محمدرضا خاکی در گفتگو با ایران تئاتر:
جشنوارهها در هیچ جا قائم به افراد نیست
محمدرضا خاکی نویسنده و کارگردان شناخته‌شده تئاتر با اظهار امیدواری نسبت به برگزاری موفق سی‌وششمین بین‌المللی جشنواره تئاتر فجر، معتقد است فرصت کم باقی‌مانده تا زمان جشنواره کار را برای برگزارکنندگان کمی سخت می‌کند.
محمدرضا خاکی کارگردان، مترجم و مدرس دانشگاه ضمن بیان این مطلب در واکنش به انتخاب فرهاد مهنس‌پور به‌عنوان دبیر سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجربه ایران تئاتر گفت:به آقای مهندس‌پور ارادت دارم اما معتقدم جشنواره در هیچ جا قائم به افراد نیست و افراد به‌عنوان مدیر، جشنوارهها را نمی‌سازند بلکه جشنواره حاصل یک برنامه‌ریزی درازمدت است که دفتر آن جشنواره که دائماً در حال فعالیت است و افراد می‌توانند در طول سال به آن مراجعه و صحبت کنند شکل می‌گیرد.
این کارگردان و مدرس دانشگاه ادامه داد: جشنواره تئاتر فجر امسال وارد سی‌وششمین سال برگزاری خود می‌شود و اگر بخواهیم با یک آدم سی‌وشش‌ساله مقایسه‌اش کنیم یعنی جشنواره یک آدم کامل و پخته و جاافتاده‌ای باید شده باشد.
خاکی که این روزها نمایش «روال عادی» نوشته ژان کلود کری‌یر با کارگردانی او در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه است، افزود: وقتی حرف جشنواره به میان می‌آید همیشه ازنظر مخاطبین آن‌که اکثراً تئاتری‌ها و افراد تحصیل‌کرده هستند بخش بین‌الملل از اهمیت بیشتری برخوردار است. چراکه جشنواره تئاتر فجر ازنظر گستردگی و گوناگونی مهم‌ترین جشنواره در منطقه خاورمیانه است که برگزار می‌شود ولی متأسفانه در خیلی از مواقع توقعی که معمولاً مخاطبین و تئاتری‌ها انتظار دارند برآورده نمی‌شود.
کارگردان نمایش‌های «روال عادی» و «مرغ دریایی» با تأکید بر اهمیت برنامه‌ریزی و آینده‌نگری متناسب با واقعیت‌های موجود تئاتر کشور، اضافه کرد: برای برگزاری جشواره به شکل مناسب مشکلات زیادی می‌تواند وجود داشته باشد که مسئله بودجه یکی از مهم‌ترین آن‌ها است. اما تئاتر در همه جای دنیا همین‌طور است ولی به این جهت که نوعی روابط فرهنگی بین کشورها وجود دارد می‌توان با نوعی برنامه‌ریزی که از قبل برای دو سال آینده اتفاق می‌افتد این موضوع را نیز حل کرد.
این استاد دانشگاه بابیان اینکه متأسفانه کار جشنواره تئاتر فجر معمولاً دیر شروع می‌شود، اظهار داشت: من تا حدودی با ساختار و مکانیزم اجرایی بعضی از جشنوارهها آشنا هستم و می‌دانم که از الآن برای دو سال آینده برنامه‌ریزی می‌کنند و نظر مخاطب، جامعه، امکانات و بودجه را می‌سنجند. بنابراین هرکسی که در مقام مدیر قرار بگیرد اگر بتواند برنامه خود را در چارچوب زمان‌بندی مشخص و بلندمدت عملی کند، می‌تواند تا حدودی به خواسته‌های خود برسد. ولی اگر این زمان‌بندی خیلی محدود بشود طبیعی است که هرکسی در مقام دبیر جشنواره قرار بگیرد با یکسری محدودیت‌هایی مواجه می‌شود و نمی‌تواند همه ایده‌های خود را اجرایی کند.
خاکی همچنین تصریح کرد: من همیشه مسئله‌ام این است که جشنواره تئاتر فجر فقط نباید قائم به این باشد که مدیر آن مشخص شود و تا آن زمان همه‌چیز رها شود. جشنواره فجر باید دفتر دائمی داشته باشد که مدام در حال کار باشد و از حالا برای دو سال دیگر برنامه‌ریزی کند. پیش‌بینی کند که تئاتر ما چه سطحی را می‌خواهد داشته باشد و توسعه تئاتر به لحاظ کمی و کیفی چگونه خواهد بود. این‌ها همه اموری شدنی است و خواسته ایده‌آلیسی و عجیبی نیست اما باید کسانی این کار را انجام دهند که آن را بلد هستند، دیده‌اند و روی این مسئله تجربه داشته و مطالعه کرده‌اند.
کارگردان نمایش «دیده‌بان» در ادامه بابیان اینکه استفاده نکردن از تجربیات گذشته یکی از معضلاتی است که در فرهنگ ما وجود دارد و همیشه می‌خواهیم همه‌چیزی را از نقطه صفر شروع کنیم، اضافه کرد: تمام افرادی که به‌عنوان دبیر جشنواره انتخاب می‌شوند محترم، علاقه‌مند و باشخصیت هستند؛ اما بعضی از دوستان مدیر هیچ توجهی به مسائلی همچون آینده‌نگری، چشم‌انداز و برنامه‌ریزی بلندمدت ندارند یا حداقل نتوانستند که این نکات را اجرایی کنند.
او بابیان اینکه متولیان تئاتر ایران باید بگویند تئاتر ایران را در دو سال یا حتی پنج سال آینده را چگونه می‌بینند، تصریح کرد: واژه Culture یعنی فرهنگ؛ از زمین و کشاورزی می‌آید و ریشه‌های مشترک دارند به همین خاطر برنامه‌ریزی خیلی اهمیت دارد. تئاتر فرهنگ است و فرهنگ در برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد؛ یک کشاورز وقتی می‌خواهد نهالی را بکارد باید به اینکه این چه نهالی است، چقدر آب می‌خواهد، زمان آبیاری کی است و چگونه مراقبت شود فکر کند تا اینکه بعد از چند سال یک درخت تنومند شده و بتوان از میوه و محصول آن استفاده کرد.
این کارگردان تئاتر بابیان اینکه متأسفانه ما فقط تئاتر را در اجرای نمایش می‌بینیم، یادآور شد: تئاتر در حوزه‌های مختلف معنی دارد؛ در گفتگو، در نشست‌های فرهنگی، در نشر آثار، در نوشتن نمایشنامه‌ها، در گفتگوی درون خانوادگی تئاتر که افراد بتوانند دوستانه باهم صحبت کنند و در رشد دادن و تقویت نقد این را باور کنیم که نقد جدی با هیچ‌کس دشمنی ندارد و فقط هدفش اعتلای فرهنگ و تئاتر است و مبتنی بر شخص نیست.
خاکی همچنین درباره مسئله حمایت از جوانان در تئاتر نیز گفت: ما همیشه این حرف را می‌زنیم که باید از جوانان حمایت کنیم اما فراموش نکنیم تئاتر فوتبال نیست که جوان بتواند خوب بدود. تئاتر تجربه است و این تجربه طی سال‌ها به دست می‌آید. بنابراین باید ازنظر کسانی که تجربه‌دارند و عمرشان را پای این کار گذاشته‌اند استفاده شود زیرا همه ما برای تئاتر همین مملکت کار می‌کنیم و دلمان می‌خواهد بهترین جشنوارهها و تئاترها را داشته باشیم که پر از درخشش هستند.
این کارگردان و نویسنده تئاتر در پایان خاطرنشان کرد: ضمن احترام به تمام مدیرانی که در تئاتر بودند، باید بگویم که متأسفانه پتانسیل و نیروهای خوب تئاتر ما مدیریت نمی‌شوند. خطاب من فرد خاصی نیست، خطاب من نظام برنامه‌ریزی است که فقدان آن حس می‌شود. اما درمجموع بااینکه جشنواره آینده کمی دیر در حال اتفاق افتادن است و این خیلی مسئله سختی است که در زمان کوتاه بتوان برنامه‌ریزی خوبی کرد اما امیدوارم جشنواره پیش رو جشنواره خوب و موفقی باشد.
