کافه‌بازها نگاهی نقادانه به تئاتر امروز ما است

در سال‌های اخیر آثار اجتماعی در تئاتر بخش عمده ای از اجراهای دوره‌ای تئاتر را در برمی گیرند و بسیار هم مورد توجه مخاطبان و اهالی تئاتر و منتقدان قرار می‌گیرند .مهدی پاشایی کارگردان با سابقه تئاتری نیز در آثارش چنین رویکردی را  از جمله در اجرای آخرش نمایش «سس توت فرنگی» دنبال کرده است. در آثار این کارگردان تم‌هایی چون بررسی  احوالات آدم‌های جامعه و نوع روابطشان که باعث ایجاد عدم صداقت، دروغگویی و عدم رعایت معیارهای اخلاقی شده‌اند می‌پردازد.  مهدی پاشایی از شاگران زنده یاد استاد حمید سمندریان است که نمایش‌هایی نظیر «انگشتری ژنرال ماسیاس» و  «دور از دسترس اطفال نگهداری شود» را روی صحنه برده است.

پاشایی در گفت‌وگو با ایران تئاتر در باره فعالیت‌های جدید کاری خود گفت: قرار است دراوایل دی ماه در سالن صنوبر تماشاخانه شهرزاد نمایش «کافه بازها» را بر اساس متنی که خود نوشته‌ام روی صحنه ببرم.

این کارگردان در باره ویژگی و مختصات متن این نمایش افزود: نمایش کافه بازها یک اثر اجتماعی با نگاهی نقادانه به فضایی است که در تئاتر ما حاکم شده است . به نظرم تئاترما وضعیت مبهم، پیچیده و شلخته ای دارد. زمانی دغدغه‌مان اجراهای ضعیف بود اما آلان با چالش‌های جدی دیگری در تئاتر مواجه شده‌ایم ؛ از جمله اینکه بخش عمده‌ای از اجراها به خصوص در تماشاخانه‌های خصوصی کاملاً جنبه تجار پیدا کرده است . بحث مهم دیگر نیز عدم ضابطه مندی در آموزشگاه‌های بازیگری و کارگردانی است که گروه‌هایی بعضاً تحت عنوان استاد اما بدون سابقه درست در کار آموزش به ندریس مشغول شده‌اند . در دهه هفتاد موقعی که نزد استاد سمندریان شاگردی می‌کردم آرزو داشتیم که فرصتی به دست بیاید در نمایشی در تئاتر شهر، حتی در قالب سیاهی لشکر روی صحنه برویم.آلان خیلی راحت فرصت اجرا برای کسانی فراهم می‌شود که صلاحیت لازم را برای اجرای عمومی اثرشان ندارند.

پاشایی در باره قصه اثر تازه‌اش گفت: نمایش فضای طنز تلخ دارد و تلاش کرده‌ام در این اثر نگاه نقادانه‌ای به شرایط فعلی تئاتر داشته باشم. داستان نمایش درون کافه‌ای اتفاق می‌افتد و ساختار نمایش در نمایش در فضای کار وجود دارد. همه پنج شخصیت نمایش پیشینه تئاتری دارند و مدام در باره شرایط تئاتر حرف می‌زنند.

این نویسنده در باره عوامل نمایش گفت : حسن جودکی به عنوان تهیه کننده، مونا رمضانی به عنوان طراح صحنه و لباس در این پروزه حضور دارند و من علاوه بر نویسندگی و کارگردانی انتخاب موسیقی و طراحی نور را نیز بر عهده دارم..

این کارگردان همچنین درباره تمایل به طرح مسائل اجتماعی با نگاه نقادانه در آثارش گفت : در نمایش «دور ازدسترس ... »به وضعیت اعتیاد بین خانواده‌ها پرداختم که باعث فاجعه، جنایت و قتل می‌شود. در «سس توت فرنگی» هم نقدی جدی به روابط پنهانی میان آدم‌های طبقه متوسط جامعه داشتم. در کافه بازها به نوعی شاید حتی خودم را هم نقد می‌کنم؛ با این دیدگاه که شاید من هم به عنوان جزیی از تئاتر در به وجود آمدن چنین شرایطی مقصر بوده‌ام. به نظرم تئاتر سیرک و جنگ شادی نیست که بخواهیم صرفاً تماشاگر را سرگرم کنیم و بخندانیم. متاسفانه در بدنه تئاتر خیلی از دوستان فقط به جنیه سرگرمی سازی تئاتر توجه دارند و به این ترتیب کارهای سطحی و نازلی روی صحنه می‌رود که پر از شوخی‌های سطحی وجنسی است . چالش عمده دیگر تئاتر ما استفاده از سوپراستارهای سینما است که با انگیزه جذب تعدادی بیشتری از مخاطبین و فروختن بلیط بیشتر به سراغ چنین بازیگرانی می‌روند و همه چیز در چنین نمایش‌هایی در هیاهوی حضور سلبریتی‌های مشهور گم می‌شود. بر این اساس تلاش کرده‌ام تئاتری با محتوا و واجد ارزش‌های تکنیکی و اجرایی را روی صحنه ببرم. معتقدم به هرحال هنرمندان تئاتر رسالتی بر عهده دارند که باید به آن متعهد باشند. ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که برخی از آدم‌ها به ظاهر به اصول‌ی پایبند هستند و یا به نوعی  در ظاهر تظاهر به ارزش‌ها می‌کنند و یا توصیه می‌کنند  مردم به موقعیت‌شان راضی باشند، اما فرزندان خودشان در بهترین نقطه اروپا در حال تحصیل و زندگی با بهترین شرایط هستند.  از نگاهی بخشی از شرایط جامعه به مشکلات اقتصادی برمی گرد. حضرت علی (ع) حدیثی به این مضمون دارد که " فقر از هر دری بیاید ، ایمان از آن در خارج می‌شود". الان ریشه بیشتر مشکلات و چالش‌های اجتماعی همین مباحث اقتصادی است که آدم‌ها را به سمت ناصواب سوق می‌دهد. ریشه استمرار مشکلات اقتصادی  شکل گیری اختلاف طبقاتی شدید در جامعه است. وجود فاصله طبقاتی سر فصل بروز مخاطرات و بزهکاری در بین مردم جامعه است. من به عغنوان کارگردان بعد از بیست سال فعالیت مستمر و جدی در تئاتر باید بتوانم در نمایش‌هایم مسائل مختلف را آسیب‌شناسی کنم و با چنین رویکردی مخاطبی که کار مرا می‌بیند تا حدی توجهش به این نوع مسائل جلب می‌شود.

گفت‌وگو از احمد محمد اسماعیلی