در حال بارگذاری ...
مروری بر جایگاه هنرهای نمایشی در معرفی کارنامه یک اسوه:

امام خمینی(ره) اسطوره‌ای در دسترس

ایران تئاتر- علی رحیمی:«دل آرام»، «قلب مطمئن» و «ضمیر امیدوار»، از آخرین و معروف ترین واژه های وصیت نامه سیاسی الهی امام خمینی(ره) است. واژه هایی که گرچه همواره به عنوان یک ارزش درآمیخته با فرهنگ ایران اسلامی مورد تاکید هستند، اما باید بپذیریم که جایشان در جامعه امروز به شدت خالی است.

 

اندیشمندان سنگ بنای هر نظام سیاسی و اجتماعی را حفظ و توسعه ارزش ها‌ و باورهای جامعه می دانند و معتقدند که هر گونه تحول و جابه جایی در ارزش ها نتیجه ای جز بروز آسیب های اجتماعی و ناهنجاری ها، گسترش بحران ها و در نهایت تزلزل در بنیانهای نظام حاکم در پی ندارد.

به همین دلیل ارزش ها مولفه هایی هستند که به طور منطقی حکومت ها باید تمام همت خود را مصروف پاسداشت آنها کنند. یکی از مهمترین راههای تحقق این هدف تعالی، ترسیم نقشه راهی است که از دل گفتمان حاکم بر افکار و اندیشه های اسوه ها و اسطوره های جامعه نشاٌت می گیرند.

 

تاثیر امام خمینی بر افکار عمومی دنیا

امام خمینی به واسطه تاثیرات عمیقی که در اذهان و افکار عمومی جهان برجای گذاشته، همواره به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مردان قرن بیستم محسوب می شود .این را می شود از لابه لالی سخنانی جستجوی کرد که از زبان مشهورترین شخصیت های سیاسی، مذهبی، اجتماعی، فلسفی و ... جهان بیان شده است.

پاپ ژان پل دوم در خصوص جایگاه ایشان می گوید: درباره  آنچه آیت الله خمینی در کشورش و در  بخش وسیعی از جهان انجام داده با احترامی عظیم و تفکری عمیق باید اظهارنظر کرد.

میخائیل گورباچف رهبر شوروی سابق او را فراتر از زمان و مکان می بیند و الوین تافلر نظریه پرداز بزرگ آمریکایی نیز از ایشان به عنوان نخبه ای یاد می کند که هم قلمرو اندیشه های بشری، هم جایگاه حکومت های دولتی و هم اقتدار دولت های ملی و محلی را تغییر می دهد.

جایگاه اسطوره ای امام خمینی(ره) حتی در نگاه مخالفان ایشان نیز قابل تامل است. هنری کسینجر وزیر خارجه سابق آمریکا در خصوص شخصیت ایشان می گوید: آیت‌الله خمینی، غرب را با بحران جدی برنامه ریزی مواجه کرد، تصمیمات او آنچنان رعدآسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه ریزی را از سیاستمداران و نظریه پردازان سیاسی می‌گرفت. هیچ کس نمی‌توانست تصمیمات او را از پیش حدس بزند، او با معیارهای دیگری، غیر از معیارهای شناخته شده در دنیا، سخن می‌گفت و عمل می‌کرد. او حتی در دشمنی خود نیز خلوص نیت داشت.

توجه به مقام والای امام خمینی(ره) به عنوان یک اسطوره در دسترس از جمله امتیازات خاصی به حساب می آید که در هر سرزمینی یافت نمی شود و بی شک کشور ما از این حیث از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این مهم تلنگری است بر متولیان حوزه فرهنگ جامعه تا با ارائه راه حل های اساسی و به دور از کلیشه سازی در  مسیر معرفی و آشنایی نمودن عموم جامعه به ویژه نسل جوان با سبک زندگی، تفکرات، ایدئولوژی و ... ایشان کوشا باشند.

هنر تئاتر به واسطه نقش بسزا در ایجاد ارتباط رودرو و نیز تاثیرگذاری مستقیم بر مخاطب، یکی از مهمترین و موثرترین حوزه های برنامه ریزی در این خصوص محسوب می شود. اما متولیان فرهنگی جامعه تا چه میزان بر اهمیت شناساندن این موضوع به نسل جدید و حتی در سطحی وسیعتر کنکاش توصیه ها، بیانات، دیدگاهها و ... ایشان به جامعه و حتی جوامع دیگر کوشا بوده اند؟

 

2دهه سکوت

در دهه های 70 و 80 با وجود علاقه قلبی اکثریت مردم به امام و شناخت وسیع از شخصیت ایشان در جامعه، کمبود زیرساخت ها، عدم سرمایه گذاری و برنامه ریزی مناسب، عدم توجه مخاطبان عام به حوزه تئاتر، نبود ایده خلاق، کمبود نمایشنامه نویسان حرفه ای و شانس اندک کارگردانان صحنه ای تئاتر برای گرفتن سالن اجرا که عمدتا آنها را به سمت اجرای نمایشنامه های مطرح خارجی هدایت می کرد، از جمله عواملی بود که شاید بتوان به عنوان موانع ورود به موضوعات جدید مطرح کرد.

در این دو دهه حتی در ایام رحلت امام خمینی(ره) نیز عمده نمایش ها حول محور آثار مذهبی مثل تعزیه، نقالی، پرده خوانی و ... می چرخید و متاسفانه تا اواخر دهه 80 انگشت شمار آثاری را می دیدیم که متمرکز به این موضوع باشند.

اجرای نمایشهای خیابانی «وقتی کسی می‌بخشد...»، «خانه دوست کجاست» و «دعوت» به نویسندگی و کارگردانی خیر‌الله تقیانی پور، نمایش صحنه ای شب مهتابی به کارگردانی حجت مقدم و نمایشهای رادیویی قتل در چاپخانه مرکزی به نویسندگی مهام میقانی، محرم عزیر به نویسندگی رضا شاهبداغی و ... را باید مهمترین اقدامات این سال های تئاتر کشور در معرفی شخصیت والای بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بنامیم.

 

دهه 90، آغازی بر یک حرکت بنیادی

ورود به دهه 90 را بی شک باید آغاز توجه ویژه به اسطوره بی بدیل تاریخ معاصر ایران بدانیم. اسطوره ای که جای خالی آن بی شک  تا سال 92 در تئاتر کشور محسوس بود و اگر از کنار انگشت شمار نمایش هایی که در طول بیش از 20 سال از رحلت ایشان و با نگاهی عمیق تر بیش از نیم قرن از آغاز فعالیت سیاسی ایشان بگذریم، حتی ایام مناسبتی نیز فعالیت تئاتری خاصی به اجرا گذارده نشد و جالب تر آنکه حتی در 14 و 15 خرداد که سیلی از جمعیت از شهرهای مختلف برای حضور در مرقد مطهر ایشان به تهران ورود می کردند نیز به جای توجه به مقام ایشان، تئاترهای مذهبی اعم از تعزیه، پرده خوانی و ... به اجرا در می آمدند.

لذا اگر اذعان داریم که تا سال 1392 توجه به جایگاه امام خمینی(ره) در تئاتر مغفول مانده است، به گزافه نگفته ایم. هرچند با ورود به این سال نیز شاهد شروعی طوفانی در این حوزه نبودیم.با این وجود در این مجال گذری کوتاه بر عملکرد متولیان تئاتر در معرفی امام خمینی و آثار، سبک زندگی، دیدگاهها و ... ایشان داریم:

برگزاری یادواره طلوع خرداد

یادواره طلوع خرداد اگرچه بر قیام 15 خرداد متمرکز بود و تلاش داشت این ایام را در دل مردم زنده کند، اما بی شک محوریت اصلی خود را بر جایگاه ویژه امام(ره) به عنوان یک رهبر کاریزما و محبوب و آغازگر قیام قرار داد.

کلید این یادواره ای در سال 92 با محوریت شهر ورامین زده شد. در این سال که بر تئاتر خیابانی تاکید شده بود،  13 نمایش از 15 تا 18 خرداد به اجرا درآمد.

در دومین یادواره که از 15 تا 19 خرداد 93 برگزار شد، 50 اثر از 22 استان کشور به دبیرخانه ارسال شد که 12 اثر به اجرا گذاشته شدند.

سومین یادواره طلوع خرداد نیز میزبان 100 اثر از 20 استان کشور بود که در نهایت از میان آنها 8 نمایش صحنه ای و 12 نمایش خیابانی مجوز اجرا گرفتند.

 همایش نمایش‌های خیابانی «معراج نور»

همایش نمایش‌های خیابانی «معراج نور» در سال 94 و همزمان با سالروز رحلت امام خمینی (ره) از 13 تا 15خرداد برگزار شد.

در این همایش، پنج عنوان نمایش خیابانی «پانزده خرداد» به کارگردانی علی عمرانی، «لکه‌ سرخ بر برگ سبز» به کارگردانی شهاب راحله، «پرواز» به کارگردانی علی محمد رادمنش، «طلوع خرداد» کاری از روح‌الله سنایی و «بی‌نشان» اثری از پژمان کاشفی

در محوطه مرقد مطهر حضرت امام(ره) و محوطه مجموعه‌ تئاتر شهر به اجرای عموم درآمدند.

همایش سراسری  تئاتر مردمی خرداد

همایش ملی تئاتر مردمی خرداد از سال 1393 با محوریت قرار دادن نقش و جایگاه امام خمینی(ره)، سبک زندگی، مبارزات، توصیه ها، تاثیرات و ... ایشان در دو بخش صحنه ای و خیابانی برگزار شد.

این همایش سال گذشته پنجمین مرحله خود را از 8 الی 15 خردادماه در 10 استان تهران، آذربایجان شرقی، اصفهان، ایلام، لرستان، قزوین، گیلان، کرمان، البرز و مرکزی در بخش های صحنه‌ای، خیابانی، جنبی، نقالی و پرده‌خوانی برگزار کرد.

دومین جشنواره تئاتر روح الله در اصفهان

جشنواره تئاتر روح الله اولین بار در اواخر سال 1396 با هدف اشاعه و ترویج اندیشه حضرت امام خمینی(س) و نیز گرامیداشت پدیدآورندگان و تولید کنندگان این آثار در سه بخش نمایش نامه نویسی، نمایش صحنه ای و نمایش خیابانی در اصفهان برگزار شد.

در دومین جشنواره نیز که از 7 تا 11 اسفند 97 برگزار شد 102 اثر در بخش تئاتر و 98 اثر در بخش نمایشنامه نویسی به دبیرخانه رسید که از بین آنها 8 اثر تئاتر در بخش صحنه ای، 7 تئاتر در بخش خیابانی و یک تئاتر در بخش ویژه کودک و نوجوان به مرحله نهایی و اجرا رسیدند.

 

نمایش هایی که با محوریت جایگاه امام خمینی به اجرای عموم درآمدند

با آغاز دهه 90  در کنار همایش ها و یادواره هایی که محوریت خود را بر امام خمینی(ره) قرار داده بودند و در هریک طیف‌هایی از هنرمندان تئاتر حضور داشتند، نمایش هایی نیز با الهام از ویژگی ها و خصوصیات بارز ایشان به روی صحنه رفتند که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:

 منظومه ملکوت

منظومه ملکوت به کارگردانی شهریار رشید علی‌پور و به مناسبت رحلت امام خمینی (ره) از نیمه خرداد 1390 در تالار وحدت اجرا شد.

در این  نمایش بدون متن که بیشتر مبتنی بر حرکت بود، 40 بازیگر به ایفای نقش پرداختند، روایتی تاریخی از زمان آدم و حوا تا زمان رحلت امام خمینی (ره) را در بر می‌گیرد.

محسن گودرزی، عامر مسافر آستانه، بهروز پور برجی، حمیدرضا جوکار، الهام جعفرنژاد، ایده ابوطالبی، الناز تاریخی، تهمینه شهمیر، امیر محمودی، بهادر فاضل و ... از جمله بازیگران این نمایش بودند.

دره گل زرد

نمایش دره گل زرد به نویسندگی و کارگردانی مهدی حاصل پور از 13 تا 24 خردادماه 1392در سالن قشقایی تئاترشهر به روی صحنه رفت. در این نمایش که به شیوه روایی به شرح زندگی امام خمینی(ره) و وقایع مهم چند دوره تاریخی پرداخت بهمن عباسپور، کیومرث قنبری آذر، حامد دولت‌آبادی، مجتبی بتوندی، مهسا ایرج‌پور، مینا پناهی، محسن روشنی ایفای نقش می کردند.

این نمایش که براساس کتاب «سه دیدار» اثر زنده‌یاد نادرابراهیمی اجرا می شد، در سی و یکمین جشنواره فجر نیز در 9 و 10 بهمن 1392 نیز به روی صحنه رفت.

راهمرد

نمایش «راهمرد» به طراحی، نویسندگی و کارگردانی حامد هوشیاری اجرای خود را از روز سه‌شنبه ۲۵ مهرماه 1396 در پلاتواجرای تئاتر شهر آغاز کرد.

این نمایش که علاءالدین قاسمی و بابک والی به عنوان بازیگر در آن حضور داشتند، با گذری بر قیام 15 خرداد 1342، به کنکاش شخصیت امام خمینی(ره) پرداخت و با شیوه نو نقالی و تعزیه را در آمیخت و روایتی تازه ای از زندگی امام خمینی ارائه نمود.

نمایش راهمرد در همایش از عاشورا تا اربعین و جشنواره بین المللی فجر نیز در صحنه ظاهر شد.

«این ره که می روی»

نمایش این ره که می روی نوشته مصطفی جعفری جوزانی و به کارگردانی محمد هاشم زاده برای اولین بار در بهمن 1396 در سالن اصلی مجتمع فرهنگی فرشچیان اصفهان به روی صحنه رفت و امسال نیز در تماشاخانه ماه حوزه هنری به مدت 2 روز اجرا شد.

در این نمایش که نمایشنامه آن اقتباسی از جلد 21 صحیفه امام خمینی (ره) در باب منشور روحانیت است و در آن امام خمینی(ره) از متحجرین مقدس نما گلایه می کند، سید علیرضا بدری، علیرضا ابراهیم قزوینی، حمیدرضا مشتاقی و احمدرضا عبداللهی به ایفای نقش پرداختند.

«آبی مایل به صورتی»

نمایش «آبی مایل به صورتی» از آن دست نمایشهایی بود که تمرکز خود بر یکی موضوعات پیچیده عصر حاضر یعنی تغییر جنسیت قرار داد و طی آن هنر فقهی امام خمینی (ره) را به رخ کشید.در این نمایش که به نویسندگی و کارگردانی ساناز بیان و بازی نسیم ادبی، آناهیتا اقبال نژاد، مرضیه بدرقه، عاطفه رضوی، امید سلیمی، بهنام شرفی، محمدهادی عطایی، گیتی قاسمی، ستایش محمودى، امین میری و آذین نظرى از 6 آذر تا 26 اسفندماه 96 در تماشاخانه پالیز به اجرا در آمد و سپس به جشنواره بین المللی فجر راه یافت، بر فتوای مشروعیت تغییرجنسیت در ایران از سوی امام خمینی در سال 1364 متمرکز است.

 «2U Turn»

 نمایش «2U Turn» با طراحی و نویسندگی داریوش نصیری و مرتضی وکیلیان و کارگردانی داریوش نصیری در بخش آثار چهل سالگی انقلاب اسلامی در سی‌ و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اجرا شد.

نمایشنامه این اثر که تمرکز خود را بر قانونمداری، رعایت نکردن قوانین الهی و انسانی توسط گنهکاران، فرصت یکباره انسان برای زندگی، لزوم حرکت انسان در صراط المستقیم، حق الناس و ولایت فقیه قرار داده بود، بر اساس آیاتی از قرآن کریم، سخنان حضرت امام خمینی(ره)، اصل پنجم قانون اساسی و شعر انسانم آرزوست از مولانا نوشته شده بود.

این نمایش در چند اپیزود مختلف به مقاطعی پیروزی انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، ایران در راه سازندگی و ایستادگی ایران اشاره داشت.

 دلارام ناآرام

نمایش «دلارام ناآرام» کاری از نرگس صابری پس از اجرا در شانزدهمین جشنواره تئاتر مقاومت، هفتم آذرماه 97 در تالار سایه به روی صحنه رفت.

این نمایش که بر ژانر انقلاب و دفاع مقدس متمرکز بود، زندگی دختری را به نمایش می گذرد که در سالهای پیش از انقلاب به گروه مجاهدین خلق گرایش می یاید و دستور می گیرد تا امام خمینی را در نوفل لوشاتو ترور کند اما در آنجا با نامه امام خمینی مواجه می شود و ...

نمایش دلارام ناآرام در بهمن سال 97 نیز مدتی در تماشاخانه ماه حوزه هنری نیز به روی صحنه رفت.

اجرای ۱۰ نوبت تئاتر خیابانی در محوطه حرم امام خمینی (ره)
در سال 98، طی دو روز سه‌شنبه ۱۴ و چهارشنبه ۱۵ خرداد دو گروه تئاتر خیابانی به همت کانون تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی درمجموع با ۱۰ اجرا در محوطه حرم بنیانگذار انقلاب اسلامی با حاضران در مراسم سی‌امین سالگرد ارتحال حضرت امام (ره) همراه شدند.
طی این دو روز، نمایش «کارنامه خرداد» به نویسندگی و کارگردانی سعید خیراللهی و با بازی مصطفی کولیوندی و مالک آبسالان و نمایش «حاجت» به نویسندگی هما پریسان و کارگردانی احمد صمیمی و با بازی او به همراه احمد جعفری در ۱۰ نوبت اجرا شد.

اجرای دو مجموعه نمایشی در رادیو

در سال 99 مجموعه رادیویی  «مهمان ما» به کارگردانی نازنین مهیمنی  و «سه دیدار»  به کارگردانی بهرام ابراهیمی در اداره کل هنرهای نمایشی رادیو تولید و در ایام درگذشت امام خمینی (ره) پخش شد.

مجموعه نمایشی «سه دیدار» بر اساس کتابی با همین عنوان تنظیم رادیویی گردیده که روایتگر مقاطعی از نوجوانی و جوانی امام خمینی رحمه الله علیه می باشد.
«سه دیدار»نیز  درباره خالد طلبۀ جوانی است که در شهر نجف زندگی می کند. او که شیفتۀ دیدار امام خمینی (ره) شده، شب ها زمانی که حضرت امام برای زیارت ضریح امام علی (ع) داخل حرم می شود، با دیدن ایشان روحیۀ خاصی پیدا می کند و...

 

اسوه در دسترس را دریابیم

با گذری برآنچه از برآیند آمارها به دست می آید، حوزه تئاتر هنوز در گام های آغازین راه معرفی در دسترس ترین اسوه جامعه‌مان قرار دارد و حرکت بسیار لاک پشتی و کند است.

سبک زندگی، افکار، اندیشه ها و گفتمان امام خمینی سوژه های ناب و قابل تاملی را برای اجرا دارند که می تواند برای مخاطب امروز که در دو راهی هویت مبهوت مانده است نقشه راه دقیقی ترسیم کند.مخاطبی که هنوز درک واژه های ماندگار در دسترس ترین اسوه کشور در آخرین لحظات زندگی برایش قابل درک نیست و  اگر بتوان راهی برای تببین آنها پیدا کرد، بی شک گام های مستحکم تری را در مسیر موفقیت برخواهد داشت و این مهم نیازمند برنامه ریزی مناسبت، مدیریت دقیق ، سرمایه گذاری، ایده پردازی برپایه امکانات و بهره مندی از هنرمندان خوش ذوق، علاقه مند و فعال است.

به راستی چه تعداد از مردم جامعه ما با واژه های دل آرام، قلب مطمئن و ضمیر امیدوار مانوس هستند؟

 «...با دلی‌ آرام‌ و قلبی‌ مطمئن‌ و روحی‌ شاد و ضمیری‌ امیدوار به‌ فضل‌ خدا از خدمت‌ خواهران‌ و برادران‌ مرخص‌، و به‌ سوی‌ جایگاه‌ ابدی‌ سفر می‌کنم‌...»




نظرات کاربران