روحالله جعفری در گفتوگو با ایران تئاتر خبر داد:
چاپ دوم کتاب «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر» به بازار میآید
پژوهشگر منتخب جشن انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر، از کتاب «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر» و شیوه نگارش آن سخن میگوید
روحالله جعفری؛ کارگردان تئاتر، منتقد و پژوهشگر و یکی از اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم و تحقیقات که در حوزه مدیریت فرهنگی و هنرهای نمایشی مشغول به کار است و در جشن منتقدان خانه تئاتر و از سوی این انجمن بهعنوان پژوهشگر برتر مورد تقدیر قرار گرفت، در این مورد گفت: «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر (طراحی الگوی عوامل اثرگذار در اوقات فراغت اقشار کمدرآمد و پردرآمد شهر تهران)» اسفندماه سال گذشته بهعنوان کتاب سال دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه هنرهای نمایشی و مدیریت فرهنگی کتاب برتر شناخته شد و در جامعه دانشگاهی مورد توجه قرار گرفت. امسال نیز در جشن انجمن نویسندگان و منتقدان خانه تئاتر با این اثر بهعنوان پژوهشگر برتر سال 94 انتخاب شدم.
این استاد دانشگاه در مورد پروسه آمادهسازی کتاب «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر» گفت: این اثر حاصل سه سال تحقیق و پژوهش مستمر من است. درواقع این اثر منشوری است که فرهنگ، تئاتر و فراغت را در بر میگیرد که مطالب در حوزه فرهنگ با زیرشاخه تئاتر؛ یعنی هنرهای نمایشی و بخش مدیریت فرهنگی به رشته نگارش درآمدهاند. ماحصل این پژوهش بهعنوان رساله دکترای من در حوزه مدیریت فرهنگی انجام شده است. با توجه به اینکه هم در حوزه مدیریت فرهنگی و هم در حوزه هنر؛ یعنی نمایش در شاخههای ادبیات نمایشی و کارگردانی در دانشگاه تدریس میکنم، طبیعتا با ارزیابی پایاننامههای دانشجویان در دورههای مختلف به این نتیجه رسیدم که دانشجویان در حوزه پژوهش برای نگارش پایاننامههایشان و انجام تحقیقات علمی دچار مشکل هستند چون منبع و یا شاخصی را برای انجام کارهایشان ندارند.
کارگردان نمایش «من چهجوری ممکنه یه پرنده باشم؟» در ادامه افزود: به همین دلیل تصمیم گرفتم رساله دکترایم را چاپ کنم تا یک نمونه عینی و علمی در حوزه پژوهش در اختیار دانشجویان قرار دهم تا از این کتاب استفاده کنند. زمانی که انتشارات افراز متوجه شد که این پژوهش صورت گرفته است، تصمیم گرفت کتاب را با تیراژ پانصد نسخه چاپ کند و سال گذشته این کتاب، به زیور چاپ آراسته شد.
جعفری ضمن اعلام این خبر که در چند روز آینده چاپ دوم کتاب «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر» از سوی انتشارات افراز روانه بازار میشود، گفت: پیش از انقلاب ما منابعی در حوزه مدیریت فرهنگی و همچنین کتابهای تخصصی در حوزه نمایش نداشتیم بعد از نیمه دوم دهه چهل است که کمکم کتابهای تخصصی در حوزه ادبیات نمایشی روانه بازار میشود. به همین دلیل در این سالها به حوزه پژوهش کمتر توجه شده است؛ بنابراین وقتی کتابی بهصورت عینی و علمی راجع به موضوعهایی که به مدیریت فرهنگی و هنرهای نمایشی مربوط هستند روانه بازار شود، طبیعتا دانشجویان، علاقهمندان و همکارانی که در این حوزه کار میکنند از آن استقبال میکنند. جای خالی پژوهشهای کاربردی در حوزههای مختلف هنرهای نمایشی، فرهنگ و بعد از آن، مدیریت فرهنگی در بازار نشر ما خالی است. درنتیجه هرچقدر آثاری در این حوزه که در آنها موضوعها و دادهها، اصولی، علمی، آکادمیک و دقیق تبیین شده است روانه بازار شوند، مورد استقبال قرار میگیرد.
این پژوهشگر تئاتر ضمن اعلام این مطلب که در «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر» برای نخستینبار به طراحی الگو در حوزههای فرهنگ، تئاتر و فراغت پرداخته است، افزود: طراحی الگو به کار دقیق علمی نیاز دارد و در نتیجه این کار با شاخصهایی که حوزههای مختلف عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی و اوقات فراغت را در بر میگیرد، 12 فرضیه را مطرح میکند که به بررسی و آنالیز این فرضیهها میپردازد. در ابتدا یک مدل مفهومی تحقیق ارائه میشود و درنهایت از دل دادهها و مواردی که مطرح میشود و آنالیزهایی که صورت میگیرد، طراحی الگوی عوامل اثرگذار در اوقات فراغت اقشار مختلف شکل میگیرد. پس از مطالعه این کتاب، مخاطب متوجه میشود با چه پارامترها و عواملی مردم به طرف یک کالای فرهنگی از جمله تئاتر گرایش پیدا میکنند. همچنین مشخص میشود چه عواملی سبب میشود مردم از یک کالای فرهنگی استقبال کنند و یا به سراغ آن نروند. اگر بخواهیم در مورد سختافزارهای مورد نیاز صحبت کنیم، میتوانیم به سالنهای نمایشی و امکاناتی که باید داشته باشند اشاره کنیم. یا اگر بخواهیم درمورد مسائل اقتصادی صحبت کنیم، میتوان به هزینه بلیتی که مخاطب باید برای دیدن یک کالای فرهنگی پرداخت کنند و ... اشاره کرد. همچنین در بحث اوقات فراغت به میزان ساعتی که مردم در یک روز، هفته و یا ماه برای دیدن یک اثر نمایشی در اختیار دارند، توجه شده است.
وی در ادامه افزود: تمام این موارد مورد بررسی و آنالیز قرار گرفتهاند و درنهایت آمار و ارقامی که در این حوزه به دست آمدهاند در سطح کلان میتواند برای متولیان، دستاندرکاران و مدیرانی که برنامهریز هستند و در حوزه استراتژی کلان تئاتر فعالیت میکنند و زیرمجموعه این افراد؛ یعنی عوامل اجرایی مدیریت فرهنگی در حوزه هنرهای نمایشی کاربرد دارد و طبیعتا برای خانواده هنر نیز این آمار و ارقام و تحلیلها میتواند کاربردی باشد چون با استفاده از این پژوهش میتوانند دریابند که در تهیه و تولید یک کالای فرهنگی با چه چشماندازی باید روبهرو باشند و نقاط ضعف و قوت آمدن مردم برای استقبال از کالای فرهنگیای که تولید میکنند چه چیزهایی است. اگر افراد و گروههای مختلف چشمانداز روشنی از کاری که میخواهند انجام بدهند داشته باشند، میتوانند دقیقتر برای تولید اثرشان برنامهریزی کنند.
روحالله جعفری شیوه تحقیق خود برای نگارش کتاب «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر» را توضیح داد: معمولا محققان برای تحقیق از دو روش کمی و کیفی استفاده میکنند. از تفاوتهای عمده روش تحقیق کمی و کیفی این است که در روش کمی از فرضیه استفاده میکنیم و با اطلاعات به شکل صفر و یک مواجه میشویم اما در روش کیفی روش تحقیق ما بهصورت کتابخانهای و میدانی است و در صورت نیاز مصاحبههایی صورت میگیرد. در حوزه فرهنگ و هنر با زیرشاخه هنرهای نمایشی و تئاتر، اکثر تحقیقاتی که انجام شدهاند بهصورت کیفی هستند. یکی از دلایل استقبال از کتاب «پژوهشی در ترویج فرهنگ تئاتر» این است که روش تحقیق آن به شیوه کمی بوده است. این تحقیق از نوع کاربردی است و بر اساس دادهها از نوع توصیفی انجام شده است اما تحلیل نهایی تحقیق، به روش تحلیلی است. جامعه آماری این تحقیق بر اساس اطلاعات و آمار مرکز آمار ایران در شهر تهران؛ هشتمیلیون و دویست و نود و سه هزار و صد و چهل نفر بوده است. 384 نفر از جامعه آماری مورد نظر نمونه تحقیق را تشکیل داده بودند که این عدد بر اساس فرمول کوکران به دست آمده است.
وی در ادامه افزود: از آنجایی که برای اولینبار من در این حوزه ورود کردم، پرسشنامه استانداردی که در کشور مورد استفاده قرار گرفته باشد نداشتیم و همچنین نمونه خارجی هم نداشتیم، لذا خودم بهعنوان محقق باید پرسشنامه را تنظیم میکردم و مورد تایید اساتید دانشگاهی حوزههای مختلف؛ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مدیریت فرهنگی قرار میدادم. این مراحل طی شد و درنهایت یک پرسشنامه 53 سوالی در زمینههای مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و عوامل فراغتی- فرهنگی تنظیم شد که پایایی آن 80 درصد گزارش شد. همچنین از روشهای آمار توصیفی در دستهبندی و خلاصه کردن دادهها و تبیین جداول فراوانی و درصد آمار استنباطی کای اسکوئر و از نرمافزار لیزرل برای تحلیل عامل تاییدی و اس پی اس اس برای تحلیل عامل اکتشافی و آزمون فرضیهها و پی ال اس برای اثرگذاری متغیرها و ارائه مدل نهایی استفاده شده است.