همه چیز درباره پژوهش‌های آیینی و سنتی خارجی ها

بیستمین دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در 14 آذر ماه امسال آغاز به کار کرد و در روز 21 همین ماه به کار خود خاتمه داد. به این ترتیب عمر دوره‌های برگزاری این رویداد هنری به رقم بیست ‌رسید. به همین مناسبت ایران تئاتر در قالب سلسله مطالبی با عنوان «بیست نکته از بیست سالگی جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی» در روزهای پیش و پس از برگزاری بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به نکات مهم دوره‌های گذشته این رویداد هنری پرداخته و جزئیات قابل اعتنای دوره‌های بیست‌گانه این جشنواره را در قالب بیست نکته برای مخاطبان تئاتر بازگو کرده است. بر همین اساس در متن پیش رو به سراغ مقالات پژوهشی خارجی دوره‌های بیست‌گانه جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی می‌رویم و بیست نکته مهم در رابطه با آنها را مرور خواهیم کرد.

 

نکته اول: شکستن طلسم حضور پژوهشگر خارجی در جشنواره

در دهمین دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی مسئولان برگزاری برای نخستین بار از یک پژوهشگر خارجی پذیرایی کردند. این فرد پیتر چلکوفسکی نام داشت و یک ایران‌شناس لهستانی‌تبار مقیم آمریکا بود. او در همایش ویژه‌ای که با موضوع نقالی برگزار شد، شرکت کرد و در یکی از سه جلسه سخنرانی این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت. موضوع سخنرانی و پژوهش او در این همایش «بررسی تطبیقی توراندخت پوچینی و نقالی ایران» بود. به این ترتیب می‌توان پیتر چلکوفسکی را نخستین پژوهشگر غیر ایرانی حاضر در جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی لقب داد.

 

نکته دوم: برگزاری جشنواره بین‌المللی بدون حضور پژوهشگران بین‌المللی

دوازدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نخستین دوره از این رویداد هنری بود که به شکل بین‌المللی برگزار شد. با این حال در این دوره از جشنواره پژوهشگران خارجی حضور نداشتند و جنبه بین‌المللی آن تنها به پذیرایی از نمایش‌های خارجی محدود بود. تاکنون 20 دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شده است و تنها در 8 دوره از آنها پژوهشگران خارجی حضور یافته‌اند. در واقع تا به امروز 12 دوره از این رویداد هنری بدون حضور پژوهشگران خارجی بررگزار شده است. البته نباید حضور پژوهشگران خارجی را با حضور مهمانان خارجی یکی دانست. مسلما در برخی از این دوره‌های دوازدهگانه مهمانان بین‌المللی نیز حضور داشته‌اند؛ با این حال به صورت رسمی به ایراد سخنرانی یا ارائه مقالات پژوهشی در جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نپرداخته‌اند.

 

نکته سوم: تعداد کل مقالات پژوهشی حاضر در دوره‌های بیست‌گانه جشنواره

بنابر اظهارات حمیدرضا اردلان که مقام دبیری هشت سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی را بر عهده داشته، در طول برگزاری 20 دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی و 8 دوره از سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی در مجموع ۲۳۰ مقاله پژوهشی ارائه شده که از میان آنها ۶۰ مقاله متعلق به استادان، پژوهشگران و کارشناسان خارجی بوده است. اردلان این اعداد و ارقام را در نشست خبری بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی مطرح کرد و به این نکته اشاره نمود که توجه مسئولان برگزاری سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی از ابتدا به پژوهشگران و کارشناسان میان‌رشته‌ای‌ بوده است.

 

نکته چهارم: بیشترین تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در سمینار جشنواره

دومین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که در جریان چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد، هنوز هم به عنوان پربارترین سمینار از نظر تعداد کشورهای خارجی شرکت کننده در آن شناخته می‌شود. این دوره از جشنواره تا امروز میزبان بیشترین تعداد کشورهای خارجی در سمینار نمایش‌های آیینی و سنتی بوده است. در دومین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی 11 کشور خارجی حضور داشتند که تا امروز یعنی پایان دوره بیستم جشنواره و دوره هشتم این سمینار هنوز این رکورد شکسته نشده است.

 

نکته پنجم: بیشترین تعداد مقاله خارجی ارائه شده در سمینار جشنواره

رکورد بیشترین تعداد مقاله پژوهشی خارجی ارائه شده در دوره‌های بیست‌گانه جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در اختیار پانزدهمین دوره از این رویداد هنری است. در این دوره از جشنواره سومین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد. در این سمینار 16 مقاله پژوهشی از سوی کشورهای خارجی شرکت داده شده بود که تا امروز بیشترین تعداد بوده است.

 

نکته ششم: دوران رکود مقالات پژوهشی بین‌المللی

در طول 8 دوره‌ای که سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شده است، هفتمین سمینار از نظر پذیرایی از پژوهشگران خارجی رونقی نداشت. در این سمینار که در جریان نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد، تنها مقالات پژوهشی ایرانی ارائه گردید و پژوهشگران خارجی در آن حضور قابل ذکری نداشتند. از همین رو می‌توان نوزدهمین جشنواره و هفتمین سمینار نمایش‌های آیینی و سنتی را به لحاظ میزبانی از پژوهشگران خارجی و کمیت حضور آنها کم‌رونق‌ترین دوره قلمداد کرد.

 

نکته هفتم: کشور های چند مقاله ای

در طول تمام دوره‌هایی که پژوهشگران خارجی در سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی حضور داشته‌اند، حداقل یک کشور خارجی بوده که با بیش از یک مقاله پژوهشی در این سمینار شرکت کرده است. در پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد این کشورها به سه مورد رسید. در طول این جشنواره سومین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد که در جریان آن کشورهای ایتالیا و آمریکا هر کدام با 3 مقاله پژوهشی و کشور هند با 2 مقاله پژوهشی شرکت داشتند. از همین رو می‌توان این سمینار و این دوره از جشنواره را فعال‌ترین دوره از نظر حضور کشورهایی با بیش از یک مقاله پژوهشی لقب داد.

 

نکته هشتم: کشورهایی که با سه مقاله پژوهشی در جشنواره حضور داشتند

در طول 8 دوره‌ای که سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شده، بیشترین تعداد مقاله پژوهشی ارائه شده به این سمینار (در یک دوره) توسط یک کشور خارجی 3 مقاله بوده است. به بیان دیگر تاکنون در هیچ‌کدام از این 8 سمینار یک کشور خارجی با 4 مقاله پژوهشی متفاوت شرکت نکرده است. بر اساس اطلاعات موجود تاکنون و در طول برگزاری 8 سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی 3 کشور آمریکا (در سمینار سوم و جشنواره پانزدهم)، ایتالیا (در سمینار سوم و جشنواره پانزدهم) و فرانسه (در سمینار هشتم و جشنواره بیستم) با 3 مقاله پژوهشی حضور یافته‌اند که می‌توان آنها را در این زمینه رکورددار دانست.

 

نکته نهم: کشورهایی که با دو مقاله پژوهشی در جشنواره حضور داشتند

تعداد کشورهایی که در یک دوره از سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی با دو مقاله پژوهشی حضور یافته‌اند حدود دو برابر کشورهایی است که تاکنون با 3 مقاله پژوهشی در یک دوره از این سمینار شرکت کرده‌اند. بر اساس اطلاعات موجود تا امروز و در طول برگزاری 8 دوره از سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی 7 کشور با 2 مقاله شرکت داشته‌اند. کشورهای ژاپن و فنلاند در سمینار نخست (جشنواره سیزدهم)، آلمان و آمریکا در سمینار دوم (جشنواره چهاردهم)، هند در سمینار سوم (جشنواره پانزدهم)، لهستان در سمینار پنجم (جشنواره هفدهم) و هلند در سمینار ششم (جشنواره هجدهم) جزو آن دسته از کشورهایی قرار می‌گیرند که تا امروز و در طول برگزاری 8 دوره از سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی با 2 مقاله حضور یافته‌اند.

 

نکته دهم: فعال‌ترین پژوهشگر ایرانی خارج از ایران

در میان مقاله‌های پژوهشی گوناگونی که در طول 8 دوره از برگزاری سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی از جناب کشورهای خارجی به ایران ارائه شده است، نویسندگان تعدادی از آنها پژوهشگران ایرانی ساکن کشورهای غربی بوده‌اند. از بین این افراد حجت اسدیان را می‌توان فعال‌ترین پژوهشگر ایرانی ساکن کشورهای غربی لقب داد که در دوره‌های مختلف سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی حضور یافته است. بر اساس اطلاعات موجود او در طول 8 دوره از برگزاری این سمینار دست‌کم 5 مقاله پژوهشی را از جانب کشور فنلاند به جشنواره فرستاده است. در واقع او حداقل در 5 دوره از سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی حضور داشته و در هر کدام از این دوره‌ها یک مقاله پژوهشی به جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی ارائه داده است.

 

نکته یازدهم: حضور ایرانیان خارج از کشور

در طول 8 دوره از برگزاری سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی دست‌کم 8 مقاله پژوهشی از جانب کشورهای خارجی به جشنواره ارائه شده است که نویسندگان و تنظیم‌کنندگان آنها ایرانی بوده‌اند. همان‌گونه که اشاره شد 5 عنوان از این مقاله‌ها متعلق به حجت اسدیان از فنلاند است. او در نخستین، دومین، سومین، پنجمین و هشتمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که به ترتیب مصادف با برگزاری سیزدهمین، چهاردهمین، پانزدهمین، هفدهمین و بیستمین دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی بود، یک مقاله پژوهشی به جشنواره ارائه داد. بر اساس اطلاعات موجود به غیر از او 3 فرد دیگر نیز هستند که جزو پژوهشگران ایرانی ساکن غرب به شمار می‌روند و تا امروز هر کدام یک مقاله پژوهشی را از جانب کشورهای خارجی به جشنواره ارائه داده‌اند. هاشم هاشمی از آلمان در سمینار دوم (جشنواره چهاردهم)، شهریار بهشتی از فرانسه در سمینار هشتم (جشنواره بیستم) و آذر کاظمی در سمینار هشتم (جشنواره بیستم) حضور یافتند و هر کدام یک مقاله پژوهشی را در اختیار جشنواره نمایش‌سهای آیینی و سنتی قرار دادند.

 

نکته دوازدهم: پررونق‌ترین دوره برای مدرسان خارجی کارگاه‌های آموزشی

هفدهمین دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی را می‌توان بهترین و پررونق‌ترین دوره برای برگزاری آن دسته از کارگاه‌های آموزشی که از وجود مدرسان خارجی بهره می‌بردند، لقب داد. در این دوره از جشنواره 6 کارگاه آموزشی مختلف برگزار شد که وظیفه تدریس در آنها را اساتید خارجی بر عهده داشتند. این اساتید از 6 کشور هند، بلژیک، آلمان، اتریش، لهستان و اندونزی به ایران آمدند و کارگاه‌های آموزشی مفیدی را در طول جشنواره برگزار کردند.  

 

نکته سیزدهم: آغاز حضور مستمر پژوهشگران خارجی در جشنواره

در طول سیزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نخستین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد. از این دوره به بعد فرایند حضور پژوهشگران خارجی در جشنواره آیینی و سنتی شکل منظمی یافت و ارائه مقالات پژوهشی در قالب سمینار مذکور سازماندهی شد. در نخستین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی 11 مقاله پژوهشی از سوی پژوهشگران بین‌المللی ارائه گردید که از جانب 9 کشور خارجی تهیه و ارسال شده بودند. در این سمینار کشورهای فنلاند، ایتالیا، تاجیکستان، افغانستان، آمریکا، عراق، ارمنستان، ترکیه و ژاپن شرکت داشتند.

 

نکته چهاردهم: افزایش تعداد مقالات پژوهشی بین‌المللی

در دومین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که در طول چهاردهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شده بود، تعداد مقالات پژوهشی بین‌المللی افزایش یافت. در این سمینار 13 مقاله پژوهشی توسط 11 کشور خارجی ارائه شد که هم تعداد کشورها و هم تعداد مقالات نسبت به دوره قبل دو مورد بیشتر بود. در این دوره از جشنواره کشورهای فنلاند، تانزانیا، ایتالیا، آمریکا، ترکیه، هند، ترکمنستان، نروژ، سوئد، افغانستان و آلمان به ارائه مقالات پژوهشی در سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی پرداختند.

 

نکته پانزدهم: رشد مجدد تعداد مقالات پژوهشی

سیر صعودی ارائه مقالات پژوهشی به جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در سومین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی نیز ادامه یافت. در این سمینار 16 مقاله بین‌المللی شرکت داده شد که از سوی 11 کشور خارجی ارائه شده بود. با اینکه تعداد کشورهای شرکت کننده در سومین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی نسبت به دوره قبل ثابت مانده بود، تعداد مقالات این دوره 3 عنوان نسبت به دوره قبل افزایش یافت. در پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی کشورهای فنلاند، ازبکستان، آمریکا، ترکیه، هند، کانادا، ایتالیا، کره، انگلستان، آلمان و هلند در بخش سمینار بین‌المللی شرکت داشتند و هر کدام مقالاتی را به این سمینار ارائه کردند.

 

نکته شانزدهم: افول تعداد مقالات بین‌المللی

تعداد مقالات جهانی ارائه شده به سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی در چهارمین دوره نسبت به دوره قبل نصف شد و به 8 مقاله رسید. از این تعداد مقاله 6 عنوان در کتاب مخصوص چهارمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی به چاپ رسید. بر طبق اظهارات حمیدرضا اردلان دبیر چهارمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی در این سمینار پژوهشگرانی از ایتالیا، اتریش، ارمنستان، کوبا، روسیه و صربستان حضور داشتند و مهمانان خارجی از 8 کشور مختلف در بخش سمینار شانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کرده بودند.

 

نکته هفدهم: جهش تعداد مقالات بین‌المللی نسبت به دوره قبل

در پنجمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی تعداد مقالات شرکت داده شده از سوی کشورهای خارجی دو عنوان نسبت به دوره قبل افزایش یافت. در این سمینار 10 مقاله پژوهشی خارجی ارائه شد که از سوی پژوهشگران فعال در 9 کشور مختلف تهیه و تنظیم شده بودند. به این ترتیب تعداد کشورهای شرکت کننده در این سمینار نیز یک مورد نسبت به دوره قبل افزایش یافت. در پنجمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که در طول هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد، کشورهای هند، بلژیک، افغانستان، فنلاند، آلمان، تاجیکستان، اتریش، لهستان و اندونزی حضور داشتند.

 

نکته هجدهم: ثابت ماندن تعداد مقالات پژوهشی بین‌المللی

در ششمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که در طول هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد، هم تعداد مقالات پژوهشی بین‌المللی و هم تعداد کشورهای شرکت کننده نسبت به دوره قبل ثابت باقی ماند. به بیان دقیق‌تر در این دوره از جشنواره نیز مانند دوره قبل 10 مقاله پژوهشی خارجی در بخش سمینار ارائه گردید که توسط پژوهشگران فعال در 9 کشور مختلف تهیه و تنظیم شده بودند. در ششمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی کشورهای هلند، اتیوپی، جمهوری آذربایجان، پرتغال، بلغارستان، مالزی، ارمنستان، بلژیک و کانادا شرکت داشتند.

 

نکته نوزدهم: رکود در بخش بین‌الملل

هفتمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که در طول نوزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد، دوره پررونقی برای مقالات پژوهشی بین‌المللی نبود. بر اساس اطلاعات موجود 20 مقاله از این سمینار در کتاب اختصاصی هفتمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی منتشر شد که تمام آنها حاصل تلاش پژوهشگران ایرانی بود.

 

نکته بیستم: بازگشت به روند صعودی

هشتمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی از تاریخ 14 تا 16 آذر ماه امسال در جریان برگزاری بیستمین دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد. در این سمینار بار دیگر شاهد حضور مقالات بین‌المللی بودیم و رکود جاکم بر دوره قبل تا حدی جبران شد. در هشتمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی 9 مقاله پژوهشی خارجی ارائه گردید که توسط پژوهشگران فعال در 7 کشور مختلف اروپایی و آسیایی تهیه و تنظیم شده بودند. در این سمینار کشورهای فنلاند، فرانسه، کره جنوبی، صربستان، گرجستان، اسپانیا و هند با مقالات خود حضور داشتند.

 

امید می‌رود در نهمین سمینار بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که احتملا همزمان با دوره بیست و یکم از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار خواهد شد، مقالات پژوهشی خارجی چه از نظر کمی و چه از دیدگاه کیفی با بهبود قابل توجهی همراه شود.