ما در این نمایش می خوانیم و خوانده می شویم

محمدعلی سجادی چهره نام آشنایی در عرصه سینماست و در بخشهای مختلف هنر هفتم اعم از کارگردانی (بازجویی یک جنایت، گمشدگان، شیفته، اثیری، جنایت، شوریده، مخمصه، تمرینی برای اجرا و ...)، فیلم نامه نویسی (بازجویی یک جنایت، گمشدگان، شیفته، رنگ شب، مهره، شوریده، تردست، مخمصه و ...)، تهیه کنندگی(چون باد، گزل، اثیری، شیفته و...)،  تدوین (گنج، ملاقات با طوطی، رویای جوانی، نره، پاپیتال، بازیگر و ...) و حتی طراحی لباس(گزل، افسانه مه و پلنگ، شیفته، رنگ شب و شوریده)  فعالیت داشته است.این هنرمند توانمند که در پس سالیان سال فعالیت هنری، علاوه بر حوزه سینما، ردپای محسوسی از خود در حوزه نقاشی، شعر، رمان و حتی خط به یادگارگذاشته، چند روزی است که با نمایش «بوف نه چندان کور» ورود خود را به حوزه نمایش اعلام کرد. در این خصوص گفت و گویی با ایشان انجام دادیم که نظر شما را بدان جلب می کنیم:

در پیشینه فعالیت های هنری تان جای هنر نمایش خالی بود و با اجرای «بوف نه چندان کور» خودتان را در این عرصه نیز معرفی کردید. چه شد که تصمیم گرفتید به عرصه نمایش وارد شوید؟

من با حوزه نمایش بیگانه نیستم و از کودکی و زمانیکه در کانون پرورش فکری دوره های هنری مختلف را می دیدم با حوزه نمایش نیز آشنا شدم. ضمن اینکه حوزه سینما با تئاتر ارتباط تنگاتنگی دارند و مشارکت های زیادی بین آنها وجود دارد و شما در کارهای سینمایی اخیرم رگه هایی از تئاتر را به راحتی می توانید ببینید. فیلم تمرین برای اجرا یا مستندی که به یاد استاد سمندریان و سرکارخانم هما روستا ساختم به نوعی تعلق خاطرم را به تئاتر نشان می دهند. گذشته از این هم از این که حودم گاهی خودم و دیگران را غافلگیر می کنم خوشم می آید . این قشنگی زندگیست.

حضور در عرصه نمایش را چطور دیدید؟

پیش از ورود به حوزه نمایش، احساس می کردم که شاید حوصله ام سر برود اما با شروع کار این فکر از ذهنم خط خورد. تجربه بسیار دوست داشتنی و لذت بخشی بود و هست امیدورام بتوانم این مسیر را ادامه دهم.

به عقیده من خیلی از متن هایی که دیگر نمی شود در سینما به اجرا گذاشت،اگر قابلیت نمایشی داشته باشند، می توانیم به روی صحنه ببریم.

چه شد که در اولین اثر نمایشی خود، یک اثر غیردراماتیک مثل بوف کور را برای اجرا مدنظر قرار دادید؟

البته این نمایش لزوماً خودِ بوف کور نیست . در دیوارکوب ها هم نوشتیم نگاهی به بوف کور. من هم مثل هر علاقه مندی به آثار صادق هدایت، کتاب بوف کور را خواندم و مانند دیگران دریافت هایی از آن داشتم که براساس نوع کارم آن را به تصویر کشیدم. همچنان این اثر سرجای خودش هست و تاثیرگذاری خودش را هم دارد و من نمی توانم خدشه ای به آن وارد کنم . مثل دیگرانی که این کار را کردند و یا خواهند کرد.

من پس از مطالعه بوف کور ایده هایی به ذهنم رسید که آنها  را به صورت یک نمایشنامه و یک فیلم نامه درآوردم و تصمیم به اجرای هر دو گرفتم که شرایط برای اجرای نمایشنامه زودتر از فیلمنامه پیش آمد و بسیار خوشحالم که با اینکار به صورت جدی و متمرکز به دنیای نمایش وارد شدم.

نگارش بوف نه چندان کور چقدر طول کشید؟

ایده های اولیه این اثر به دهه 80 بر می گردد. من داستان بوف کور را خیلی دوست داشتم و از همان دوران تلاش می کردم تا فیلمنوشتی را بر اساس آن بسازم، اما هرچه نوشتم به دلم نمی ننشست و بالاخره بعد از سالها این فرصت به وجود . 3-4 ماه روی ایده آن تمرکز کردم و در نهایت دومتن به دست آمد . یکی همین نمایشنامه و دیگری فیلمنوشتی‌ست و در کنار در حال حاضر بیست تابلو. 

نمایشنامه با نگاهی به بوف کور نوشته شد. اما ما در اجرا هم شرحی بر بوف کور دیدم و هم شرحی بر افکار استاد صادق هدایت. با این هدف نمایشنامه بوف نه چندان کور نوشته شد یا موضوع دیگر را کنکاش می کردید؟

من صادق هدایت را مثل هر ایرانی دیگر به عنوان یک نابغه ادبی دوست دارم. هم به او احترام می گذارم و هم از آثارش لذت می برم. برخی جاها نیز سعی کردم ادای دین کنم. در این نمایش همانطور که در کاتالوگ اثر نیز تاکید شده است نگاه من به بوف کور است نه خود بوف کور. دلیلش هم خیلی ساده است، از نگارش این اثر حدود 80 سال می گذرد و رمان در جامعه اثرگذاری داشته و نمی توان تغییری در آن ایجاد کرد. اما احساس کردم در دنیای امروز نگاهی که به بوف کور می شود با گذشته متفاوت است. امروز اگر کسی بوف کور را می خواند بی شک در کنار آن پژوهشها و مقالات مرتبط را هم می خواند تا آن را بهتر درک کند، لذا تفکری که خواننده امروز این اثر در مورد آن دارد با تفکری که خوانندگان آن دوران داشتند متفاوت است. به فراخور همین مسئله من هم سعی کردم لایه هایی که به درد امروز ما می خورد و یک جوان در دوران خودش با آنها روبروست را بیرون بکشم. به عبارتی، ما بوف کور خواندگانیم که داریم می خوانیم و می خوانیمش. پس وقوف به این امر مهم است ساختار کار ما سه لایه دارد. یکی خودِ بوف کور یا بخش‌هایی از آن که ما روایت می کنیم و دومی درباره این که بوف کور چه گونه نوشته شده و سومی این که نقاش ما این لا به لاها با این دو مورد و مورد زندگی خودش چه می کند.

ساختار بوف کور یک ساختار اکتیو و پر تکاپو است و شما هم در اثرتان سعی کردید این ساختار را حفظ کنید، آیا این اقدام به منظور حرکت در مسیر داستان بود یا ایده خودتان؟

به هیچ وجه من به دنبال پیروی از ساختار بوف کور نبودم؛ شدنی نیست. چون ادبیات است و قواعد خودش را دارد.

ضمن اینکه بوف کور یک مونولوگ است. در آن  گفت و گویی رد و بدل نمی شود لذا در خیلی جاها تصاویری که برای ما می سازد ریتم درونی دارد. وقتی این رمان غیر دراماتیک قرار شد دراماتیزه شود باید ریتم بیرونی پیدا می کرد. این ریتم و ضرب با ریتم زبانی و ادبی متفاوت است. داشتن ساختار اکتیویته در اجرا به روحیات خود من بر می گردد و این ضرب آهنگ از فیلم، رمان ها و تابلوهای من جدا نیست. من خودم علاقه مند به این ریتم هستم. 

مصاحبه از :علی رحیمی