همنشینی نقل موسیقایی، روایت‌خوانی و صندوق بازی

به گزارش ایران تئاتر، عمارت کاظمی در منطقه تاریخی عودلاجان تهران شب گذشته، پنجشنبه 24 مرداد 1397 میزبان سومین روز از اجراهای بخش «قهوه خانه نمایش های ایرانی» میزبان هنرمندان حاضر در نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی شد.

پرده خوانی مرشد احدی از اساتید پیشکسوت نقالی یکی از اجراهای این شب بود که طی آن این هنرمند پیشکسوت بعد از مدت ها دوری از نقالی در این بخش از جشنواره روی صحنه رفت. مرشد احدی در ابتدای اجرای خود با اشاره به عارضه ناراحتی در ناحیه کمر خود و از اینکه با این وجود به هر نحو تصمیم گرفته در این برنامه حضور یابد، خطاب به حاضرین گفت: امشب حضور خودم را در جمع شما غنیمت می دانم. شاید سال دیگر ما نباشیم؛ آدمی آه و دمی است. از امام جعفر صادق (ع)  پرسیدند؛ چرا بعضی ها وقتی می میرند چشمانشان باز است و بعضی دیگر چشمانشان بسته است. ایشان پاسخ دادند؛ به حقانیت حق قسم  آن هایی که چشمشان باز است عزرائیل اجرازه نمی دهد چشمانشان بسته شوند و به آن ها هم که چشمشان بسته است اجازه نمی دهد چشمانشان را باز کنند. به همین سرعت و تمام؛ ناگهان بانگی برآمد خواجه مرد.

مرشد احدی در پایان نقل خود که حدود سی دقیقه به طول انجامید و به روایت هایی از اولیا و اشقیا اختصاص داشت نیز بیان کرد:  در جوانی وقتی این نقل را می گفتم نزدیک به چهار ساعت طول می کشید و تماشاگران هم تمام مدت می نشستند و گوش می دادند. اما امروز این مجال نیست.

اجرای بعدی سومین شب «قهوه خانه نمایش های ایرانی» به چوپان خوانی یکی از انواع روایت خوانی نواحی ایران اختصاص داشت. در دشت سرسبز سنقر و کلیایی چوپان ها در هنگام چرای گوسفندان و به ویژه در هنگام استراحت به این نقل می پردازند که این نقل عمدتاً به صورت آوازهای بومی محلی است و مضامین آن شکایت و گله از روزگار، مضامین عاشقانه و حماسی و یا پرسش کردگار و حب میهن و مضامین اجتماعی؛ که با نواختن سازهای شمشاد، نی و یا دوزله به صورت سوال و جواب داستانهایی را با خوانش های خودشان شکل می دهند. گاهی اوقات حتی در فاصله دور اگر چوپانی نقلی را می گوید، چوپان دیگری هم جواب او را می دهد و این پرسش و پاسخ نقل است. نقل هایی که در این اجرا ارائه شد یک سلسله خوانی از نغمه های ترکی و کردی بود که توسط هادی وکیلیان و رسول طاهری از گروه شیدا از شهرستان سنقر و کلیایی استان کرمانشاه ارائه شد.  

طاهره بهرامی فر در اجرای بعدی این بخش از نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی نقل رستم و اسفندیار را ارائه کرد. این هنرمند در که در حوزه بازیگری تئاتر فعالیت دارد سا ل ها است که در عرصه نقالی نیز تلاش های قابل اعتنایی را صورت داده است. این نقل روایت اسفندیار است که از مادرش می خواهد تا او را کمک کند تا تاج و تخت پدرش را به دست بیاورد و پدر او نیز شرطی برای رسیدن او به این خواسته اش تعیین می کند. پدر رستم  هم او را از جنگ با اسفندیار حذر می دهد؛ چرا که اسفندیار روئین تن است.   

نمایش «ممنوع» با نقش آفرینی ساسان مهرپویان، امیرحسین انصافی و علی جباری اجرای پایانی سومین شب اجراهای بخش «قهوه خانه نمایش های ایرانی» نوزدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی بود که در قالب سیاه بازی ارائه می شد.

امیر حسین انصافی پیش از آغاز این اجرا خطاب به حاضرین گفت: نمایشی که می بینید هم سیاه بازی است و هم صندوق بازی. این نمایشنامه را سوسن هاشمی نوشته و ساسان مهرپویان نیز کارگردانی آن را بر عهده داشته است.

 پیش از این سیاه بازی در مراسمات عروسی و شادی مردمان بر تخت هایی که روی حوض خانه ها قرار می گرفت اجرا می شده و شادی را برای مخاطبین به ارمغان می آورده است که به همین علت از آن به عنوان نمایش تخت حوضی هم یاد می شود. این نمایش در این سال ها توانسته تا اندازه ای موقعیت خود را تا به امروز حفظ کند. داستان نمایش «ممنوع» از این قرار است که مرشد مبارک را فرا می خواند و او را از این نکته آگاه می کند که سلطان شهر فرمان داده تا دیگر هیچ نمایشی در شهر اجرا نشود؛ چرا که اجراگران نمایش ها از چیزهایی سخن می گویند که شوکت سلطانی او را زیر سوال می برد و به چالش می کشد. مبارک و مرشد ناچار می شوند حرفه خود را انکار کنند و به این ترتیب از هم جدا می شوند.