در حال بارگذاری ...
مروری بر تاریخچه تاسیس تماشاخانه سنگلج

سنگلج 53 ساله دوست داشتنی

ایران تئاتر -پیمان شیخی: هنر تئاتر با ورود به ایران زمین ایجاد تماشاخانه های متعددی را به همراه داشت که هرچند در ابتدای امر به صورت تماشاخانه های فصلی فعالیت داشتند، اما سیدعلی خان نصر با راه اندازی تئاتر تهران در خیابان لاله زار، سرفصل تازه ای درخصوص تماشاخانه های دائمی به وجود آورد که همچنان به عنوان تنها تماشاخانه قدیمی فعال کشور پذیرای تماشاگران است.

تماشاخانه سنگلج از یک جهت با تماشاخانه تهران وجه تشابه دارد و آن نیز ایجاد سرفصلی است که حتی تا به امروز نظیر آن را شاهد نبوده ایم و آن نیز تلاش در ارائه صرفا آثار نمایشی ایرانی است. گو اینکه در سال های بعدی تولد این تماشاخانه برای مدت چند سال در این خصوص عهدشکنی صورت گرفت، ولی دوباره به مکان اجرای آثار نمایشی ایرانی تبدیل شد.
سال 1343 خورشیدی وقتی به پیشنهاد پهلبد "وزارت فرهنگ و هنر" تاسیس شد، به تدریج فکر ساخت تماشاخانه ای به منظور اجرای آثار تولیدی هنرمندان تئاتر کشور به وجود آمد که از همان آغاز نیز زمزمه های اختصاص آن برای اجرای نمایش های ایرانی به گوش می رسید.
درخصوص خرید زمین این تماشاخانه دو روایت وجود دارد که روایت نخست حاکی از این است که وزارت فرهنگ و هنر این زمین را خریداری کرده و به ساخت این تماشاخانه اختصاص داده است. روایت دوم را نیز شخصا از اتابک نادری که از اسفندماه سال 1385 تا 1390 و از 1391 تا مردادماه 92 مدیریت تماشاخانه سنگلج را به عهده داشت شنیدم که بانویی ارمنی، زمین این مکان را به وزارت فرهنگ و هنر اهداء کرده است.
اما برپایه بریده جرایدی که از سال 1343 دردست است، این تماشاخانه با هزینه آقای مهندس بابایان، مدیرعامل شرکت بهساز نو، با مسئولیت محدود و عضو سندیکای شرکت های ساختمانی به نشانی تهران کوچه صباح به شماره 46 و به شماره ثبت 5285  بنا شده و به وزارت فرهنگ و هنر اهداء شده است.
زیربنای این تماشاخانه 1034 مترمربع است و در آن زمان به نام "25 شهریور" نامگذاری می شود و 18 مهرماه 1344 خورشیدی، همزمان با برگزاری نخستین جشنواره "نمایش های ایرانی" افتتاح می شود و زمزمه هایی که درخصوص اختصاص این تماشاخانه به نمایش های ایرانی شنیده می شد به واقعیت تبدیل می شود.
زمانی که تماشاخانه سنگلج آماده بهره برداری و پذیرای آثار نخستین جشنواره "نمایش های ایرانی" شد به گونه ای برنامه ریزی صورت می گیرد که آثار نمایشی شرکت کننده در این جشنواره، هر یک به مدت یک یا دو شب اجرا شوند، ولی آثار نمایشی تا اندازه ای قدرتمند آماده اجرا شده بود که با توجه به استقبالی که از هر اثر نمایشی صورت گرفت، یک یا دو ماه اجرا برای این آثار در نظر گرفته شد.
در این جشنواره هفت اثر نمایشی اجرا می شود که به ترتیب چنین بود: "امیر ارسلان" نوشته پرویز کاردان و کارگردانی استاد علی نصیریان، "چوب به دست‌های ورزیل" نوشته گوهر مراد و کارگردانی جعفر والی، "کالسکه طلائی" نوشته و کار خلیل دیلمقانی، "مجموعه‌ ایرانی" به تهیه کنندگی پرویز صیاد، "بهترین بابای دنیا" نوشته گوهر مراد و کارگردانی عزت الله انتظامی، "پهلوان اکبر می‌میرد" نوشته بهرام بیضایی و کارگردانی عباس جوانمرد و نمایش "کوروش پسر ماندانا" نوشته کوروش سلحشور و کارگردانی رکن الدین خسروی.
پس از پایان اجرای نخستین جشنواره "نمایش های ایرانی"، نمایش های "امیر ارسلان"، "پهلوان اکبر می‌میرد"، "بهترین بابای دنیا" و "بلبل سرگشته" که از نوشته ها و کارهای ماندگار استاد علی نصیریان بود، اجرای خود را ادامه دادند و پذیرای تماشاگران تماشاخانه سنگلج شدند.
نکته قابل توجه اینکه در آن زمان بلیت آثار نمایشی نخستین جشنواره "نمایش های ایرانی" در مراکز مختلف به فروش می رسید که عبارتند بودند از: کتابفروشی امیرکبیر خیابان شاه آباد "حد فاصل میدان بهارستان و چهار راه مخبر الدوله" جمهوری فعلی، کتابفروشی امیرکبیر چهار راه اسلانبول، فروشگاه فردوسی غرفه وزارت فرهنگ و هنر، مغازه گالو خیابان اسلامبول، مغازه بتهوون خیابان منوچهری، انجمن فیلارمونیک چهارراه یوسف آباد، مغازه بتهوون خیابان پهلوی بالا "بالاتر از چهار راه ولیعصر فعلی"، فروشگاه صفحه کاترین خیابان شمیران جنب سینما مولن روژ، وزارت فرهنگ و هنر بهارستان، خیابان کمال الملک، گیشه تالار 25 شهریور "تماشاخانه سنگلج  خیابان جنوبی پارک شهر.
قیمت بلیت این آثار 40 و 60 ریال بود و بهای سری بلیت برای هفت برنامه 210 و 350 ریال بوده و برای فرهنگیان نیم بها بوده و ورود برای اطفال زیر 12 سال نیز ممنوع بوده است.
با اندک تاملی به سادگی می توان دریافت که فراگیر بودن غرفه های فروش بلیت آثار نمایشی این جشنواره در سطح شهر و دسترسی آسان شهروندان برای خرید بلیت نمایش مورد نظرشان می تواند یکی از نقاط قوت این جشنواره بوده باشد و یکی از دلایل پر مخاطب بودن آن نیز بوده است.
تماشاخانه سنگلج را می توان نخستین تماشاخانه ای دانست که در محله سنگلج ساخته شده و پذیرای اهالی این محله قدیمی تهران می شود، گو اینکه در سال های دور نیز تماشاخانه ای فصلی در چهارراه گلوبندک وجود داشته، اما تماشاخانه سنگلج در ادامه راه " تئاتر تهران" به عنوان تماشاخانه ای دائمی و البته با ویژگی اجرای نمایش های صرفا ایرانی، پذیرای تماشاگران این هنر فاخر می شود.
شاید به دلیل بی همتا بودن این تماشاخانه در محدوده محله سنگلج و ویژگی اختصاص داشتن به نمایش های ایرانی بوده که از دکتر سیما کوبان دعوت می شود تا تابلوی معرق کاشی این تماشاخانه را در ابعاد سه متر در 14 متر طراحی کند تا توسط گروه کاشی سازی هنرهای زیبای کشور ساخته شود که بر سردر ورودی این تماشاخانه خودنمایی می کند.
نکته دیگر درخصوص "تماشاخانه سنگلج" اینکه این تماشاخانه به لحاظ تجهیزات فنی، نور، صدا و آکوستیک سالن اجرا، کاملا استاندارد بوده و وجود امکانات صحنه‌ای همچون سن ‌گردان، میله‌های بالا برنده پرده، دکور و . . . این تماشاخانه را از ویژگی خاصی برخوردار کرده بود.

 

گروه های فعال در تماشاخانه سنگلج
همزمان با آغاز به کار تماشاخانه سنگلج، گروه های نمایشی که در اداره هنرهای دراماتیک شکل گرفته بودند، از مکانی برخوردار شدند که امکان اجرای آثار نمایشی اشان در آن فراهم شد و با فراق بال و به صورت مداوم هر روز به تمرین نمایش های موردنظر خود در سالن های تمرین ساختمان اداره هنرهای دراماتیک که در روزگار ما تحت عنوان اداره برنامه های تئاتر شناخته می شود، می پرداختند و در هر ماه یک اثر نمایشی برای اجرا در تماشاخانه سنگلج آماده می کردند.
این آثار نمایشی توسط گروه های "هنر ملی" به سرپرستی عباس جوانمرد، "مردم" به سرپرستی علی نصیریان، "شهر" به سرپرستی جعفر والی"، "امروز" به سرپرستی داوود رشیدی، "جوان" به سرپرستی اسماعیل شنگله و "میترا" به سرپرستی خلیل موحد دیلمقانی آماده اجرا می شد. در این گروه های نمایشی کارگردانانی چون عباس جوانمرد، جعفروالی، علی نصیریان، عزت‌ا... انتظامی، داود رشیدی، رکن‌الدین خسروی، بهرام بیضایی، محمود استادمحمد و تعدادی دیگر فعالیت داشتند که عموما نویسنده آثار نمایشی خود نیز بودند.
از سوی دیگر غلامحسین ساعدی، اکبر رادی، خلیل موحد دیلمقانی، بیژن مفید، بهمن فرسی، محمود دولت آبادی، کوروس سلحشور، حسین مکی، محسن یلفانی، بهزاد فراهانی، منوچهر رادین، آرمان امید، محمد رهبر، حمید نعمت و عنایت الله احسانی به عنوان نمایشنامه نویس در این گروه های نمایشی فعالیت داشتند وآثار نمایشی ماندگاری را خلق کردند و امروزه هر یک از ایشان در ردیف نامداران تئاتر کشورمان قرار دارند.
نکته حائر اهمیت در خصوص تماشاخانه سنگلج اینکه از آنجاکه از ابتدای ایجاد این تماشاخانه، وزارت فرهنگ و هنر به عنوان نهادی دولتی بر آن نظارت داشت و عملکرد  آن برخلاف تماشاخانه های لاله زار بود و فارغ از مدیریت خصوصی بود، برای نخستین بار در تاریخ تئاتر ایران، اجرای تئاتر با حمایت دولت به انجام رسید و از این طریق تعداد زیادی از نویسندگان، کارگردانان، بازیگران، طراحان دکور و سایر عوامل فعال در گروه های نمایشی به صورت دولتی استخدام شدند. این انر در درازمدت محاسن و معایبی داشت که پرداختن به آنها در این مجال نمی گنجد.


نحوه مدیریت اولیه  "تماشاخانه سنگلج"
"تماشاخانه سنگلج" در آغاز کار خود با سرپرستی "اداره هنرهای دراماتیک" که ریاست آن را عظمت ژانتی به عهده داشت، فعالیت می کرد و یک شورای هنری به نام "شورای تئاتر" نیز بر نحوه تولید و کیفیت آثار نمایشی آماده شده برای اجرا در این تماشاخانه و عملکرد گروه های نمایشی، نظارت کامل داشت.
این "شورای تئاتر" متشکل از هنرمندانی چون عظمت ژانتی، جلال ستاری، علی نصیریان، داوود رشیدی، عباس جوانمرد و عزت الله انتظامی بود که هر یک از ایشان صاحب نظر و صاحب سخن بودند. با حضور چنین افرادی، تمام آثار نمایشی آمده شده برای اجرا در تماشاخانه سنگلج با کمترین نقص و در بسیاری موارد بدون کوچکترین کاستی روی صحنه می رفتند.


مدیران یک تالار پرخاطره
باتوجه به موقعیت و جایگاه تماشاخانه سنگلج به عنوان تماشاخانه ای نوظهور در عرصه تئاتر کشورمان و کسب موفقیت در ارائه آثار نمایشی فاخر و نحوه صحیح جذب تماشاگران، مدیرانی برای این تماشاخانه درنظر گرفته می شد که از دانش تئاتر و دانش مدیریت که دو بازوی توانمند برای استوار ماندن یک تماشاخانه است، برخوردار بودند بنابراین این تماشاخانه کار خود را با حضور مدیرانی چون عظمت ژانتی، علی نصیریان و فرخ ساجدی آغاز کرد و در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مدیرانی چون دکتر طباطبایی، سعید بصیریان، مجید جعفری، علی حیدری‌، صدیقی نژاد، جواد افشین نژاد، محسن اکبریان، کیوان نخعی، محمود فرهنگ ، اتابک نادری ،علیرضا مصلح تهرانی ( سرپرست ) ، اتابک نادری ،پریسا مقتدی ، سید یونس آبسالان ، علی عابدی و پریسا مقتدی  مدیریت آن را بر عهده گرفتند که در زمان مدیریت اتابک نادری شاهد تحولات چشمگیری نظیر نوسازی و بازسازی این تماشاخانه و تجهیز و به روز رسانی امکانات فنی این تماشاخانه بودیم و از 17 مرداد 1392 نیز مدیریت تماشاخانه سنگلج به پریسا مقتدی سپرده شد که پیش از این، تجربه مدیریت تالار هنر به عنوان تنها تماشاخانه کودک و نوجوان کشور و سرپرستی و معاونت مجموعه تئاترشهر را داشته است.
تماشاخانه سنگلج، در ابتدای دهه پنجاه خورشیدی، رونق نخستین خود را از دست داد و به منظور جذب تماشاگر، برای نخستین بار در سال 1352 نمایشی غیرایرانی روی صحنه برد و این درحالی بود که از نخست سنگ بنا چنین گذاشته شده بود که این تماشاخانه صرفا پذیرای آثار نمایشی ایرانی باشد.
در این سال نمایش "بازرس" نوشته نیکلای گوگول به کارگردانی عزت الله انتظامی در تماشاخانه سنگلج اجرا شد
و سپس نمایش "سرباز لاف زن" نوشته ن.ت.م. پلوتوس، با ترجمه محمد پایگاه و کارگردانی خلیل موحد دیلمقانی توسط گروه تئاتر "میترا" اجرا شد. اما در همین سال نیز دو نمایش ایرانی تحت عناوین "مطبخ و مرگ همسایه" نوشته غلامعلی عرفان و کارگردانی مشترک جعفر والی و محمد علی جعفری و "رستم و سهراب" با کارگردانی احمد سپاسدار و توسط گروه تئاتر "آریا" اجرا شد.


آثار نمایشی در دهه های آغازین
در سال 1345 خورشیدی نمایش های "غروب در دیاری غریب" و "قصه‌ ماه پنهان" نوشته‌ بهرام بیضایی و با کارگردانی عباس جوانمرد، "روزنه آبی" نوشته‌ اکبر رادی و با کارگردانی شاهین سرکیسیان  و آربی آوانسیان، "اسب سفید" اقتباس و کارگردانی رکن الدین خسروی، "بلبل سرگشته" نوشته و کار علی نصیریان، "خانه بی بزرگ تر" نوشته فریده فرجام و کارگردانی جعفر والی، "مستاجر" نوشته پرویز صیاد و با کارگردانی داوود رشیدی، "آقای آریان فر و خانواده اش" نوشته محسن یلفانی و با کارگردانی عباس مغفوریان و نمایش "خطر مرگ استعمال دخانیات ممنوع" نوشته و کار علی نصیریان اجرا شد.
در سال 1346 خورشیدی نمایش های "رویا" نوشته و کار علی نصیریان، "میراث و ضیافت" نوشته و کار بهرام بیضایی و توسط گروه تئاتر ملی، "آی با کلاه آی بی کلاه" نوشته غلامحسین ساعدی و کارگردانی جعفر والی، "شاه عباس و مرد پاره دوز" نوشته پرویز صیاد و کارگردانی عزت الله انتظامی، "دست بالای دست" نوشته غلامحسین ساعدی و کارگردانی جعفر والی، "شهر طلایی" نوشته و کار عباس جوانمرد و "قهرمان گمنام"، نوشته و کار شهباز ذوالریاستین اجرا شده است.
در سال 1347 خورشیدی نمایش های "دیکته و زاویه"، نوشته غلامحسین ساعدی و کارگردانی داوود رشیدی توسط گروه تئاتر "امروز"، "حکومت زمان خان" نوشته میرزا ملکم خان، تنظیم ایرج زهری و کارگردانی رکن الدین خسروی، "هفت کچلون" با کارگردانی عباس مغفوریان، "سلطان مار" نوشته و کار بهرام بیضایی و "آی باکلاه،‌ای بی کلاه" نوشته‌ غلامحسین ساعدی و با کارگردانی جعفر والی اجرا شد.
در سال 1348 خورشیدی نمایش های "پروار بندان" نوشته غلامحسین ساعدی و کارگردانی محمدعلی جعفری، "لونه شغال" نوشته و کار علی نصیریان، "سیاه زنگی، دایره زنگی، مرد فرنگی" نوشته پرویز کاردان و کارگردانی عباس مغفوریان، "حسن کچل" نوشته علی حاتمی و کارگردانی داوود رشیدی، و "از پشت شیشه ها" نوشته اکبر رادی و کارگردانی رکن الدین خسروی و توسط گروه تئاتر "میترا" اجرا شد.
در سال 1349 خورشیدی نمایش های "مردی که مرده بود و خود نمی دانست" نوشته پرویز صیاد و کارگردانی عزت اله انتظامی، "ارثیه ایرانی" نوشته اکبر رادی و کارگردانی خلیل موحد دیلمقانی، "افول" نوشته اکبر رادی و کارگردانی علی نصیریان، "سرگذشت مرد خسیس" تمثیل در مجلس به قلم میرزا فتحعلی آخوند زاده با ترجمه محمدجعفر قراچه داغی و کارگردانی خلیل موحد دیلمقانی توسط گروه تئاتر "میترا"، "وای بر مغلوب" نوشته غلامحسین ساعدی و کارگردانی داوود رشیدی توسط گروه تئاتر "امروز"، "بامها و زیر بامها" نوشته غلامحسین ساعدی و کارگردانی جعفر والی، "روسری قرمز" نوشته و کار هادی اسلامی، "خسرو و شیرین" نوشته هوشنگ شهابی و کارگردانی اسماعیل شنگله و توسط گروه تئاتر "جوان" و نمایش "استحاله" نوشته اکبر رادی و کارگردانی خلیل موحد دیلمقانی اجرا شده است.
در سال 1350 خورشیدی نمایش های "رزق" نوشته نصرت اله نویدی و کارگردانی جعفر والی و توسط گروه تئاتر "شهر"، "آوار بر سنگ" نوشته ایرج امامی و کارگردانی جعفر والی، "سیاوش بر باد" نوشته حسن زندی و کارگردانی علی نصیریان توسط گروه تئاتر "مردم"، "سنگ و سرنا" نوشته بهزاد فراهانی و کارگردانی نصرت پرتوی توسط گروه تئاتر "هنر ملی"، "سگی در خرمن جا" نوشته نصرت اله نویدی و کارگردانی عباس جوانمرد توسط گروه تئاتر "هنرملی" و نمایش "فرفره ها" نوشته بهمن فرزانه و کارگردانی عباس جوانمرد اجرا شده است.
در سال 1351 خورشیدی نمایش های "تامارزوها" نوشته نصرت اله نویدی و کارگردانی عباس جوانمرد توسط گروه تئاتر ملی، "آسید کاظم" نوشته محمود استادمحمد توسط گروه تئاتر "دیگر" و "محراب" نوشته نادر راد و کارگردانی هادی اسلامی توسط گروه "هنر ملی" اجرا شد.
در سال 1353 خورشیدی نمایش های "بنگاه تئاترال" نوشته و کار علی نصیریان، "لبخند باشکوه آقای گیل" نوشته اکبر رادی و کارگردانی رکن الدین خسروی و نمایش "خسیس" اثر مولیر و کارگردانی محمدعلی جعفری و در سال 1354 خورشیدی نمایش های "شنل" نوشته گوگول و کارگردانی جعفر والی، "ابراهیم توپچی و آقابیک" نوشته منوچهر رادین و کارگردانی رکن الدین خسروی و طراحی ملک جهان خزایی و نمایش "میرزا کمال الدین" اقتباس محمدعلی فروغی از تارتوف مولیر و کارگردانی خلیل موحد دیلمقانی اجرا شد.
در سال 1355 خورشیدی نمایش های "کسب و کار خانم وارن" نوشته برنارد شاو و کارگردانی هرمز هدایت، "فصل بادها" نوشته کوروس سلحشور و کارگردانی محمدعلی جعفری، "ساکت" نوشته محمد للری و کارگردانی جعفر والی،
"فرشته و آدم" نوشته صادق عاشورپور و کارگردانی اکبر عاقلان و توسط گروه تئاتر "آزاد همدان" و "مرغ دریایی" نوشته آنتوان چخوف با کارگردانی حمید سمندریان اجرا شد.
در سال 1356 خورشیدی دو نمایش "آرامسایشگاه" نوشته و کار بهمن فرسی و "نمایش طولانی" نوشته منوچهر رادین و کارگردانی جعفر والی در این تماشاخانه اجرا می شود.


سال های تازه برای یک تماشاخانه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1359 مدیریت تماشاخانه سنگلج از "وزارت فرهنگ و آموزش عالی" به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتقال پیدا کرد و با ایجاد مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زیر نظر این مرکز فعالیت خود را ادامه داد.
تماشاخانه سنگلج در سال های ابتدایی پس از انقلاب به دلیل اوضاع سیاسی کشور، هیچ گونه فعالیتی نداشت و تقریبا تعطیل بود؛ اما گه گاه در جشنواره های مختلف مورد استفاده قرار می گرفت و بیشتر اوقات نیز گروه های تئاتر شهرستان ها آثار نمایشی خود را در این تماشاخانه اجرا می کردند.
آثار نمایشی "تماشاخانه سنگلج" پس از انقلاب
در سال 1358 خورشیدی  شش اثر نمایشی با مضامین انقلابی اجرا شد که شامل نمایش های "حکومت نظامی" نوشته فرانکو سولیانس و کارگردانی منیژه محامدی، "پتک" نوشته و کار بهزاد فراهانی، "کله گردها و کله تیزها" نوشته برتولت برشت و کارگردانی ناصر رحمانی نژاد، "شاه می میرد" با کارگردانی رضا کرم رضایی، "گوشه گیران آلتونا" نوشته ژان پل سارتر و کارگردانی رکن الدین خسروی و نمایش "مرگ بر آمریکا" نوشته مشترک نصرت اله نوح، مجید فلاح زاده و  م پگاه با کارگردانی رکن الدین خسروی اجرا شد.
در سال 1359 خورشیدی نمایش های "همه پسران من" نوشته آرتور میلر و کارگردانی اکبر زنجان پور، "طالب" نوشته آی محمد آی محمد و کارگردانی هادی مرزبان، "تدارکات خونبار عمو سام" نوشته حمید لیقوانی و کارگردانی ناصر نجفی و نمایش "شورا" نوشته و کار احمد خراط ها اجرا شد و در سال 1360 خورشیدی تماشاخانه سنگلج هیچ فعالیتی نداشت. در سال 1361 خورشیدی نیز دو نمایش "تجاوزگران" نوشته رضا کرم رضایی و کارگردانی ایرج راد  و "مروارید"  نوشته عزت اله مهرآوران و کارگردانی اکبر زنجان پور اجرا شد.
در سال 1362 خورشیدی نمایش های "مخمصه" نوشته محمود رهبر و کارگردانی فرهاد مجد آبادی، "علوچاه" نوشته و کارگردانی مجید زارع کار توسط گروه مهاجرین جنگ تحمیلی بوشهر، "چاه"، نوشته داوود دانشور و کارگردان قدرت اله صالحی توسط گروه تئاتر گرگان، "تلمبارک" نوشته حسن رستمانی و کارگردانی محمدرضا صمیمی توسط گروه تئاتر گرگان، "فرمان عاشورا" توسط  گروه تئاتر آذربایجان شرقی و "غم غریب غربت" توسط گروه تئاتر تهران اجرا شد.
در سال 1363 خورشیدی نمایش های "اگر غم لشگر انگیزد" نوشته و کار مجید جعفری، "از خیز، آن خیزاب خون" نوشته و کار حسین حشمتی و  نمایش "خانه قایقران" نوشته پل آرمون و کارگردانی رشید بینا اجرا شد.


نخستین بازسازی
در سال 1364 خورشیدی تماشاخانه سنگلج طی شش ماه نخست سال هیچ نوع فعالیتی نداشت و از شهریور تا آبان ماه یکسری تعمیرات روی آن صورت گرفت که شامل نصب کف پوش داخل سالن نمایش، ریل کشی صندلی های سالن، نصب کلیه لوازم تاسیساتی، آماده سازی لوازم تاسیسات صحنه جهت نصب، نصب لوسترهای سالن، لکه گیری و رنگ آمیزی سالن انتظار، نصب درهای توالت، نصب دستگاه های صوتی، نظافت کلی تالار، اتمام آماده سازی دستگاه های فرمان، اتمام عملیات مربوط به صحنه ( پایان کار نصب تاسیسات صحنه، نصب پرده ها، ساب و موج گیری، رنگ آمیزی، نصب آیفون بلند گوها) بوده است.
پس از این تعمیرات، افتتاحیه و برگزاری نخستین سمینار چهارمین جشنواره تئاتر فجر و بازدید دانشجویان دانشکده هنرهای دراماتیک طی سه روز از جمله برنامه هایی بود که در تماشاخانه سنگلج برگزار شد و شش اثر نمایشی شرکت کننده در چهارمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر در تماشاخانه سنگلج اجرا شدند که عبارتند از: نمایش های "داماد" نوشته شهاب ملک خواه و کارگردانی داوود جلالی از ارشاد اردبیل، "ماموریت" نوشته حسن انصاریان و کارگردانی محسن گستاوی از نیروی هوایی تهران، "دزدبازی" نوشته حسن حامد و کارگردانی حسین شیدایی از ارشاد لرستان، "در سوگ لنج سوخته" نوشته و کار مجید زارع کار از بوشهر، "صید غول" نوشته احمدرضا اسعدی و کارگردانی غلامعلی رضایی از آموزش و پرورش گرگان، "نخل سوخته" نوشته غلامعلی رضایی و کارگردانی رمضان امیری از بوشهر و "بازی نامه قانون" نوشته محمدرضا خجسته و کارگردانی خسرو شکیبایی از شهربانی تهران.
در سال 1364 تنها نمایشی که به مدت 54 شب اجرا شد، نمایش سیاه بازی "مسافرخانه" سال 1364 بوده که طی آذر و دی با نویسندگی و کارگردان منوچهر پوراحمد اجرا شد و نکته دیگر اینکه در تمام آثار نمایشی اجرا شده در این سال هیچ بازیگر زنی روی صحنه نرفت.
در سال 1365 خورشیدی نمایش های "پایان آغاز" نوشته شون اوکیسی و کارگردانی سعید امیر سلیمانی، "گاو" نوشته ناظم حکمت و کارگردانی محمد اعلامی، "تلنگر" نوشته و کار پرویز عرب، "مرگ در پاییز" نوشته اکبر رادی و کارگردانی اکبر پرورش، "تاجر تحصیل کرده" نوشته و کار منوچهر پوراحمد، "مرگ موش" نوشته جواد بازیاران و کارگردانی کامبیز صفری و نمایش "فروشی نیست، سئوال نفرمایید" نوشته حسن انصاریان و کارگردانی عباس تفرشی پور اجرا شد.
در سال 1366 تماشاخانه سنگلج پذیرای آثار نمایشی شرکت کننده در ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر نشد و فقط دو اثر نمایشی  "قصه الماس چاقو فروش" نوشته و کار داوود فتحعلی بیگی و "ارزش" اثر مولیر و کارگردانی اکبر زنجان پور در این تماشاخانه اجرا شدند.

 

دومین تیمار
در سال 1367 تماشاخانه سنگلج با تعمیر اساسی مواجه شد و طی این سال قسمت های مختلف این تماشاخانه درحال تعمیر بود که به شرح زیر است.
در سه ماه نخست سال 1367 ایجاد ستون های تقویتی در ضلع شرقی ساختمان، حفر چاه های فاضلاب و تخلیه آنها، آماده سازی وسایل موتورخانه و شوفاژ، کندن مسیرهای لوله های شوفاژ، پیگیری و خرید لوازم و وسایل ساختمانی و تاسیساتی و اخذ مجوز ساخت و تعمیرات تالار سنگلج از شهرداری منطقه 12.
در سه ماهه دوم سال 1367 تکمیل آبراه سازی سقف تماشاخانه، نصب کلیه ایرانیت های سقف تماشاخانه، ادامه پی کنی و پی چینی و تزریق بتون زیر دیوار شرقی، تعبیه کانال های هواسازی و دودکش شوفاژ، تعبیه کانال های لوله های شوفاژ کلیه مسیرهای آن، حفر یک حلقه چاه فاضلاب و تخلیه دو حلقه چاه دیگر، خرید لوازم جهت موتورخانه و اتصالات و لوله های لوازم جهت دستگاه شوفاژ، خرید تابلوهای برق و ملزومات آنها جهت موتورخانه دستگاه شوفاژ، سفارش و خرید مصالح ساختمانی و نجاری و کانال کشی 10 دستگاه کولر به تماشاخانه.
در سه ماهه سوم سال 1367 جمع آوری ستون های تقویتی ضلع شرقی تماشاخانه، تکمیل کار بتون ریزی زیرپی های صحنه، تکمیل کار بتون ریزی زیر پی های تماشاخانه، تکمیل و نماچینی داخل تماشاخانه به آجرنما، تکمیل کترهای بنایی و سیمان کاری دیوارهای جنب تماشاخانه، تکمیل و زیرسازی سالن انتظار جلو درب تماشاخانه، سنگ کاری راهروها و اتاقهای پشت صحنه، تکمیل کار لوله کشی شوفاژ باستثناء موتورخانه، شروع سنگ کاری سالن انتظار، سنگ فرش سالن انتظار و سرویس های مردانه و زنانه، گچ کاری دیوارهای تماشاخانه، نماکاری جلوی ورودی تماشاخانه، زیرسازی و نماکاری تماشاخانه اصلی جهت کف پوش، تعویض چوب های کف صحنه، سنگ کاری راهروها و اتاق گریم، جوشکاری تانکر و گازوئیل و لوله کشی شوفاژ، ساخت درهای چوبی و آهنی تماشاخانه، ترمیم بالکن و نصب آکوستیک و عایق بندی سقف صحنه، زیرسازی و بتونه کاری دیوارها جهت نقاشی، آغاز تعمیرات تابلو سردر ورودی و نئون های آن و خرید وسایل موتورخانه شوفاژ.
در سه ماهه چهارم سال 1367 تکمیل موتورخانه شوفاژ، کفپوش تماشاخانه اصلی، بتونه و ساب کف صحنه، نقاشی سالن لنتظار و بالکن، نقاشی پشت صحنه، تکمیل امور مربوط به برق تماشاخانه، تکمیل قاب های نئون سردر ورودی تماشاخانه و تابلوی آن، همکاری کلیه واحدهای صدا، نور، گیشه، تاسیسات و صحنه در طول هفتمین جشنواره سراسری تئاتر فجر، همکاری در تمرین و اجرای نمایش برای دنیا از اراک، همکاری در تمرین نمایشنامه "ریشه ها عمیقند"، همکاری در تمرین نمایشنامه "ضیافت چای ژنرال ها"، تعمیر دستگاه های صوتی اتاق صدا، آغاز تعمیرات دستگاه های اتاق نور، تعمیر سه دستگاه آبسردکن و یخچال ویترینی و عایق کاری داخل موتورخانه شوفاژ.
در سال 1367 خورشیدی در هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر چند نمایش در تماشاخانه سنگلج اجرا شدند که از بین این آثار دو نمایش "ماهیگیران" نوشته محمدهادی نامور و کارگردانی قدرت اله صالحی کار گروه تئاتر تالار فخرالدین اسعد گرگانی و "برای دنیا" نوشته و کار حجت اله سبزی بیش از یک شب اجرا داشتند.
همچنین نمایش های "عروسی کوزه" نوشته و کار نصرت اله فیاضی از کرمانشاه، "بکرک" نوشته و کار ضیاء امیری از تهران، "گرگور کهنه" نوشته و کارگردانی علی غلامی از بوشهر، "آرمون" نوشته و کار مجید افشاریان از سبزوار، "خلوت نشین پر هیاهو" نوشته و کارگردانی علیقلی رزاقی از شیراز، و "ضایفت چای ژنرال ها" نوشته موریس ویان ترجمه هوشنگ حسامی و کارگردان رضا شالچی هر یک به مدت یک شب اجرا شدند.
تماشاخانه سنگلج در دهه 70 سیر عادی فعایلت خود را در پیش گرفت و تاکنون نمایش های متعددی را پذیرا بوده، اما نکته ای که می توان بر آن مکث کرد اینکه گاهی اوقات در این تماشاخانه آثار نمایشی تخت حوضی غالب بر سایر گونه های نمایشی بوده و که زایده این تفکر بوده که نمایش ایرانی مساوی با نمایش تخت حوضی است، حال آنکه نمایش های تخت حوضی یکی از گونه های متنوع نمایش های ایرانی است و از سوی دیگر از روز نخست تماشاخانه سنگلج به منظور تولید اثر نمایشی ایرانی درنظر گرفته شده و این تماشاخانه محلی برای تربیت نویسندگان ایرانی به حساب می آمده است.


سومین تعمیرات تماشاخانه سنگلج
تماشاخانه سنگلج در سال 1386 توسط دفتر طرح های عمرانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد بازسازی قرار گرفت و پس از شش ماه در  بهمن ماه همان سال بازگشایی شد.
به جرات می توان گفت سومین بازسازی تماشاخانه سنگلج که با پیگیری اتابک نادری صورت گرفت، تقریبا اتفاقات تازه ای را به همراه داشت که با رعایت قوانین میراث فرهنگی کشور انجام شد و حتی کافه تریای این تماشاخانه درجایی قرار گرفت که در گذشته بوده است و با ایجاد غرفه کتابفروشی تحت عنوان "کافه کتاب" حرکتی تازه و مطلوب در فضای سالن انتظار این تماشاخانه به وجود آمد که جزو ملزومات اماکن فرهنگی و هنری است.
بهتر می بینم که برای اینکه حق مطلب ادا شود به بخشی از گفت و گویی که با اتابک نادری داشتم، مراجعه کنم. ""اتابک نادری که از اسفند ماه سال 1385 تا شهرویورماه 1390 مدیریت تماشاخانه سنگلج تهران را به عهده داشته در ارتباط با وضعیت این تماشاخانه می گوید: در آن زمان دفتر طرح های عمرانی وزارت فرهنگ و ارشاد تصمیم داشت که صندلی ها، در ورودی سالن و کف صحنه نمایش را تعویض کند، اما به ایشان گفتم که این تماشاخانه درحال تخریب است و نیاز به بازنگری دارد. بنابراین در نخستین مصاحبه ای که در جایگاه مدیریت تماشاخانه سنگلج داشتم این جمله من تیتر روزنامه ها شد مبنی بر اینکه :"سنگلج مین خنثی نشده" و توضیح دادم که چنانچه اینجا تلفات جانی بدهد به من هیچ ارتباطی ندارد؛ چراکه سیستم اتفاء حریق نداریم، سیستم اعلام حریق موجود نیست، تدابیر امنیتی و حفاظتی ساختمان موجود نیست و درصورت آتش سوزی با دو یا سه نفر و یک کپسول آتش سوزی کاری نمی شود انجام داد.
خوشبختانه با نظر مساعد مهندس اخلاقی، نگاه ها را معطوف به این مسئله کردیم که این تماشاخانه دارای قدمت است و با توجه به اینکه مجموعه تئاترشهر به ثبت آثار ملی رسیده بود با میراث فرهنگی وارد بحث شدم و از این منظر وارد شدم که تماشاخانه سنگلج در ردیف اولین تماشاخانه های تهران است که همچنان درحال بهره برداری است و باید به آن رسیدگی شود.
متعاقبا بنا به خواست من طراحی که درنظر گرفته بودم اجرا شد که برای سیستم امور اداری و تقسیم بندی هایی که برای آن درنظر گرفته شده بود؛ چراکه پیش از آن پارتیشن بندی هایی بود که مناسب و در شان پرسنل یک مکان فرهنگی و هنری نبود. کف سالن انتظار و سقف کل مجموعه تعویض شد و با لطف خدا سیستم اعلام و اتفاء حریق را در سالن نصب کردیم. در آن زمان در ورودی سالن روبه بازیگر باز می شد که تمرکز اجرا را از بین می برد، به همین دلیل با ایجاد دیوار این مشکل از بین رفت. همچنین فرم چیدمان صندلی ها را یکپارچه کردیم. مشکل دیگر این بود که حین اجرای نمایش امکان رفت و آمد در پشت صحنه نبود و می بایست از طریق کوچه پشت تماشاخانه وارد می شدیم که این نقص را برطرف کردیم.
در طبقه سوم سالن نمایش که به دلیل پله باریکی که داشت مورد استفاده قرار نمی گرفت و تبدیل به زباله دانی شده بود، پله مناسب تری طراحی کردیم و یک اتاق مربوط به تیم فنی ایجاد شد و یک پلاتو نیز برای روخوانی و تمرین گروه های نمایشی نیز به وجود آمد که به نام استاد عباس جوانمرد نامگذاری شد. 

 

 

صندلی‌ها و سیستم نور تماشاخانه سنگلج تعویض و تجهیز شد

 در تازه ترین رخداد و در ادامه تکمیل طرح بازسازی تماشاخانه سنگلج در سال  صندلی‌های این تماشاخانه تعویض و سیستم نور آن با تعویض میز نور، افزودن خطوط نوری و نصب پروژکتورهای پیشرفته تجهیز و به روز شد.

 طرح بازسازی تماشاخانه سنگلج با حمایت دفتر طرح‌های عمرانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، همزمان با نصب سیستم اعلام حریق و به‌روزرسانی و بهسازی سیستم گرمایشی و سرمایشی تماشاخانه از ابتدای سال 1397 صندلی‌های این تماشاخانه تعویض و سیستم نور آن با تعویض میز نور، افزودن خطوط نوری و نصب پروژکتورهای پیشرفته تجهیز و به روزرسانی شد.

صندلی‌های تماشاخانه سنگلج پس از پایان اجراهای نمایش «عبدل میمون لات پاکوتاه» و با تاکید پریسا مقتدی مدیر تماشاخانه پیش از فرارسیدن ایام سوگواری تاسوعا و عاشورای حسینی در شهریور ماه 1397 تعویض شد. گفته می شودصندلی‌های جدید تماشاخانه سنگلج از کارآمدترین نوع تولیدات داخلی هستند.

 

مطالبهٔ توسعه تماشاخانهٔ سنگلج از شهرداری تهران

 پریسا مقتدی مدیری است که در دو مقطع تجربه حضور در تالار سنگلج را داشته . او در در یادداشتی که به مناسبت 53 سالگی این تالار نوشته  مطالبه ای درخور را مطرح کرده است . مقتدی در یادداشت خود آورده است :
پنجاه و سومین مهر تماشاخانهٔ سنگلج را هم‌چنان پرفروغ و با یاد هنرمندان به نامی چون بهرام بیضایی، عباس جوانمرد، رکن الدین خسروی، علی نصیریان، جعفر والی، پرویز فنی زاده، داود رشیدی، عزت الله انتظامی و ... آغاز می‌کنیم.
ماندگارترین چهره‌های تئاتر ایران چراغ تماشاخانه‌ای را روشن کردند که امروز چراغ بیداری محلهٔ سنگلج است. تئاتر سنگلج تنها یک تماشاخانه نیست بلکه موزه تاریخ تئاتر معاصر ایران است که پس از گذشت 53 سال هنوز تماشاگران شیفتهٔ نمایش ایرانی حمایت خود را از آن دریغ نکرده و همواره چراغ آن با همان شور و حرارت همیشگی‌اش روشن است.
امروز ما خادمان خاستگاه تئاتر ملی ایران، سنگلج، که علی رغم همهٔ تلاشِ خود، راهِ درازی برای حفاظت، توسعه و اعتلای جایگاه آن در پیش داریم، مطالبهٔ طرح توسعه و گسترش تماشاخانهٔ سنگلج از شهرداری تهران را از اولویت‌های خود می‌دانیم که نیازمند همت همگانی شورای محترم شهر، هنرمندان و مسئولان تئاتری است.

 




مطالب مرتبط

آمار فروش تئاتر شهر، تالار هنر و سنگلج اعلام شد

«سیاه خال» نیم میلیاردی شد 
آمار فروش تئاتر شهر، تالار هنر و سنگلج اعلام شد

«سیاه خال» نیم میلیاردی شد 

آمار فروش و تماشاگران نمایش‌ تالارهای اصلی، چهارسو، قشقایی، سایه، کارگاه نمایش و کافه‌تریای چارسو و قشقایی تئاتر شهر همچنین تالار هنر و تماشاخانه سنگلج تا پایان روز جمعه 18 اسفند ۱۴۰۲ اعلام شد و در این میان «سیاه خال» توانست به فروش نیم‌میلیاردی دست پیدا کند.

|

نظرات کاربران