکریم مقام آنان از سال 92 مشغول به خدمت رسانی است؛ می‌پردازیم. 

تأثیر «نمایش درمانی» بر روح و روان

نمایش درمانی، درمانی است کمکی و غیر دارویی که با مدد تکنینک‌ها و فرآیند‌های نمایشی و بهره گیری از تئوری‌های نمایشی در مسیر رفع مسائل روحی، روانی و رفتاری اشخاص گام بر می‌دارد. در ابتدای امر هر نمایش تکنیک‌ها و تئوری‌های نمایشی وجود دارد، اما در پس اجرای هر نمایش یک فرآیند پالایشی وجود دارد که منجر به پالایش روحی و روانی می‌شود، و واکنش افراد و تفکرات مختلف بر روی صحنه حس همزاد پنداری را افزایش داده و سبب راحتی فکری می‌شود. وقتی که علوم مختلف تخصصی‌تر شد و نگاه ریزتری پیدا کرد، هنر نمایش را در زاویه دید خود قرار داد. زمانی که تئوری‌های روانشناسی از هنرها کمک خواستند، بحث تئاتر درمانی پیش آمد، به عبارتی دیگر هنر ابزاری شد برای اصلاح رفتاری انسان‌ها و نمایش‌های مختلف از آن به بعد کار پالایش انسانی را هم بر عهده داشتند. نمایش درمانی هیچگاه برای مخاطب اجرا نمی‌شود و برای صحنه طراحی نشده است بلکه با فرد و شخص کار دارد، اما تئاتر درمانی همواره با حضور مخاطب و رابطه آن با بازیگران و عوامل اجرایی روی صحنه می‌رود و شامل نمایشنامه و قوانین جاری در تئاتر است.

 

منطقه 19؛ پیشگام طرح‌هایی برای سالمندان

در سال 92 در یک طرح از سوی شهرداری، تئاترهای خیابانی ویژه سالمندان و نمایش تئاترهای فرهنگی در سراهای محلات 13 گانه منطقه 19 برگزار شد. 

«ننه قمر» با حضور سالمندان

نمایش «ننه قمر» به نویسندگی و کارگردانی محمدحسین یکتاعربانی با حضور سالمندان عضو کانون جهان دیدگان فرهنگسرای امید به عنوان بازیگر 5 سال پیش به صحنه رفت. بازیگران نمایش همگی عضو این کانون بودند که 50 تا 60 سال سن داشتند. داستان این نمایش درباره زن سالخورده ای بود که با دستگاه های دیجیتال و تکنولوژیک مانند عابربانک یا کارت خوان آشنایی نداشت و همین مسئله مشکلات بسیاری برای او ایجاد می‌کرد تا اینکه سعی می‌کند به کمک هم سن و سالان خود با این دستگاه ها آشنا شود.

 

اجرای تئاتر سالمندان در البرز
اولین تئاتر سالمندان کشور با هدف تئاتر درمانی توسط سالمندان 21 تیر 94 در البرز اجرا شد. مسئول اجرای تئاتر‌های کهریزک و مدرس تئاتر درمانی بیان کرده بود: حدود یک سال با سالمندان کهریزک کرج تئاتر درمانی کار کردیم. تئاتر درمانی از لحاظ روانی باعث احساس توانایی در سالمندان و افزایش روحیه‌ در آنها می‌شود و در تمام کشورهای دنیا تئاتر درمانی به عنوان یک شیوه تاثیرگذار در درمان است اما متاسفانه در ایران این درمان هنوز جدی گرفته نشده است. اولین تئاتر سالمندان کشور در سالن نژاد فلاح  کرج توسط 9بازیگر سالمند اجرا شد و نمایش  اولین تئاتر سالمندان با سن و سالی بیش از 65 سال و بدون سابقه بازی بود. این نمایش با عنوان «کوچه‌های غریبی» و با موضوع شهادت امیرالمومنین(ع) اجرا شد.

«من، تو، ما، شما»​ در مشایخی

«من، تو، ما، شما»نمایشی که ماحصل یک کلاس بازیگری  با راضیه رفیع‌زاده، معلمی جوان بود که شاگردانش میانگین سنی ای بین ۵۰تا ۸۰سال داشتند و آنها از ۱۵ تا ۳۱تیرماه 95 نمایششان را در تماشاخانه استاد مشایخی به صحنه بردند. در این نمایش ناصر ناصحی فر، فاطمه نافعی، پروین جهانشاهی، زهرا هاشمی، مریم میرزاجانی، طاهره یعقوبی، ربابه هاشمی، زهرا هاشمی منش، هما شریعتی، فاطمه ضیایی، مریم نفری، فاطمه خضرایی، رضا روحانی، منیر مفاخری، سیما حسینی، روح انگیز فرد مهرگان، سید عبدالمجید رسولی، لی لی جان اوامری، اقدس حیدرزاده، اقدس عاطفی، نصرت الله سواد، مرضیه اسماعیلی و اکرم گل حسین ایفای نقش می‌کردند.

 

تئاتر سالمندان در مدرسه تئاتر فرهنگسرای فردوس

مدرسه تئاتر فرهنگسرای فردوس در سال 96 با هدف ارتقاء و افزایش امید به زندگی و گسترش نشاط و شادی در بین شهروندان بزرگسال و سالمندان و هم چنین غنی سازی اوقات فراغت در فصل تابستان، دوره آموزشی شامل تئاتر خاطره، درام درمانی، تئاتر سالمندان و تئاتر پلی بک را تحت نظر علی بیگدلی کارشناس ارشد کارگردانی تئاتر برگزار کرد. گفتنی است؛ یکی از گونه‌های درام تئاتر کاربردی، تئاتر خاطره است. این نوع تئاتر قابلیت‌های نمایشی موجود در سرگذشت واقعی افراد را کشف و فعال می‌نماید. تئاتر خاطره از بیان خاطرات افراد نسل پیشین به عنوان مبنایی برای خلق متون نمایشی و از تجربه‌های آنان به عنوان منبع تولیدات هنری و خلاقیت تئاتری بهره می‌گیرد. این امر با اهداف آموزشی- درمانی و به مدد راهبردها و فنون درام آموزشی صورت می‌پذیرد. غالباً گروهی از سالمندان سرگذشت‌ها و تجربه‌های خود را با هم به اشتراک می‌گذارند که گاه این تجربه‌ها با فعالیت‌های نمایشی، حالت بالفعل پیدا می‌کنند و به اجراهایی بدل می‌شوند که ممکن است توسط خود سالمندان یا بازیگران حرفه‌ای به نمایش گذاشته شوند.

 

موسسه هنرمندان پیشکسوت از 92 تاکنون

در راستای پاسداشت شان و منزلت هنرمندان با سابقه کشور در حوزه های متعدد هنری و تکریم مقام آنان «موسسه هنرمندان پیشکسوت» با اهداف زیر از سال 92 مشغول به خدمت رسانی می‌باشد.

1.استفاده از تجربیات و سوابق ارزشمند فرهنگی و هنری پیشکسوتان در جهت کمک به بالندگی معنوی، فرهنگی، اجتماعی و علمی کشور.

2.توسعه و تقویت روابط و انس میان آنان.

3.حمایت از هنرمندان پیشکسوت در مقابل رویدادهای مخل سلامت جسمانی، روحی و اقتصادی آنان.
از اهداف دیگر موسسه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1.حمایت و پاسداشت حرمت سالمندی و پیشکسوتی با ارائه خدمات در زمینه های:
اسکان موقت و دائمی.
توانبخشی جسمی و روحی.
درمانی و بهداشتی.
رفاهی و تفریحی.
2.تامین آرامش روح و روان با ایجاد:
محیط های آرام و با نشاط و مفید برای استراحت.
مکانهایی برای ایجاد تعاملات و ارتباطات و گفت و شنود و دیدار با خانواده، دوستان و جوانان علاقه مند.
3.استمرار نقشهای موثر و تامین استقلال و خودکفایی از طریق:
تشکیل کلاسهای آموزشی جهت انتقال دانسته ها و تجارب برای کار آفرینی.
ارائه خدمات مشاوره ای تخصصی به سازمانها، جوانان و غیره.
بازاریابی جهت فروش آثار.
ایجاد کارگاههای پژوهشی و تحقیقاتی و یا هر کارگاهی که سبب فعال سازی هنرمند شود.
انتشار نشریه جهت انتقال نظرات، مقالات و...
4.ارتقاء و تقویت آگاهی ها و دانسته ها و بالندگی معنوی، فرهنگی، اجتماعی و علمی با برقراری:
نشست های معنوی و برنامه های زیارتی و سیاحتی بر حسب نیاز و تقاضا.
جلسات پژوهشی و هم اندیشی و میزگرد گفت و شنود.
ارتباط با هنرمندان پیشکسوت سایر کشورها.