از روانشناسی تا درام، راهی دشوار و زیبا

او می تواند هوشمندانه و بازیگوشانه از یک صندلی چرخدار بازی ها و تصویرهایی دیدنی بیافریند. رضا فیاضی به آسانی  می تواند با آرامش، اعتماد به نفس و بازگشت به تمرکز تپق های خود را – که کم شمار نیز نیستند – مدیریت کند. شاید همین کاربلدی و شناخت درست رضا فیاضی از هنر بازیگری است که دیگر بازیگران این نمایش نیز به درستی هدایت شده اند و درخشان، با درکی درست از لحظه و نقش و با انتقال درست بار دانشی و عاطفی هر آن از نمایش ایفای نقش می کنند؛ چه بازیگران بزرگسال یعنی «حامد زحمتکش» و «آنالی شکوری» در نقش های «پدر» و «مادر/خانم مهمان» و چه بازیگر نوجوان «سید امیرعلی رادمنش» در نقش «آفتاب» و چه بازیگر کودک «یاسمن سادات رادمنش» در نقش «مهتاب». کار «رضا کشاورز» در طراحی حرکت های این نمایش، گرچه بیشتر با بهره گیری از واژگان حرکتی آشنا و به نسبت کلیشه ای است، اما درخور درنگ و اندیشه است. بازیگران نیز در اجرای این حرکت ها توانسته اند تمرین شده و هماهنگ و به نسبت زیبا و تماشایی و گاهی برخوردار از ویژگی های ناب شخصی از عهده ی اجرای حرکت های موزون این نمایش برآیند.

 

نمایش پدر یک دقیقه ای به نویسندگی و کارگردانی رضا فیاضی که تیر و مرداد 1395 در تالار هنر تهران به روی صحنه می رود، نمایشی آموزشی (پداگوژیک) بر پایه ی نگاه روانشناسانه ی «دکتر اسپنسر جانسون» است. این نمایش نیز مانند بیشتر نمایش های آموزشی از تمثیل ها بهره گرفته است. بسیاری از آفرینش های دراماتیک ارزشمند و ماندگار را می توان از دیدگاه های گوناگون روانشناسانه و روانکاوانه بررسید. برای نمونه تماشا یا خواندن دوباره ی فیلم یا نمایشنامه ی «تراموایی به نام هوس» نوشته ی گرامی «تنسی ویلیامز» با برخورداری از نگاه روانشناسانه-ی «کارن هورنای» بسیار لذت بخش است؛ و یا انیمیشن «درون آشکار» (Inside out) به زیبایی بسیار ستایش و شگفتی برانگیز توانسته است بحث ها و نکته هایی بسیار پیچیده،  شیرین و مهم در زمینه ی دانش روانشناسی را دراماتیزه و به زبان درام بیان کند. اما گویا رضا فیاضی در نوشتن نمایشنامه و سامان دادن اجرای نمایشی بر پایه ی نگاه روانشناسانه دکتر اسپنسر جانسون، آن هم برای کودکان، نتوانسته است آفرینشی ماندگار و برخوردار از ژرف ساخت های هنرمندانه را بیافریند. جای شک و تردید نیست که انسان و به ویژه کودک مشتاق و نیازمند «سرگرمی» و در پی «لذت» و «شادی» است. به ویژه در روزگار ما و ویژه تر برای کودکان آفرینشی دراماتیک موفق تر و گیراتر خواهد بود که بتواند سرگرمی و لذت بخش و شادی آفرین باشد. امروزه حتی دارندگان نگاه و اندیشه در زمینه ی آموزش، برای بهبود و شتاب روند آموزشی، راهکارهایی بسیار زیبا و شگفت آموزشی را همراه با بازی، شادی، سرگرمی و لذت، به ویژه برای کودکان، در پیش می نهند. کودک نیازمند و دوستدار رنگ و نور و حرکت است. نمایش پدر یک دقیقه ای در بسیاری از صحنه ها و لحظه ها سرگرمی ساز، لذت بخش، شادی آفرین و بازیگوشانه برای کودکان نیست و درست در لحظه های برای تماشاگر کودک گیراتر و تماشایی تر می شود که از ویژگی های یادشده برخوردار می گردد. برای نمونه صحنه هایی همچون صحنه ی یادآور هنرنمایی های جاودانه ی «چارلی چاپلین» و یا صحنه ی خاله بازی برای تماشاگران کودک زیباتر، تماشایی تر و دوست داشتنی تر هستند.

 

جای درنگ و اندیشه و بررسی این جاست که نمایش پدر یک دقیقه ای (با چشم پوشی از لحظه هایی ویژه) به هیچ روی نمایشی درخور و شایسته برای کودکان و نوجوانان به شمار نمی آید. این نمایش بیشتر مناسب تماشای بزرگسالان است و چالش و چالش هایی خانوادگی را مطرح می سازد و راهکارهایی برای گذار از این چالش و چالش ها را پیش می نهد. نمایش پدر یک دقیقه ای گاهی رنگ و بوی برنامه های تلویزیونی آشنای دهه ی هفتاد تلویزیون خودمان را می گیرد. گاهی همچون کپی دست چندمی از فیلمی نه چندان درست مانند «آتش بس» می شود. گاهی هم سمینارهای موفقیت را یادآوری می کند. این نمایش آغازی تماشایی ندارد و نمی تواند آن چنان که می شاید و می برازد تماشاگران و به ویژه کودکان و نوجوانان را در آغاز جذب و درگیر سازد. صحنه هایی از این نمایش، همچون صحنه ی آقای خودآگاه و خانم ناخودآگاه اضافی، بدون کارکرد دراماتیک و قابل حذف به نظر می رسند. زیبایی شناسی نمایش پدر یک دقیقه ای بیشتر برای بزرگسالان گیرایی دارد و بسیاری از شوخی-های گفتاری و رفتاری این نمایش برای بزرگسالان بامزه است. گر چه شوخی هایی مانند شوخی های دیداری صحنه نمایش پیرمرد، خورشید و باد را کودکان هم می پسندند و دوست می دارند.

 

گر چه نمایش پدر یک دقیقه ای از دکوری پر و پیمان برخوردار است که فضای خانه را بازسازی می کند، اما حتی دکور نیز باز یادآور شماری چند از برنامه های تلویزیونی آشنا و به دور از نوآوری هایی هنرمندانه است. دکور این نمایش، دکوری واقع گرایانه و به دور از توانش ها و حال و هوای تاترهای پیشروی روزگار ماست و کمتر در طول اجرای نمایش کاربرد پیدا می کند.

 

جای شگفتی و دلخوری است که این نمایش هم با وجود برخورداری از بازیگرانی توانمند، برای صحنه های آواز و ترانه خوانی از موزیک بازپخش (Play Back) بهره گرفته است و تماشاگران را از لذت اجرای زنده ی ترانه ها و آوازها برخوردار نمی سازد.

 

یکی از صحنه های درخور درنگ و بررسی نمایش پدر یک دقیقه ای صحنه ی مهمانی است که در بروشور و مسابقه ی این نمایش هم از آن بهره گرفته شده است. گر چه صحنه ی مهمانی این نمایش و مشارکت و حضور تماشاگران کودک بر روی صحنه، صحنه ای است که بی گمان تا روزگارانی و شاید همیشه در یاد و خاطره ی کودکان باقی بماند و باز برای تجربه ای چنین زیبا و شیرین ایشان را – کودکان را – به تماشاخانه ها بکشاند و باشد که در بزرگسالی هم این آینده سازان، هنرمندان و هنردوستانی راستین باشند؛ اما این صحنه به دور از نوآوری های هنرمندانه و بار ژرف ساختی دراماتیک و بیشتر بر پایه ی اندیشه ای نخستین و دم دستی است.