بررسی نمایشنامه هاییکه در فصل زمستان به صحنه رفته اند
تمایل کم کارگردانها به نمایشنامههای پر پرسوناژ
ایران تئاتر: از اول دی تا ۲۹ اسفند ۹۷ شهر تهران میزبان بیش از ۱۶۰ نمایش بوده؛ که در این گزارش، نمایشنامه های اجرا شده را از جهات مختلف مورد بررسی قرار می دهیم.
در این گزارش به بررسی نمایشنامه های 164 نمایشی که از اول دی تا 29 اسفند در تهران در سالن های مجموعه تئاترشهر(سالن اصلی، سایه، چهارسو، قشقایی، پلاتو اجرا و کافه تریا)، تماشاخانه ایرانشهر(سالن استاد سمندریان و استاد ناظرزاده کرمانی)، تالار محراب، تماشاخانه سنگلج، تالار وحدت، تالار حافظ، تالار مولوی، تماشاخانه انتظامی(خانه هنرمندان)، خانه نمایش اداره تئاتر، حوزه هنری، پردیس تئاتر تهران، مجموعه تئاتر شهرزاد، تئاتر مستقل تهران، مجموعه دیوار چهارم، تماشاخانه دا، عمارت رو به رو، تماشاخانه شانو، خانه نمایش مهرگان، عمارت نوفل لوشاتو، تئاتر باران، تماشاخانه سپند، تماشاخانه ملک، خانه هنر پیچازی تماشاخانه مشایخی و تماشاخانه سرو اجرا شده می پردازیم. این نمایشنامه ها را از جنبه ایرانی یا غیر ایرانی بودن، کارگردان هایی که خود نویسنده آثارشان بوده اند، پرکارترین نویسنده های ایرانی، نمایشنامه های اقتباسی، متن هایی که بیش از یک بار اجرا شده اند، نمایشنامه نویسان زن ایرانی، نمایشنامه هایی با بیش از یک نویسنده، نمایشنامه هایی که به صورت گروهی نوشته شده اند و تعداد نقش(پرسوناژ)های نمایشنامه ها را مورد بررسی قرار می دهیم. البته قابل ذکر است که در این گزارش نمایشهایی را که در سیوهفتمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر اجرا رفتهاند را مورد بررسی قرار نخواهیم داد.
نمایشنامه ایرانی؛ همچنان در اولویت
از تاریخ 1 دی تا 29 اسفند 97 تعداد 161 نمایشنامه به صحنه رفته اند؛ که در این بین 38 نمایشنامه غیرایرانی و 123 نمایشنامه ایرانی بوده اند. در این میان ایبسن با دو نمایشنامه «کنشی اشتباه از خانه عروسک» و «پرگنت»، فرناندو آرابال با دو نمایشنامه «دو جلاد» و «پیک نیک در میدان جنگ» و فردریش دورنمات با دو نمایشنامه «ازدواج آقای میسیسیپی» و «ملاقات» پیشتاز نمایشنامه نویسان غیر ایرانی هستند. از آنکا ویسده(مدهآی سن مدار)، سارا کین(جنون)، واسلاو هاول(هتل کوهستانی)، جرج برنارد شاو(مرد و اسلحه)، ژان لوک لگرس(داستان عشق)، مارشا نورمن(شب بخیر مادر)، تنسی ویلیامز(فریاد ققنوس)، پیتر شفر(کمدی سیاه)، اریک امانوئل اشمیت(اگر از نو شروع کنیم)، کارل ویتلینگر(آیا میشناسید راه شیری را؟)، آلن بنت(نامهنویس)، ژان ژنه(کلفتها)، اسلاومیر مروژک(مردی به نام اوهه)، ساموئل بکت(در انتظار گودو) ، گارسیا لورکا(خانه برناردا آلبا)، آنتوان چخوف(خرس)، راجیو جوزف(نگهبانان تاج محل)، جسیکا بلنک و اریک جنسون(تبرئه)، آرتور میلر(خاطرهای از دو دوشنبه)، جی.بی.پریستلی(بازپرس زنگ میزند)، سوسانا هاراتیونیان(روز باشکوه آقای گورکن)، آلفرد ژاری(اوبو)، گیتی بایندر(معرفی میکنم شوهرم آقای پیچازی)، داریو فو(مرگ تصادفی یک آنارشیست)، یون فوسه(شب آوازهایش را میخواند)، هلموت کراوزر(صورت چرمی)، ماتئی ویسنی یک(شاهدین اعدام)، مارتین مک دونا(ملکه زیبای لینین)، کن کیسی(پرواز بر آشیانه فاخته)، ژان میشل ریپ(تئاتر بی حیوان) و آلبر کامو(سوتفاهم) فقط یک نمایشنامه به صحنه رفته است.
نوشتن و کارگردانی همزمان؛ تمایل نیمی از کارگردان ها
از میان 123 اثر ایرانی که که در این سه ماه به روی صحنه رفته؛ 78 کارگردان، علاوه بر کارگردانی، نوشتن متن های خود را نیز برعهده داشته اند که می توان به «بازیافتیها» رضا حیدری، «سندروم استهکلم» امیرعلی ابراهیمی، «عشق ثگی» امید غفاری، «چیزهای سرد» رامین اکبری، «کالبد شکافی» سامان ارسطو، «وقتی خروس غلط میخواند» علی شمس، «چشمش به دشت باز» سعید رسولی، «خون بخور جان» احسان معجونی، «اقلیت» پدرام صمدی، «سی لاکی» حسین برفینژاد، «تابستان» سعدی محمدی عبد، «دانتون» حامد اصغرزاده»، «زاویه» بهداد بلیغفر، «اوردوز» مرتضا سلطانمحمدی، «شاه آباس مکتب تبریز» حسین نوشیر، «دال» علی زمانی، «پوبلیکومس بشیمپفونگ» امیر اخوان، «با کاروان سوخته» علیرضا کوشک جلالی، «شب» صحرا فتحی، «بیست و پنج درصد» غزال حسینی، «شهرزاد»سحر محمدی، «هزار و یک تو» السا فیروزآذر، «فی» آناهیتا قرچه، «کانفیدنشیال» سپیده گلتراش نژاد» و «تن تهران» ماندانا جباری اشاره کرد.
پنج نمایشنامهنویس؛ پیشتاز در نوشتن
در این میان و از بین 123 اثر ایرانی، 5 نویسنده بیش از یک اثر و هرکدام دو نمایشنامه در این سه ماه به روی صحنه داشته اند؛ نوشین تبریزی با «محبوبهها» و «شهر تنهایی من»، محمد چرمشیر با «پرسههای موازی» و «بالستیک زخم»، امیررضا کوهستانی با «سالگشتگی» و «بیتابستان»، رضا گشتاسب با «هیچ نگو هملت فقط سه روز» و «یک هفته راه رفتن در بهشت» و سید علی موسویان با «سقوط اضطراری» و «وقایع اتفاقیه».
تمایل کم کارگردان ها به نمایشنامههای گروهی
در فصل زمستان و در بین تمام 123 اثر ایرانی، سه نمایشنامه «کالاندولا» به کارگردانی احمد سلگی، «هذلولی» به کارگردانی علی کارگری و «سرمیز شام» به کارگردانی سیامک صفری به صورت گروهی نوشته شدهاند؛ که این تعداد به نسبت یک سال گذشته دارای رشد بوده است.
نمایشنامه هایی با یک کارگردان و چند نویسنده
در این سه ماه 5 نمایشنامه بیش از یک نویسنده داشته اند؛ «خفتگان و مردگان» تایماز رضوانی و تبسم شاه پوری، «زهرماری» احمد سلگی و رضا بهاروند، «موی سیاه خرس زخمی» جابر رمضانی و پیام سعیدی، «دلارام نا آرام» مطصفی جعفری جوزانی و نرگس صابری و «آنگاه آن نگاه» امیرحسین آسانی و امیر کیانپور.
مهجور ماندن زنان نویسنده در زمستان
در این فصل، فقط 25 نمایشنامه نویس زن بوده اند که نمایشنامههای آنها اجرایی شده؛ اما اکثریت آن ها نسل جدیدی از بانوان در نمایشنامه نویسی ایران به شمار می روند. از نمایشنامه نویسان زن که در این سه ماه متنی از آن ها به روی صحنه بوده میتوان به نگار دوستی ثانی(از اونور کارائیب کشوندیش اینجا چیکار؟)، راحیل بدیعی(تنها صدای موریانهها)، شهناز روستایی(هفت خواب)، شقایق آقاجانی(مونث)، مونا احمدی(سرزمینهای شمالی)، ماندانا آزاد(ماخ زندان ابوغریب)، فرشته امیدوار طهرانی(بازی در برزخ)، نسیم خراشادی زاده(خوابگردی واحد اول: نیکوتین)، آرام محضری(چه کسی شلیک کرد؟) اشاره کرد.
اقتباس؛ اولویت آخر نویسندگان ایرانی
در بین 123 نمایشنامه ایرانی، 7 نمایشنامه به صورت اقتباسی نوشته شده اند؛ که هیچکدام از این نمایشنامهها از آثار ایرانی وام نگرفتهاند؛ تنشوری رضا ثروتی(بر اساس سریال تلویزیونی صحنههایی از یک زناشویی اثر اینگمار برگمان)، افلیای دوچرخهها هستی جعفری جوزانی(بر اساس هملت اثر ویلیام شکسپیر)،خفتگان و مردگان تایماز رضوانی و تبسم شاهپوری(بر اساس مکبث اثر ویلیام شکسپیر)، ترس و لرز فرزاد امینی(بر اساس فیلسوف دانمارکی اثر سورن کیرکگور)، هیچ نگو هملت فقط سه روز رضا گشتاسب( بر اساس هملت اثر ویلیام شکسپیر)، آرایشگر حجت حسینی(براساس ویتسک گئورگ بوشنر) و اعتراف یک برگمان خوانی علیرضا نراقی(بر اساس اعتراف اثر برگمان).
تمایل کم کارگردان ها به نمایشنامه های پر پرسوناژ
در این فصل، 14 نمایشنامه با 1 پرسوناژ(نقش)، 74 نمایشنامه بین 2 تا 5 پرسوناژ، 43 نمایشنامه بین 6 تا 9 پرسوناژ، 26 نمایشنامه بین 10 تا 15 پرسوناژ، 3 نمایشنامه بین 16 تا 25 پرسوناژ و 5 نمایشنامه «پرگنت» هنریک ایبسن، «نوشتسر» محمدنیما مظاهری، «زمان ما» آذر امیر خوانساری، «سقراط» حمیدرضا نعیمی و «ملاقات» فردریش دورنمات با بیش از 25 پرسوناژ به روی صحنه رفتهاند.