شور و حال بیست سال زندگی با نمایش های ایرانی در یک نگاه

بیستمین دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در 14 آذر ماه امسال با برگزاری سمینار تخصصی آغاز شد و از 16 آذر با پخش زنده اجراهای مجاری در تلویزیون تئاتر ایران و گزیده اجراهای میدانی در پهنه رودکی کار خود را آغاز کرد.بر همین اساس عمر دوره‌های برگزاری این رویداد هنری از به بیست فرسید. به همین مناسبت ایران تئاتر در قالب سلسله مطالبی با عنوان «بیست نکته از بیست سالگی جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی» به نکات مهم دوره‌های پیشین این رویداد هنری می بپردازد و جزئیات قابل اعتنای دوره‌های بیست‌گانه این جشنواره را در قالب بیست نکته برای مخاطبان تئاتر بازگو می کند.

در بخش نخست این گزارش به برسی دبیران بیست دوره جشنواره پرداختیم و در این مطلب نوبت به آثار حاضر در دوره‌های پیشین و فعلی جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی می‌رسد و بیست نکته مهم در رابطه با آنها را در قالب آمار و اعداد مرور خواهیم کرد.

 

نکته اول: آغاز

در نخستین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد 11 نمایش شرکت داده شده بود که تمام آنها آثار تخت حوضی به شمار می‌رفت و نمایش‌های سیاه بازی و بقال‌ بازی را در بر می‌گرفت. شاید به همین دلیل بود که این رویداد هنری «جشنواره نمایش‌های سنتی» نام گرفت و پسوند آیینی در نام آن به چشم نمی‌خورد. در دوره‌های بعدی که آثاری مانند تعزیه و شبیه‌خوانی نیز به این رویداد هنری راه یافت، ابتدا پسوند «مذهبی» و سپس پسوند «آیینی» به نام جشنواره اضافه شد و عنوان آن تغییر یافت. در نخستین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شهرهای تهران و اصفهان هر کدام با شرکت دادن 4 نمایش بیشترین تعداد آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص دادند. سه شهر گرگان و ساری و کاشان نیز هر کدام یک نماینده در این جشنواره داشتند و جایگاه بعدی را از نظر تعداد آثار حاضر در جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تصاحب کردند. به این ترتیب می‌توان گفت که جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی از همان نخستین دوره برگزاری یک رویداد هنری ملی به شمار می‌رفت و 5 شهر مختلف ایران در آن نمایندگان خود را شرکت دادند. در این جشنواره حسن اکلیلی از اصفهان پرکارترین کارگردان به شمار می‌رفت و چهار نمایش در این رویداد هنری داشت. در واقع تمام 4 نماینده اصفهان در نخستین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با کارگردانی او راهی این رویداد هنری شده بود. پس از او کامبیز صفری از تهران جایگاه دوم را به خود اختصاص داد. او کارگردانی 2 نمایش از 4 نمایش تهران در این جشنواره را بر عهده داشت. سایر کارگردانان حاضر در این جشنواره هر کدام با یک اثر نمایشی در نخستین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی حاضر شدند.

 

نکته دوم: حاضرین  گام دوم

در دومین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 12 نمایش شرکت داده شد که یکی از آنها تعزیه بود. از همین رو این دوره از جشنواره را «جشنواره نمایش‌های مذهبی و سنتی» نام نهادند و این نام تا چهارمین دوره بر این رویداد هنری باقی ماند. در دومین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی علاوه بر تک نمایش تعزیه‌ 11 اثر نمایشی دیگر نیز شرکت داده شد که تمام آنها نمایش‌های تخت حوضی بودند. در میان 12 نمایش حاضر در این رویداد هنری تعداد 8 نمایش یعنی دو سوم کل آثار جشنواره متعلق به تهران بود. تنها نمایش تعزیه حاضر در دومین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نیز از سوی پایتخت در این رویداد هنری حضور داشت و جزو همین 8 اثر بود. پس از آن اصفهان با معرفی 2 نمایش به این جشنواره در جایگاه دوم ایستاد. شهرهای گنبد کاووس و سبزوار نیز هر کدام تنها با یک نمایش در دومین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی حضور یافتند. به این ترتیب می‌توان گفت که در این دوره از جشنواره تنها 4 شهر ایران شرکت داشتند که نسبت به دوره قبل یکی کمتر بود. در این جشنواره هیچ‌کدام از کارگردانان با بیش از یک اثر نمایشی حضور نیافت و هر کدام از 12 نمایش حاضر در این رویداد هنری کارگردان مجزا و متفاوتی داشتند.

 

نکته سوم: یک گام تازه

در سومین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 16 نمایش شرکت داده شد که یکی از آنها تعزیه و 15 اثر دیگر نمایش سنتی و سیاه بازی بود. در این دوره از جشنواره تهران با 4 نمایش بیشترین نماینده را در بین آثار حاضر در این رویداد هنری داشت. پس از این شهر نیشابور با 2 نمایش در جایگاه دوم ایستاده بود. شهرهای گرگان، سنندج، بجنورد، اصفهان، تنکابن، نهاوند، شیراز، گرمسار، بوشهر و یاسوج نیز هر کدام با یک نمایش در این جشنواره حضور یافتند. با این اوصاف 12 شهر در سومین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کردند که تا آن زمان و در مقایسه با دوره‌های پیشین جشنواره بیشترین تعداد محسوب می‌شد. در این دوره از جشنواره نیز مانند دوره قبل هیچ کارگردانی با بیش از یک نمایش حضور نداشت و هر کدام از آثار حاضر در این رویداد هنری از وجود کارگردان مجزا و متفاوتی بهره می‌برد.

 

نکته چهارم: کاهش نا محسوس

در چهارمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 13 نمایش شرکت داده شد که سه عنوان از آنها تعزیه و 10 اثر دیگر نمایش تخت حوضی بود. در این دوره از جشنواره 8 شهر مختلف کشور شرکت داشتند که تهران همچنان بیشترین تعداد نمایش را به خود اختصاص داده بود. از 13 نمایش حاضر در این رویداد هنری 5 نمایش متعلق به تهران بود و پس از آن مشهد با 2 نمایش در جایگاه بعدی ایستاد. شهرهای گرمسار، آمل، همدان، ساری، شیراز و اصفهان نیز هر کدام با یک نمایش در چهارمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی حضور یافتند. در این دوره از جشنواره نیز مانند دوره‌های دوم و سوم هیچ کارگردانی با بیش از یک نمایش حضور نداشت و هر کدام از آثار حاضر در این رویداد هنری از وجود کارگردان مجزا و متفاوتی بهره می‌برد. دوره چهارم آخرین دوره‌ای بود که این جشنواره با نام «جشنواره نمایش‌های مذهبی و سنتی» برگزار شد.

 

نکته پنجم: خیز دیگر

این رویداد هنری از دوره پنجم «جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی» نام گرفت که این نام هنوز هم پابرجا است. در پنجمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 2 مجلس تعزیه و 20 نمایش آیینی و سنتی و سیاه بازی شرکت داده شده بود تا جمع آثار حاضر در این رویداد هنری به عدد 22 برسد؛ رقمی که از تمام دوره‌های پیشین بیشتر بود و رکورد تازه‌ای در زمینه تعداد آثار محسوب می‌شد. پرکارترین کارگردان این جشنواره حسن عظیمی از تهران بود که با دو نمایش در این رویداد هنری حضور داشت. سایر کارگردانان حاضر در پنجمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی هر کدام تنها یک اثر نمایشی را به عنوان کارگردان در این رویداد هنری عرضه کرده بودند. در این جشنواره 13 شهر ایران شرکت داشتند که بیشترین تعداد نسبت به تمام دوره‌های پیشین بود. شهر تهران در این دوره از جشنواره نیز مانند دوره‌های قبل بیشترین تعداد آثار نمایشی را به خود اختصاص داد. از 22 اثر نمایشی حاضر در پنجمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد 10 نمایش به تهران تعلق داشت و شهرهای بندر انزلی، سنندج، شیراز، گرگان، میانه، نهاوند، تنکابن، همدان، بوشهر، گرمسار، کاشمر و کرمان نیز هر کدام یک نمایش را در این دوره از جشنواره شرکت داده بودند. 

 

نکته ششم: همچنان افتان و خیزان

تعداد کل آثار حاضر در ششمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 19 نمایش بود که 15 نمایش آیینی و سنتی و 4 نمایش تعزیه را در بر می‌گرفت. از میان این آثار 6 نمایش به تهران تعلق داشت و مانند همیشه این شهر دارای بیشترین تعداد نماینده در جشنواره بود. پس از پایتخت دو شهر گرگان و شیراز با 2 نمایش در جایگاه دوم بیشترین تعداد نماینده در جشنواره ایستادند و شهرهای تنکابن، بوشهر، همدان، کرج، بهبهان، اردبیل، گرمسار، سبزوار و کاشمر نیز هر کدام یک نمایش را در این رویداد هنری شرکت داده بودند. در مجموع 12 شهر در ششمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت داشتند که نسبت به دور قبل یک رقم کمتر بود. در این دوره از جشنواره هیچ‌کدام از کارگردانان با بیش از یک اثر نمایشی حضور نداشت و هر کدام از آنها تنها یک نمایش را به جشنواره عرضه کرده بودند.

 

نکته هفتم: یک جشنواره 24 نمایشی

هفتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با تغییراتی نسبت به دوره‌های گذشته برگزار شد و تعداد بخش‌های حاضر در آن افزایش یافت. در این جشنواره علاوه بر بخش تعزیه و نمایش‌های سنتی بخش جنبی و مهمان نیز وجود داشت. در مجموع 24 نمایش در این دوره از جشنواره شرکت داده شده بود که 4 نمایش تعزیه و 13 نمایش آیینی و سنتی را در کنار 7 نمایش بخش مهمان در بر می‌گرفت. علاوه بر موارد یاد شده بخش دیگری با عنوان بخش جنبی نیز در این جشنواره وجود داشت که در آن برنامه‌هایی مانند خیمه‌شب‌بازی و پرده‌خوانی اجرا ‌شد. از 24 نمایش حاضر در هفتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نیمی از آنها یعنی تعداد 12 نمایش متعلق به تهران بود. از این تعداد نمایش 4 اثر در بخش سنتی، یک اثر در بخش تعزیه و 7 اثر در بخش مهمان شرکت داده شده بود. در واقع تمام آثار حاضر در بخش مهمان این جشنواره به تهران تعلق داشت و سایر شهرها نماینده‌ای در این بخش نداشتند. شهرهای اصفهان، رامهرمز، شاهرود، گرگان، ارومیه، خوی، شیراز، رشت و بهبهان نیز هر کدام یک نماینده در بخش نمایش‌های آیینی و سنتی داشتند. علاوه بر آن سه شهر گرمسار، شهریار و کاشمر هر کدام یک نمایش را در بخش تعزیه شرکت داده بودند. به این ترتیب در مجموع 13 شهر ایران در هفتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کردند. در این دوره از جشنواره نیز مانند دوره قبل هیچ کارگردانی با بیش از یک نمایش در جشنواره حضور نداشت و هر کدام از آثار حاضر در این رویداد هنری از وجود کارگردان مجزا و متفاوتی بهره می‌برد.

 

نکته هشتم: کاهش کمیت افزایش کیفیت

هشتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با حضور 21 نمایش برگزار شد که شامل 6 نمایش در بخش صحنه‌ای، 3 نمایش در بخش خیابانی، 5 نمایش در بخش تعزیه و 3 نمایش در بخش تجربی بود. علاوه بر 4 بخش مذکور و سوای آثار نمایشی شرکت داده شده در آنها 4 نمایش خیمه‌شب‌بازی نیز در طول برگزاری این دوره از جشنواره اجرا شد. در هشتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 6 شهر ایران شرکت داشتند که در میان آنها تهران بیشترین آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. در بخش صحنه‌ای تهران 4 نماینده داشت و تمام نمایش‌های بخش خیابانی جشنواره یعنی هر 3 نمایش این بخش نیز متعلق به پایتخت بود. علاوه بر آن تمام نمایش‌های دو بخش خیمه‌شب‌بازی (4 نمایش) و تجربی (3 نمایش) این جشنواره نیز به تهران تعلق داشت. تهران همچنین 2 نماینده در بخش تعزیه هشتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشت. به این ترتیب از 21 اثر نمایشی حاضر در هشتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد 16 نمایش متعلق به تهران بود. شهرهای شیراز، یاسوج، قزوین، گرمسار و شهریار نیز هر کدام با یک نمایش در این جشنواره شرکت کرده بودند. در این دوره از جشنواره تعداد کارگردانانی که بیش از یک نمایش را راهی این رویداد هنری کرده بودند، قابل توجه به نظر می‌رسید. در راس آنها اصغر احمدعلی از تهران قرار داشت که هر 4 نمایش بخش خیمه‌شب‌بازی را کارگردانی کرده بود. پس از او محمود فرهنگ از تهران در جایگاه بعدی ایستاد که هر سه نماش حاضر در بخش خیابانی این جشنواره را کارگردانی کرده بود. داوود فتحعلی‌بیگی نیز دو نمایش را به عنوان کارگردان راهی این دوره از جشنواره کرده بود که یکی از آنها در بخش صحنه‌ای و دیگری در بخش تجربی به اجرا درآمد. سایر کارگردانان حاضر در هشتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی هر کدام با یک نمایش در این رویداد هنری عرض اندام کردند.

 

نکته نهم: رنگین کمان استان ها

در نهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 22 اثر نمایشی شرکت داده شده بود که این آثار در چهار بخش نمایش‌های آیینی و سنتی، نمایش‌های تعزیه، نمایش‌های مهمان و نمایش‌های خیمه‌شب‌بازی دسته‌بندی شدند. در بخش آیینی و سنتی 10 نمایش، در بخش تعزیه 4 نمایش، در بخش مهمان 5 نمایش و در بخش خیمه‌شب‌بازی 3 نمایش وجود داشت. علاوه بر این آثار نمایشی 5 مجلس نقالی نیز در طول برگزاری جشنواره اجرا شد. در میان این آثار 13 نمایش به تهران تعلق داشت و 9 اثر نمایشی نیز از سوی شهرستان‌ها در نهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت داده شده بود. در میان آثار شرکت داده شده از سوی شهرستان‌ها در این جشنواره شیراز با 2 نماینده بیشترین تعداد آثار نمایشی را به خود اختصاص داده بود. این شهر در دو بخش آیینی و سنتی (مسابقه) و بخش مهمان یک نماینده داشت. شهرهای بجنورد، بندر انزلی، گرگان، قزوین، گرمسار، کاشمر و کرج نیز هر کدام یک نمایش را در نهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت داده بودند. به این ترتیب می‌توان گفت که در مجموع 9 شهر در این رویداد هنری شرکت داشتند. در این جشنواره تهران در بخش نمایش‌های آیینی و سنتی 5 نماینده، در بخش تعزیه یک نماینده، در بخش آثار مهمان 4 نماینده و در بخش نمایش‌های خیمه‌شب‌بازی 3 نماینده داشت. در واقع تمام آثار حاضر در بخش خیمه‌شب‌بازی این جشنواره متعلق به تهران بود و سایر شهرهای ایران نماینده‌ای در این بخش نداشتند. هر سه نمایش حاضر در این بخش را اصغر یمنی کارگردانی کرده بود. به غیر از او هیچ کارگردانی در نهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی بیش از یک نمایش را کارگردانی نکرده بود و تمام کارگردانان حاضر در این رویداد هنری تنها یک نماینده در جشنواره داشتند.

 

نکته دهم: افزایش استقبال هنرمندان

در دهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 36 نمایش شرکت داده شده بود که 12 نمایش صحنه‌ای (بخش مسابقه آیینی و تجربی)، 10 نمایش میدانی، 3 اثر نمونه‌سازی، 5 نمایش خیمه شب‌بازی (بخش مسابقه تخت‌حوضی) و 6 اثر نمایشی تعزیه را در بر می‌گرفت. به غیر از این آثار 59 مجلس نقالی نیز در طول برگزاری این جشنواره اجرا شد. از 36 اثر نمایشی حاضر در این رویداد هنری 21 نمایش به تهران تعلق داشت و 15 نمایش دیگر از سوی سایر شهرستان‌های ایران در این جشنواره شرکت داده شده بود. در میان این 15 نمایش دو شهر یاسوج و شیراز 2 نماینده در دهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشتند. هر دو نماینده شیراز در بخش نمایش صحنه‌ای (بخش مسابقه آیینی و تجربی) بود؛ اما شهر یاسوج یک نماینده در این بخش و یک نماینده هم در بخش میدانی جشنواره داشت. تنکابن، رامهرمز، شهرری، مازندران، زنجان، دامغان، شهرکرد، بروجن، کرج، تفرش، اراک نیز هر کدام یک نمایش را در در دهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت داده بودند. در مجموع 14 شهر و منطقه مختلف ایران در در دهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کردند تا رکورد جدیدی در این دوره از جشنواره در زمینه تعداد شهرهای حاضر در این رویداد هنری ثبت شود. در این دوره از جشنواره شهر تهران در بخش نمایش‌های صحنه‌ای (بخش مسابقه آیینی و تجربی) 7 نماینده، در بخش نمایش‌های میدانی 2 نماینده، در بخش نمونه‌سازی 3 نماینده، در بخش نمایش‌های خیمه‌شب‌بازی (بخش مسابقه تخت‌حوضی) 5 نماینده و در بخش آثار نمایشی تعزیه 4 نماینده داشت. در واقع تمام آثار نمایشی موجود در دو بخش خیمه‌شب‌بازی و نمونه سازی متعلق به تهران بود. هر دو نمایش شرکت داده شده از سوی یاسوج در دهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی توسط سید یونس آبسالان کارگردانی شده بود و از این نظر او پرکارترین کارگردان این دوره از جشنواره به شمار می‌رفت. سایر کارگردانان حاضر در این رویداد هنری تنها یک نماینده در جشنواره داشتند.

 

نکته یازدهم: شیراز همواره دو اجرایی

یازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با حضور 37 نمایش برگزار شد که شامل 14 نمایش در بخش مسابقه (نمایش‌های شادی‌‌آور و نمایش‌های آیینی و سنتی)، 6 نمایش در بخش آیین‌های نمایشی، 6 نمایش در بخش نمایش‌های میدانی، 7 نمایش در بخش شبیه‌خوانی و 4 نمایش در بخش خیمه‌شب‌بازی بود. علاوه بر بخش‌های مذکور و آثار نمایشی حاضر در آنها بخش ویژه‌ای شامل مرور آثار سعدی افشار در این جشنواره وجود داشت که در قالب آن 4 اثر نمایشی این هنرمند در معرض دید مخاطبان تئاتر قرار گرفت. همچنین بخش دیگری به نام تماشاخانه سنتی در این جشنواره وجود داشت که در قالب آن 20 برنامه مختلف شامل سردم‌خوانی، پرده‌خوانی، نقالی، مولودی‌خوانی، حماسه‌خوانی، بیت‌خوانی و نظیرخوانی در طول برگزاری جشنواره اجرا شد. در یازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 16 شهر ایران شرکت داشتند و این موضوع موجب شد تا رکورد دوره قبل در زمینه تعداد شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری شکسته شود و رکورد جدیدی در این زمینه ثبت گردد. در میان این شهرها مثل همیشه تهران بیشترین آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. در بخش مسابقه (نمایش‌های شادی‌‌آور و نمایش‌های آیینی و سنتی) تهران 10 نماینده داشت و تمام نمایش‌های بخش خیمه شب‌بازی جشنواره یعنی هر 4 نمایش این بخش نیز متعلق به پایتخت بود. همچنین تهران در دو بخش میدانی و شبیه خوانی این جشنواره به ترتیب 4 و 3 نماینده داشت. به این ترتیب از 37 اثر نمایشی حاضر در هشتمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد 21 نمایش متعلق به تهران بود و 16 نمایش نیز به سایر شهرها و مناطق ایران تعلق داشت. در میان این شهرها شیراز 2 نماینده در یازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشت که یکی از آنها در بخش مسابقه (نمایش‌های شادی‌‌آور و نمایش‌های آیینی و سنتی) و دیگری در بخش شبیه‌خوانی شرکت داده شده بود. سایر مناطق ایران نظیر برازجان، رامهرمز، شهرکرد، تربت‌جام، مریوان، خراسان، چهارمحال و بختیاری، خرم آباد، زابل، اراک، بیجار، قزوین، تفرش و اراک نیز هر کدام با یک نمایش در این جشنواره شرکت کرده بودند. در یازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی هیچ‌کدام از کارگردانان با بیش از یک اثر نمایشی در این رویداد هنری حضور نداشت و هر کدام از آنها تنها یک نمایش را به جشنواره عرضه کرده بود.

 

نکته دوازدهم: جهش بزرگ و تجربه بین الملل

در دوازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 68 اثر از نقاط مختلف ایران شرکت داده شد و در کنار آنها 8 اثر نیز در بخش نقالی حرفه‌ای وجود داشت که شامل سردم‌خوانی مرشد ولی‌الله ترابی، پرده‌خوانی کل‌یوسف بهاری، حماسه‌خوانی مرشد فرامرز نجفی تهرانی، شاهنامه‌خوانی داوود جعفرپور، نقالی مرشد سید مصطفی سعیدی، پرده‌خوانی و سردم‌خوانی ابوالحسن میرزاعلی، شاهنامه‌خوانی جواد خسروی‌نیا و پرده‌خوانی مرشد ولی‌الله ترابی بود. از میان آثار حاضر در این جشنواره 18 اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای (مسابقه)، 6 اثر در بخش خارج از مسابقه، 10 اثر در بخش تعزیه (مسابقه)، 3 اثر در بخش بین‌الملل، 7 اثر در بخش نمایش‌های میدانی، 12 اثر در بخش نقل موسیقایی و 12 اثر در بخش نمایش‌های تجربی شرکت داده شده بود. دوازدهمین دوره جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نخستین دوره از این جشنواره بود که از وجود بخش بین‌الملل بهره می‌برد. در این بخش 3 نمایش از تبت، ژاپن و چین در معرض دید علاقه‌مندان تئاتر قرار گرفت. در این دوره از جشنواره 28 شهر ایران شرکت داشت و این امر موجب شد تا دوازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به رکورد جدیدی در زمینه پذیرایی از آثار نمایشی شهرهای مختلف ایران دست یابد. مانند همیشه تهران بیشترین نماینده را در جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشت و 35 اثر نمایشی را در دوازدهمین دوره این رویداد هنری شرکت داده بود. از میان این آثار 13 اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای (مسابقه)، 5 اثر در بخش خارج از مسابقه، 4 اثر در بخش تعزیه (مسابقه)، 2 اثر در بخش نمایش‌های میدانی و 11 اثر در بخش نمایش‌های تجربی حضور یافته بود. تعداد 30 اثر نیز به سایر شهرها و مناطق ایران تعلق داشت که تبریز، شیراز و تربت‌جام هر کدام با دو اثر نمایشی بیشترین نماینده را در این رویداد هنری به خود اختصاص دادند. هر دو نماینده تربت‌جام در بخش نمایش‌های میدانی جشنواره شرکت داده شده بود، در حالی که تبریز یک نماینده در بخش نمایش‌های صحنه‌ای (مسابقه) و یک نماینده در بخش نمایش‌های میدانی داشت. نمایندگان شیراز نیز در دو بخش صحنه‌ای (مسابقه) و تعزیه (مسابقه) شرکت داده شده بود. شهرهای اهواز، اندیمشک، بوشهر، بندر ترکمن، قزوین، اراک، کاشمر، گرمسار، تفرش، فارسان، دامغان، قوچان، قائم‌شهر، ارومیه، بهشهر، گرگان، تالش، چناران، بجنورد، بوکان، خرم آباد، دژکرد فارس، گنبد کاووس و بروجرد نیز هر کدام یک نماینده در دوازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشتند. در این دوره از جشنواره نیز مانند دوره قبل هیچ کارگردانی با بیش از یک نمایش در جشنواره حضور نداشت و هر کدام از آثار حاضر در این رویداد هنری از وجود کارگردان مجزا و متفاوتی بهره می‌برد. با این حال در دوازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی کارگردانان مطرحی نظیر بهرام بیضایی حضور داشتند و نام‌های شناخته شده فراوانی از عرصه هنرهای نمایشی در این جشنواره مشاهده می‌شد.

 

نکته سیزدهم: قدم دیگر بین الملل با 4 اثر

در سیزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 48 نمایش شرکت داده شده بود که 23 نمایش در بخش صحنه‌ای، 14 اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی، 4 نمایش در بخش بین‌الملل و 7 اثر نمایشی در بخش میدانی حضور داشتند. به غیر از این آثار 31 برنامه قهوه‌خانه‌ای نیز در طول برگزاری این جشنواره اجرا شد که شامل 16 برنامه نقالی، 4 برنامه پرده‌خوانی، 5 برنامه طومارخوانی، یک برنامه ترنابازی و 5 برنامه خیمه‌شب‌بازی بود. در بخش برنامه قهوه‌خانه‌ای 12 شهر و منطقه ایران حضور داشتند که تهران با 18 برنامه بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده بود. پس از این شهر دو شهر اصفهان و تبریز هر کدام با 2 برنامه قهوه‌خانه‌ای در جایگاه بعدی ایستادند. شهرها و مناطقی نظیر همدان، شیراز، بروجرد، لرستان، تربت‌جام، خراسان شمالی، الیگودرز، شهرری و قائم‌شهر نیز هر کدام یک برنامه قهوه‌خانه‌ای را در این جشنواره اجرا کردند. از 48 اثر نمایشی حاضر در این رویداد هنری 21 نمایش به تهران تعلق داشت و 23 نمایش از سوی سایر شهرستان‌های ایران در این جشنواره شرکت داده شده بود. 4 نمایش نیز در بخش بین‌الملل این جشنواره در معرض دید مخاطبان تئاتر قرار گرفت که از سوی کشورهای ایتالیا، قبرس، هند و چین در این رویداد هنری شرکت داده شده بود. در میان 23 نمایش شهرستان‌ها اراک با 3 نماینده (یک اثر در بخش صحنه‌ای و دو اثر در بخش شبیه‌خوانی) در رتبه نخست بیشترین تعداد نمایش ایستاد و تفرش با 2 نماینده (هر دو در بخش شبیه‌خوانی) رتبه بعدی را به خود اختصاص داد. شهرها و مناطقی نظیر مشهد، اهواز، ایران‌شهر، بوشهر، ساری، کرمانشاه، کرج، اردبیل، شهر قدس، دماوند، گرمسار، اصفهان، قم، کرمان، سبزوار، قروه، خراسان شمالی و قوچان نیز هر کدام یک نمایش را در سیزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت داده بودند. در مجموع 30 شهر و منطقه مختلف ایران در سیزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کردند تا رکورد جدیدی در این دوره از جشنواره در زمینه تعداد شهرهای حاضر در این رویداد هنری ثبت شود. در این دوره از جشنواره شهر تهران در بخش نمایش‌های صحنه‌ای 14 نماینده، در بخش آثار شبیه‌خوانی 4 نماینده و در بخش نمایش‌های میدانی 3 نماینده داشت. در سیزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی علاء‌الدین قاسمی از تهران دو اثر در بخش شبیه‌خوانی داشت. به غیر از او سایر کارگردانان حاضر در این رویداد هنری تنها یک نماینده در جشنواره داشتند.

 

نکته چهاردهم: توسعه ساختاری

چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی از 8 بخش مختلف به نام‌های بخش نمایش‌های صحنه‌ای، بخش مجالس شبیه‌خوانی، بخش آثار قهوه‌خانه‌ای، بخش پیشکسوت، بخش آثار میدانی، بخش نمونه‌سازی، بخش مرور و بخش بین‌الملل تشکیل شده بود. به غیر از موارد یاد شده بخش دیگری به نام بخش کودک در این جشنواره وجود داشت که شامل 13 برنامه مختلف برای کودکان بود که برخی از آنها مانند نقالی توسط کودکان اجرا می‌شد. در این دوره از جشنواره 16 اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، 6 اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی، 28 اثر در بخش آثار قهوه‌خانه‌ای، 2 اثر در بخش پیشکسوت، 12 اثر در بخش آثار میدانی، 2 اثر در بخش نمونه‌سازی، 4 اثر در بخش مرور و 5 اثر در بخش بین‌الملل شرکت داده شده بود. به این ترتیب تعداد مجموع آثار نمایشی حاضر در چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به 75 اثر رسید. از میان این آثار تعداد 36 اثر از سوی تهران در این جشنواره شرکت داده شده بود و 34 اثر به سایر مناطق و شهرستان‌های ایران تعلق داشت. 5 اثر نمایشی نیز متعلق به سایر کشورهای جهان بود و در بخش بین‌الملل قرار گرفت (یک نمایش از بلغارستان، یک نمایش از هنگ‌کنگ و چین، یک نمایش از ایتالیا، یک نمایش از کره‌جنوبی و یک نمایش از هند). در چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شهر تهران 14 نماینده در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، 2 نماینده در بخش مجالس شبیه‌خوانی، 15 نماینده در بخش آثار قهوه‌خانه‌ای، 2 نماینده در بخش پیشکسوت (تمام آثار حاضر در این بخش)، 2 نماینده در بخش نمونه‌سازی (تمام آثار حاضر در این بخش) و 1 نماینده در بخش مرور داشت و در بخش آثار میدانی نماینده‌ای نداشت. در میان شهرستان‌ها و مناطقی که در چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کردند، تنها شهرهای سبزوار، بجنورد و شهرری 2 نماینده در این رویداد هنری داشتند. شهر سبزوار یک اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی و یک اثر در بخش آثار میدانی داشت و هر دو نماینده بجنورد در بخش آثار میدانی شرکت داده شده بود. شهرری نیز یک اثر را در بخش صحنه‌ای و اثر دیگر را در بخش مرور شرکت داده بود. سایر مناطق و شهرهای ایران نظیر شاهرود، تفرش، اراک، کرمان، هرمزگان، مرکزی، خراسان رضوی، الیگودرز، بروجرد، همدان، کردستان، مازندران، تبریز، خراسان شمالی، گلستان، بوشهر، گیلان، خواف، مرند، ساری، خوی، قوچان، بندر گناوه، قشم، خرمشهر، برازجان، تربت حیدریه و اصفهان نیز هر کدام یک نماینده در چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشتند. به این ترتیب جمع کل شهرها و مناطق شرکت کننده در این جشنواره به عدد 32 رسید و رکورد دوره قبل را به اندازه دو شهر ارتقا داد. در چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی  محمد احدی و میثم یوسفی هر کدام کارگردانی دو نمایش را برعهده داشتند و سایر کارگردانان حاضر در این رویداد هنری تنها با یک اثر در جشنواره حضور یافتند.

  

نکته پانزدهم: نمایش های تهرانی ویژه

پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با حضور 62 نمایش برگزار شد که شامل 21 نمایش در بخش صحنه‌ای، 4 نمایش در بخش ویژه، 9 نمایش در بخش مرور، 7 نمایش در بخش بین‌الملل، 6 اثر در بخش شبیه‌خوانی، 15 نمایش در بخش‌ نمایش‌های آیینی و بازی‌های نمایشی بود. به غیر از این آثار بخشی به نام بخش قهوه‌خانه‌ای در این جشنواره وجود داشت که شامل 4 اثر در بخش نقالی، 6 اثر در بخش شاهنامه‌خوانی، 1 اثر در بخش پرده‌خوانی و 8 اثر در بخش نقل موسیقیایی (در مجموع 19 اثر) بود. علاوه بر بخش‌های مذکور و آثار نمایشی حاضر در آنها بخش دیگری به نام پاتوق سنتی کودک و نوجوان در این جشنواره به مخاطبان معرفی شد که در قالب آن 8 برنامه (5 نقالی و 2 شبیه‌خوانی و یک خیمه‌شب‌بازی) در آن برگزار گردید و تمام آنها از تهران بود. در بخش قهوه‌خانه‌ای پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تهران 5 نماینده داشت و کرمانشاه با دو نماینده در رتبه بعدی ایستاد. شهرها و مناطقی نظیر همدان، الیگودرز، لرستان، گیلان، مسجد سلیمان، خرم‌آباد، بجنورد، بهشهر، لنگرود، زابل، آذربایجان شرقی و فارس نیز هر کدام یک نماینده در این بخش داشتند. در یازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به طور کل 34 شهر ایران شرکت کرده بودند و این موضوع موجب شد تا رکورد دوره قبل در زمینه تعداد شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری شکسته شود و رکورد جدیدی در این زمینه ثبت گردد. در میان این شهرها مثل همیشه تهران بیشترین آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. در بخش نمایش‌های صحنه‌ای این جشنواره تهران 15 نماینده داشت و تمام نمایش‌های بخش ویژه جشنواره یعنی هر 4 نمایش این بخش نیز متعلق به پایتخت بود. همچنین تهران در سه بخش مرور، شبیه‌خوانی و نمایش‌های آیینی و بازی‌های نمایشی این جشنواره به ترتیب 7 و 2 و 2 نماینده داشت. به این ترتیب از 62 اثر نمایشی حاضر در پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد 30 نمایش متعلق به تهران بود، 7 نمایش در بخش بین‌الملل این جشنواره حضور داشت (2 نمایش از ایتایا، 2 نمایش از ژاپن، 1 نمایش از ازبکستان، 1 نمایش از ترکیه و 1 نمایش از کره ) و 25 نمایش نیز به سایر شهرها و مناطق ایران تعلق داشت. در میان این شهرها کرمانشاه 2 نماینده در یازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشت که یکی از آنها در بخش صحنه‌ای و دیگری در بخش نمایش‌های آیینی شرکت داده شده بود. تفرش و کرج نیز 2 نماینده در این جشنواره داشتند که هر دو نماینده کرج در بخش نمایش‌های صحنه‌ای بود و تفرش یک نماینده در بخش نمایش‌های صحنه‌ای و یک نماینده در بخش شبیه‌خوانی داشت. سایر شهرها و مناطق ایران نظیر تبریز، مسجد سلیمان، ارومیه، همدان، گرگان، قزوین، اراک، گرمسار، سبزوار، رشت، پارس آباد، یاسوج، مرند، بوشهر، قشم، سنندج، ملایر، نظر آباد و شیراز نیز هر کدام با یک نمایش در این جشنواره شرکت کرده بودند. در پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داوود فتحعلی‌بیگی کارگردانی 2 نمایش را بر عهده داشت. به غیر از او هیچ‌کدام از کارگردانان با بیش از یک اثر نمایشی در این رویداد هنری حضور نداشتند و هر کدام از آنها تنها یک نمایش را به جشنواره عرضه کردند.

 

نکته شانزدهم: نقالان پرکار

در شانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به طور کل 77 اثر از نقاط مختلف ایران شرکت داده شد و در کنار آنها 21 اثر نیز در بخش نقالی وجود داشت که شامل 16 اثر از تهران، 2 اثر از قزوین، یک اثر از بروجرد، یک اثر از همدان و یک اثر از بروجن بود. از میان آثار حاضر در این جشنواره 23 اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، 3 اثر در بخش خیمه‌شب‌بازی، 4 اثر در بخش مهمان، 9 اثر در بخش مرور، 5 اثر در بخش بین‌الملل (یک نمایش از آلمان، دو نمایش از عراق، یک نمایش از روسیه و یک نمایش از اتریش)، 14 اثر در بخش نمایش‌های آیینی، 6 اثر در بخش شبیه‌خوانی و 4 اثر در بخش آثار نمایشی دانشگاهی شرکت داده شده بود. در این دوره از جشنواره 27 شهر ایران شرکت داشتند که نسبت به دوره قبل تعداد 7 شهر کمتر بود. مانند همیشه تهران بیشترین نماینده را در جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشت و 46 نمایش را در شانزدهمین دوره این رویداد هنری شرکت داده بود. از میان این آثار 19 اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، 3 اثر در بخش خیمه‌شب‌بازی (تمام آثار حاضر در این بخش)، 3 اثر در بخش مهمان، 4 اثر در بخش مرور، یک اثر در بخش نمایش‌های آیینی، 4 اثر در بخش شبیه‌خوانی، 3 اثر در بخش آثار نمایشی دانشگاهی و 9 اثر در بخش پاتوق کودک (تمام آثار حاضر در این بخش) حضور یافته بودند. تعداد 26 اثر نیز به سایر شهرها و مناطق ایران تعلق داشت که کرمانشاه و مرند هر کدام با دو اثر نمایشی بیشترین نماینده را در این رویداد هنری به خود اختصاص داده بودند. هر دو نماینده کرمانشاه در بخش نمایش‌های آیینی جشنواره شرکت داده شده بود، در حالی که مرند یک نماینده در بخش نمایش‌های صحنه‌ای و یک نماینده در بخش نمایش‌های آیینی داشت. شهرهای مشهد، تبریز، اصفهان، کاشان، فسا، ساری، همدان، خمینی‌شهر، میناب، الیگودرز، سنقر، گنبد کاووس، قوچان، خرمشهر، بجنورد، شیراز، رشت، بوشهر، تفرش، گرمسار، اراک، کرج نیز هر کدام یک نماینده در شانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشتند. در این دوره از جشنواره عباس نجاری کارگردانی 2 نمایش را بر عهده داشت و سایر کارگردانان با یک نمایش در جشنواره حضور یافتند.

 

نکته هفدهم: 17 بازی و آیین

در هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به طور کل 107 اثر در بخش‌های اصلی و فرعی و جنبی شرکت داده شده بود که 18 اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، 5 اثر در بخش مهمان، 3 اثر در بخش پیشکسوتان، 7 اثر در بخش مرور تئاتر ایران، 6 اثر در بخش مرور تئاتر ایران (دانشگاهی)، 17 اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی، 13 اثر در بخش خیمه‌شب‌بازی، 10 اثر در بخش نقالی، 9 اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی، 2 اثر در بخش پاتوق نمایش‌های آیینی و سنتی کودک و نوجوان و 17 اثر در بخش قهوه‌خانه نمایش‌های ایرانی حضور داشتند. از 107 اثر حاضر در این رویداد هنری حدود نیمی از آنها یعنی 57 اثر به تهران تعلق داشت و 50 اثر دیگر از سوی سایر شهرستان‌های ایران در این جشنواره شرکت داده شده بود. از دوره دوازدهم به بعد این نخستین بار بود که جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی بخش بین‌الملل نداشت و هفدهمین دوره این رویداد هنری بار دیگر مانند نخستین دوره‌ها به شکل ملی برگزار شد. در میان 57 اثر شرکت داده شده در این جشنواره از سوی شهرستان‌ها و مناطق مختلف ایران شهر اصفهان با 4 نماینده (یک اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، یک اثر در بخش خیمه‌شب‌بازی، یک اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی و یک اثر در بخش قهوه‌خانه نمایش‌های ایرانی) در رتبه نخست بیشترین تعداد نمایش ایستاد و شهرهای کاشان با 3 نماینده (یک اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای و دو اثر در بخش خیمه‌شب‌بازی) و همدان با 3 نماینده (یک اثر در بخش مرور تئاتر ایران، یک اثر در بخش خیمه‌شب‌بازی و یک اثر در بخش قهوه‌خانه نمایش‌های ایرانی) رتبه بعدی را به خود اختصاص دادند. شهرها و مناطقی نظیر تربت‌جام با 2 نماینده (یک اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی و یک اثر در بخش قهوه‌خانه نمایش‌های ایرانی)، تفرش با 2 نماینده (یک اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی و یک اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی)، سنقر با 2 نماینده (هر دو اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی)، تبریز با 2 نماینده (یک اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی و یک اثر در بخش قهوه‌خانه نمایش‌های ایرانی) و خراسان با 2 نماینده (هر دو اثر در بخش قهوه‌خانه نمایش‌های ایرانی) نیز در رتبه سوم ایستادند. بوشهر، شاهرود، شازند، یزد، خارک، گرگان، شیراز، جلفا، گنبد کاووس، لاهیجان، آستانه اشرفیه، مرند، قوچان، بندر گناوه، رشت، خرمشهر، شهریار، دماوند، کاشمر، اراک، ساری، گرمسار، کرج، بروجرد، قزوین، شیروان و نیشابور نیز هر کدام یک نمایش را در هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت داده بودند. در مجموع 36 شهر و منطقه مختلف ایران در هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کردند تا رکورد جدیدی در این دوره از جشنواره در زمینه تعداد شهرهای حاضر در این رویداد هنری ثبت شود. در این دوره از جشنواره شهر تهران در بخش نمایش‌های صحنه‌ای 11 نماینده، در بخش مهمان 5 نماینده (تمام آثار حاضر در این بخش)، در بخش پیشکسوتان 2 نماینده، در بخش مرور تئاتر ایران 5 نماینده، در بخش مرور تئاتر ایران (دانشگاهی) 6 نماینده (تمام آثار حاضر در این بخش)، در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی 1 نماینده، در بخش خیمه‌شب‌بازی 10 نماینده، در بخش نقالی 7 نماینده، در بخش مجالس شبیه‌خوانی 3 نماینده، در بخش پاتوق نمایش‌های آیینی و سنتی کودک و نوجوان 1 نماینده و در بخش قهوه‌خانه نمایش‌های ایرانی 6 نماینده داشت. در هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی پژمان کاشفی از تهران و سعید البرز از تربت‌جام دو اثر نمایشی را کارگردانی کرده بودند. به غیر از آنها سایر کارگردانان حاضر در این رویداد هنری تنها یک نماینده در جشنواره داشتند.

 

نکته هجدهم:56 اثر تهرانی

هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی مانند دوره قبل بدون بخش بین‌الملل و در قالب یک جشنواره تئاتر ملی برگزار شد. این دوره از جشنواره با حضور 110 اثر در بخش‌های مختلف اصلی و فرعی و جنبی برگزار شد که شامل 21 اثر در بخش تولیدات تازه، 14 اثر در بخش مرور تئاتر ایران، 6 اثر در بخش مهمان، 11 اثر در بخش شبیه‌خوانی، 17 اثر در بخش معرکه‌ها، آیین‌ها و بازی‌های نمایشی ، 9 اثر در‌ بخش نمایش‌های عروسکی سنتی، 23 اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی، 3 اثر در بخش آثار آیینی و 6 اثر در بخش متفرقه بود. در هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به طور کل 42 شهر ایران شرکت کرده بودند و این موضوع موجب شد تا رکورد دوره قبل در زمینه تعداد شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری شکسته شود و رکورد جدیدی در این زمینه ثبت گردد. در میان این شهرها مثل همیشه تهران بیشترین آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. تهران در بخش تولیدات تازه 16 نماینده، در بخش مرور تئاتر ایران 10 نماینده، در بخش مهمان 3 نماینده، در بخش مجالس شبیه‌خوانی 4 نماینده، در بخش معرکه‌ها، آیین‌ها و بازی‌های نمایشی 1 نماینده ، در‌ بخش نمایش‌های عروسکی سنتی 4 نماینده، در بخش نقالی و روایت‌های ملی 12 نماینده، در بخش آثار آیینی 2 نماینده و در بخش متفرقه 4 نماینده داشت. به این ترتیب از 110 اثر نمایشی حاضر در هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد 56 اثر متعلق به تهران بود و 54 اثر نمایشی نیز به سایر شهرها و مناطق ایران تعلق داشت. در میان این شهرها کرمانشاه و تفرش هر کدام 4 نماینده در هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی داشتند (کرمانشاه یک اثر در بخش مهمان، 2 اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی و یک اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی – تفرش سه اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی و یک اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی). بوشهر تنها شهری بود که 3 نماینده در این جشنواره داشت (یک اثر در بخش تولیدات تازه و دو اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی) و شهرهای نظر آباد با 2 نماینده (یک اثر در بخش تولیدات تازه و یک اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی)، زنجان با 2 نماینده (یک اثر در بخش تولیدات تازه و یک اثر در بخش مرور تئاتر ایران)، مرند با 2 نماینده (هر دو اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی)، بندر گناوه با 2 نماینده (هر دو اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی) و کاشان با 2 نماینده (یک اثر در بخش نمایش‌های عروسکی سنتی و یک اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی) در جایگاه بعدی ایستادند. سایر شهرها و مناطق ایران نظیر اراک، بندر لنگه، قزوین، رشت، خمینی‌شهر، یزد، گرگان، گرمسار، خدابنده، اراک، تبریز، آمل، بندر خمیر، بناب، قشم، مسجد سلیمان، خرمشهر، رشت، قوچان، کیش، شیراز، شهریار، شهرری، سیاهکل، آبادان، اهواز، همدان، تبریز ، مشهد، کرمان، سبزوار، کرج و اصفهان نیز هر کدام با یک نمایش در این جشنواره شرکت کرده بودند. در هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی یوسف شاه حسینی کارگردانی 2 نمایش را در بخش شبیه‌خوانی بر عهده داشت و همین قاعده در مورد سوسن شریعتی در بخش آثار آیینی و علی جباری در آثار خیمه‌شب‌بازی حکمفرما بود. به غیر از آنها هیچ‌کدام از کارگردانان حاضر در این جشنواره با بیش از یک اثر نمایشی در این رویداد هنری حضور نداشت و هر کدام از آنها تنها یک نمایش را به جشنواره عرضه کرده بود.

 

نکته نوزدهم: رکورد آثار شرکت کننده

نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در مجموع با حضور 132 نمایش در بخش‌های مختلف اصلی و فرعی و جنبی برگزار شد. این دوره از جشنواره نیز مانند دو دوره قبل از وجود بخش بین‌الملل محروم بود. با این حال 2 نمایش از ترکیه و جمهوری آذربایجان به عنوان آثار خارجی در بخش مهمان این جشنواره حضور یافتند. سوای این دو اثر نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شامل 22 اثر در بخش نمایش‌های تخت حوضی، 14 اثر در بخش مرور (آثار سال 1396 تا 1398)، 12 اثر در بخش مهمان، 8 اثر در بخش مجالس شبیه‌خوانی، 22 اثر در بخش معرکه‌ها، آیین‌ها و بازی‌های نمایشی، 9 اثر در بخش نمایش‌های عروسکی سنتی، 15 اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی و 30 اثر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی بود. به طور کل در نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی 50 شهر ایران شرکت کرده بودند و این موضوع موجب شد تا رکورد دوره قبل در زمینه تعداد شهرهای شرکت کننده در این رویداد هنری شکسته شود و رکورد جدیدی در این زمینه ثبت گردد. در میان دوره‌های بیست‌گانه جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی همین دوره یعنی دوره نوزدهم از نظر تنوع و تعداد مناطق و شهرهای شرکت کننده همچنان رکورددار است. در میان این شهرها مثل همیشه تهران بیشترین آثار حاضر در این رویداد هنری را به خود اختصاص داده بود. پایتخت ایران در بخش نمایش‌های تخت حوضی 13 نماینده، در بخش مرور 9 نماینده، در بخش مهمان 5 نماینده، در بخش مجالس شبیه‌خوانی 6 نماینده، در بخش معرکه‌ها، آیین‌ها و بازی‌های نمایشی 2 نماینده، در بخش نمایش‌های عروسکی سنتی 5 نماینده، در بخش نقالی و روایت‌های ملی 7 نماینده و در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی 12 نماینده داشت. به این ترتیب از 132 اثر نمایشی حاضر در پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد 59 اثر متعلق به تهران بود، 2 نمایش خارجی حضور داشت و 71 اثر نیز متعلق به سایر شهرها و مناطق ایران بود. در میان این شهرها کاشان 6 نماینده در جشنواره داشت که یکی از آنها در بخش مهمان و سایرین در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی حاضر بودند. شهر بوشهر نیز 4 نماینده در این رویداد هنری داشت که یک اثر در بخش نمایش‌های تخت حوضی و سه اثر دیگر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی حضور یافتند. اهواز دیگر شهری بود که در این جشنواره 4 نماینده داشت (یک اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی و سه اثر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی). شیراز نیز تنها شهری بود که در این جشنواره 3 نماینده داشت (دو اثر در بخش تخت حوضی و یک اثر در بخش نمایش‌های عروسکی سنتی). پس از آن شهرهای بندرعباس با 2 نماینده (هر دو اثر در بخش نمایش‌های تخت حوضی)، گرمسار با 2 نماینده (یک اثر در بخش مرور و اثر دیگر در بخش شبیه‌خوانی)، همدان با 2 نماینده (یک اثر در بخش مرور و اثر دیگر در بخش نقالی و روایت‌های ملی)، شهرری با 2 نماینده (یک اثر در بخش مرور و اثر دیگر در بخش نمایش‌های عروسکی سنتی)، اراک با 2 نماینده (یک اثر در بخش شبیه‌خوانی و اثر دیگر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی)، مرند با 2 نماینده (هر دو اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی)، تبریز با 2 نماینده (یک اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی و اثر دیگر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی)، کرمانشاه با 2 نماینده (یک اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی و اثر دیگر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی)، مشهد با 2 نماینده (یک اثر در بخش آیین‌ها و بازی‌های نمایشی و اثر دیگر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی) و آبادان با 2 نماینده (یک اثر در بخش نقالی و روایت‌های ملی و اثر دیگر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی) در جایگاه بعدی ایستادند. سایر شهرها و مناطق ایران نظیر خارک، نظر آباد، یزد، پاکدشت، قزوین، شیروان، بندر خمیر، بهبهان، خمینی‌شهر، شازند، زنجان، بهشهر، منطقه آزاد ارس، ایلام، رشت، قوچان، اصفهان، قشم، خرمشهر، رباط کریم، مریوان، آستانه اشرفیه، مسجد سلیمان، بندر گناوه، لاهیجان، کیش، کرج، یزد، خورموج، برازجان، شیروان، سبزوار، فیروزکوه و شوشتر نیز هر کدام با یک نمایش در این جشنواره شرکت کرده بودند. در نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی توحید حاجی بابایی کارگردانی 2 نمایش را بر عهده داشت. به غیر از او هیچ‌کدام از کارگردانان با بیش از یک اثر نمایشی در این رویداد هنری حضور نداشتند و هر کدام از آنها تنها یک نمایش را به جشنواره عرضه کرده بود.

 

نکته بیستم: سال کرونایی 

بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی که در حال برگزاری است متناسب با  شرایط کرونایی با اجراهای مجازی آثار صحنه ای و بدون وجود بخش بین‌الملل و در قالب یک جشنواره ملی و داخلی برگزار می شود. در این جشنواره 77 اثر نمایشی در قالب 7 بخش اصلی حضور خواهد داشت که سهم تهران 28 اثر و سهم سایر شهرستان‌ها و مناطق ایران 49 اثر نمایشی خواهد بود. بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شامل 15 اثر نمایشی در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، 5 اثر نمایشی در بخش مرور، 3 اثر نمایشی در بخش دانشجویی، 22 اثر نمایشی در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی، 7 اثر نمایشی در بخش عروسک‌های سنتی، 5 اثر نمایشی در بخش شبیه‌خوانی و 20 اثر نمایشی در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی است. سهم تهران از این بخش‌ها 9 اثر نمایشی در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، 2 اثر نمایشی در بخش مرور، 2 اثر نمایشی در بخش دانشجویی، 8 اثر نمایشی در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی، 4 اثر نمایشی در بخش عروسک‌های سنتی و 3 اثر نمایشی در بخش شبیه‌خوانی خواهد بود. به این ترتیب تهران در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی نماینده‌ای نخواهد داشت. در مجموع 35 شهر و منطقه مختلف ایران در بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی حضور خواهند داشت که در بین آنها پس از تهران شهر اصفهان با 5 اثر نمایشی (سه اثر در بخش نمایش‌های صحنه‌ای، یک اثر در بخش دانشجویی و یک اثر در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی) بیشترین نماینده را در این رویداد هنری به خود اختصاص داده‌ است. پس از این شهر نوبت به بوشهر می‌رسد تا با 4 نماینده (هر چهار اثر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی) در جایگاه بعدی قرار گیرد. شهر مرند نیز با 3 نماینده (یک اثر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی و دو اثر در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی) در کنار آبادان با 3 نماینده (دو اثر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی و یک اثر در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی) رتبه بعدی را به خود اختصاص داده است. در ادامه به شهرهایی می‌رسیم که 2 نماینده در بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی دارند. کازرون (دو اثر در بخش جوانه‌های نمایش ایرانی)، میناب (دو اثر در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی)، سنندج (دو اثر در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی) و مشهد (دو اثر در بخش معرکه‌ها و آئین‌های نمایش ایرانی) در ردیف این شهرها قرار می‌گیرند. شهرها و مناطقی نظیر کرج، رشت، شهرری، چهارمحال و بختیاری، خراسان، زابل، شوشتر، بروجرد، کنگان، آبادان، شیراز، کیش، یزد، اراک، تفرش، زنجان، آستانه اشرفیه، خوزستان، بهبهان، یاسوج، مسجد سلیمان، بندر گناوه، تبریز، کرمانشاه، خوی و میناب نیز هر کدام یک نماینده در بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی خواهند داشت. بر اساس اطلاعات موجود هر کدام از کارگردانان حاضر در این رویداد هنری تنها یک نمایش را به این دوره از جشنواره عرضه کرده‌اند.