ضروری است تئاتر ایران به سمت طرح مفاهیم دینی و ارزش‌های اخلاقی برود

وکیلیان در مورد تئاتر دینی می‌گوید اینکه فقط چند روز در سال به بهانه تئاتر صاحبدلان، نمایش دینی روی صحنه برود، کافی نیست و این روند باید در طول ایام سال تداوم داشته باشد. او تاکید می‌کند که مگر دین مقوله‌ای چند روزه است که کار فرهنگی پیرامون آن صرفا محدود به چند روز خاص شود؟ با مرتضی وکیلیان در مورد نمایش «مخلصین» و تئاتر صاحبدلان گفت‌‌وگو کرده‎ایم.

درمورد ویژگی نمایشی که در این دوره از تئاتر صاحبدلان اجرا می‌کنید برایمان بگویید.

به نظرم باید صاحب دل باشی تا بتوانی در تئاتر صاحبدلان شرکت کنی و به ائمه اطهار علاقه‌مند باشی و از آنجایی که کشور ما شیعی است و مردم به چهارده معصوم ارادت ویژه دارند، ما باید در مورد صاحبدلان نمایش‌هایی کار کنیم. اما صاحبدلان چه کسانی هستند؟ ائمه اطهار سلام الله علیها. ما از معصومین درس می‌گیریم و این درس‌ها را در رویداد بزرگ نمایشی صاحبدلان تقدیم مردم کشورمان می‌کنیم. من سعی می‌کنم بیشتر نمایش‌هایی که روی صحنه می‌برم، اخلاقی باشد و درسی در آن به مخاطب داده شود. منظورم این نیست که مردم به درس‌های اخلاقی در نمایش‌ها نیاز دارند بلکه اول به خودم این درس‌ها را یاد می‌دهم. نمایش‌هایی که من می‌سازم دینی-مذهبی و اپیزودیک است و من هم قصه‌ای که در نظر دارم را در این بین تعریف می‌کنم. امسال من با نمایش سه اپیزودی «مخلصین» در یازدهمین دوره تئاتر صاحبدلان حضور دارم و مضمون محوری آن درباره اخلاص در عمل و کردار انسان‌هاست؛ انسان‌هایی که مخلص نامیده می‌شوند. شاید خیلی از ما در کلام از لفظ مخلص استفاده کنیم اما سعی کرده‌ام با روایت داستان‌ افرادی که واقعا و به صدق دل، مخلص بودن را در عمل معنی می‌کنند به بررسی این موضوع بپردازم.

در کارهای شما مضمون اهمیت بسیار دارد. در «مخلصین» چگونه به مضمون محوری نمایشتان پرداخته‌اید؟

در قصه اول این نمایش داستان یک فرد متمول و نزول‌خواری را می‌بینیم که پایبند هیچ ارزشی نیست و فقط به پول فکر می‌کند. او شاگرد دانایی دارد که جزو افراد مخلص محسوب می‌شود. شخصیت داستان ما به واسطه این فرد مخلص ماجراهایی را تجربه می‌کند، از او می‌آموزد و... داستان اپیزود دوم برگرفته از یک حکایت قدیمی است که من به‌روزش کرده‌ام. داستان یک مادر و فرزندانش که دچار فقر شدید هستند. همسایه‌شان که راهی سفر حج و همسرش هم باردار است، به‌واسطه بوی غذایی که از خانه این خانم فقیر بلند شده برای گرفتن اندکی غذا مراجعه می‌کند و ماجرایی عجیب بین‌شان اتفاق  می‌افتد. اپیزود پایانی هم در مورد شرایط امروز ماست که آفتی وجود دارد که ما صرفا در لفظ از انسان‌های محروم و ضعیف حمایت می‌کنیم و برخی حاضر نیستند در عمل کاری انجام دهند و سهم خود را ایفا کنند.

یکی از ویژگی‌های آثار شما، خانوادگی بودن فضای کار شماست که جالب است همسر و فرزندان شما در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند.

 این نمایش در واقع کاری از اعضای خانواده ما با هم است به این دلیل که تقریبا همه ما در حرفه تئاتر فعال هستیم. همسر من در اوایل خیلی تمایل به بازی کردن در نمایش‌ها نداشت اما به مرور علاقه‌مند شد و در خیلی از نمایش‌ها با من همکاری داشته است. دخترم شیرین بیشتر در کار طراحی صحنه و لباس و دستیاری کارگردان کنار من حضور دارد. دختر دومم پرستو بازیگر خیلی خوبی است و دختر آخرم که هم بازیگر قابلی است و هم خیلی مسلط به نقالی می‌پردازد. پسرم شاهین هم مجری بنام و موفقی است.

شما همواره با صاحبدلان بوده اید ...

من حدود 45 سال است که در زمینه تئاتر فعالیت می‌کنم. سال 1360 یعنی نزدیک به 40 سال پیش استادم محمود فرهنگ نمایشی را در سالن محراب اجرا می‌برد و من توسط محسن متین که از بازیگران مشترک بین کارهای من و ایشان بود، با استاد فرهنگ آشنا شدم. خصوصیات اخلاقی فرهنگ بسیاردوست داشتنی است و واقعا از تئاتری‌های مورد علاقه‌ام است و حس می‌کنم او هم به من علاقه دارد. او متخصص تئاتر خیابانی است و هم او بود که پیشنهاد داد که کار تئاتر خیابانی انجام بدهم و هرجایی او باشد من هم هستم و اصلا از آقای فرهنگ دنباله‌روی می‌کنم. آشنایی من با  تئاتر صاحبدلان هم در واقع به دنبال ارتباطات قبلی ما با هم شکل گرفته است و تا اینجا و حضور در ادوار مختلف تئاتر صاحبدلان رسیده است. فرهنگ آن سال‌ها مدیر کانون تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی بود و از همان زمان همکاری‌هایی با هم داشتیم.

با توجه به سال‌ها فعالیت حرفه‌ای چقدر  تئاتر صاحبدلان را در تحقق اهدافش موفق می‌دانید؟

 محور تئاتر صاحبدلان  پرداخت به این نوع نمایش‌هاست. من این مسئله را در راستای بیان مفاهیم دینی بسیار موثر می‌دانم. تعزیه و مقتل‌خوانی ما را به سمت کربلا و قصه‌های این واقعه می‌برد و اجرای چنین نمایش‌هایی ارزش زیادی دارد.

به نظر شما  تئاتر صاحبدلان تا چه اندازه در معرفی و تربیت دل‌دادگان به مفاهیم دینی در تئاتر، چه در زمینه نویسندگی و چه در زمینه کارگردانی یا بازیگری، موثر بوده است؟

پرداختن به مفاهیم دینی در تئاتر شاید برای خیلی از افراد دلی نباشد و فقط می‌خواهند به عرصه حرفه‌ای نمایش راه پیدا کنند و در واقع این افراد در چنین ‌رویکردی، خودشان نیستند و نقش بازی می‌کنند. به نظرم همانطور که از اسم تئاتر صاحبدلان پیداست، این رویداد میزبان کسانی می‌شود که صاحب دل و عاشق ائمه اطهار باشند. اگر این اجراها در سراسر سال تداوم داشته باشند و منحصر به چند روز  نباشد، تاثیرش بیشتر هم می‌شود و می‌توان در مناسب‌های مختلف مذهبی آثار تئاتر دینی را روی صحنه برد. اینکه فقط چند روز در سال به بهانه  نمایش دینی روی صحنه برود، فایده ای ندارد و این روند باید تداوم داشته باشد. مگر دین مقوله‌ای چند روزه است که کار فرهنگی پیرامون آن محدود به چند روز خاص شود؟! یک نکته هم لازم می‌دانم در این بین بیان کنم؛ تمام ائمه اطهار که به شهادت رسیدند یک روز شهادت مشخص دارند، اما اگر توجه کنید می‌بینید که عزای شهادت امام حسین (ع) اینطور نیست. آقای ما هم شهادت دارد، هم سوم، هم هفتم و هم چهل. ما در واقع در طول سال عزادار این آقا و یاران او هستیم.

در شرایط فعل لازم است تئاتر در کشورم به سمت دین و ارزش‌های اخلاقی برود و از موضوعات لائیک فاصله بگیریم و بیشتر از اخلاقیات بگوییم. این روزها موضوعات و ایده‌هایی در تئاتر می‌بینم که واقعا از آنها رنج می برم. این بحث‌های الکی و کپی برداری از کشورهای غربی نه به این دنیای ما ربط دارد و نه آن دنیا. . ما باید بیش از این‌ها به مسائل دینی و اخلاقی در تئاتر توجه کنیم.