بررسی دلایل انتخاب داوران در گفت و گو با دبیران جشنوارههای استانی
از علاقه اسپانسرها به چهره ها تا شائبه لابیگری!
تنها شش استان از ترکیب مطلوب داوری استفاده کردند
ایران تئاتر: طی سال های گذشته، فعالان و صاحبان اندیشه در عرصه تئاتر کشور،سیاست «توجه و تمرکز بر تئاتر استانها» را مطرح کردهاند و برای دستیابی به این هدف برنامههایی راهبردی را به اجرا درآورده اند.
ایران تئاتر پیشتر در گزارشی تحت عنوان «مروری بر ترکیب هیئت های داوری در جشنوارههای استانی» به سهم شصت و سه درصدی چهرههای غیربومی و سیوهفت درصدی هنرمندان بومی از داوری جشنوارههای استانی اشاره کرد و با بررسی آماری به این موضوع پرداختیم.
این ارقام سوالاتی را به ذهن می آورد؛ چرا صاحبنظران تئاتر استانی سهمی چنین اندک در داوری جشنوارههایشان دارند ؟ مهمتر اینکه باوجود ظرفیتهای تئاتری در استانها که اغلب نیز در سطح ملی و بینالمللی مطرح میشوند ، چرا برگزارکنندگان ، هنرمندان و حتی گروههای حاضر در جشنوارههای استانی ، سهم کمتری از کرسی داوری این رویداد هنری را به صاحبنظران تئاتری خود اختصاص میدهند؟
در گزارش پیش رو چرایی این مسئله را با دبیران برخی از جشنوارههای استانی مطرح کردیم؛ از روند انتخاب داوران تا دلایل اولویت ندادن برخی مسئولین برگزاری در استان به سرمایههای انسانی خودشان در داوری و ارزیابی آثار و... و در مقابل نتیجه موفق توجه دیگر استان ها به این ظرفیت را با دبیران جشنواره استانهای گلستان،بوشهر،لرستان و مازندران مطرح و از زوایای مختلف به آن نگاه کردیم. دلایل متنوع و زیادی که در این رهگذر مطرح شده است را در ادامه بخوانید:
مسئولان و اسپانسرها اغلب چهرههای محبوب و ملی را دوست دارند
سیوسومین جشنواره تئاتر استانی مازندران به دبیری افشین رشیدی و با حضور سه چهرهی ملی بهعنوان داور برگزار شده است؛ جهانگیر الماسی،اصغرهمت و رحمت امینی هیئت داوران این جشنواره بودند.
افشین رشیدی دبیر سیوسومین جشنواره تئاتر استانی مازندران درباره روند انتخاب داوران در این دوره به ایران تئاتر گفت:معتقدم در انتخاب داوران جشنواره،وقتی سراغ گزینههایی که صاحب نام و اعتبار در کشور ، میرویم بهدلایل اجتماعی ، اخلاقی و از خیلی جهات دیگر در عین حالی که به آنها احترام گذاشته و به استان خود دعوتشان میکنیم ، ناخواسته ضربهای هم به حلقه اتصالشان با هنرمندان استان وارد میشود؛ زیرا پس از انتخاب یک اثر و ردکردن اثری دیگر،در واقع یک جدایی بین آنها و هنرمندانی که اثرشان رد شده است اتفاق میافتد. اما مدیران کل در استان،استاندار و کسانی که پیگیر برگزاری جشنواره هستند،معمولا تمایل دارند،اشخاصی بهعنوان داور جشنواره انتخاب شوند که چهره محبوب ملی داشته باشند ! چرا که حضور چهرههای شناختهشده و نامآشنا ، بار سیاسی خاصی روی استان دارد. بههرحال کسی که دارد در استان هزینه میکند و اسپانسر میشود ، دوست دارد،مردم چهرههای محبوب خودشان را در استان ببینند. اما وقتی ما به عرصه انتخاب داور برای جشنواره تئاتر وارد میشویم ، اولین چیزی که اهمیت دارد سابقه تخصصی فرد مورد نظر در عرصه تئاتر است و دوم محبوبیت به شرط داشتن الگویی از پیش تعیینشده اخلاقی است. چه بسا هنرمندان درجه یکی که محبوبیت دارند اما راندمان اخلاقی مورد نظر را بنا بهدلایلی ، هنوز کسب نکردند ، در اینجا،کار کمی پیچیده میشود.
به عنوان دبیر جشنواره تحت هیچ فشاری نبودم
رشیدی در ادامه تاکید کرد:بهطور کلی همانطور که میدانید،اجرای هیچ رویداد فرهنگی و هنری بدون نگاه و نظر بیرون از مجموعه میسر نیست. بدین معنا که همواره،دستگاههای نظارتی در حال رصد کل رویدادهای فرهنگی هستند اما فقط در سطح تایید صلاحیت نهایی با دبیرخانه همکاری میکنند؛ لذا هر ده نفری که گزینه داوری جشنواره تئاتر استانی مازندران بودند باید به حراست معرفی میشدند و آنها هم پس از طی فرایندی که داشتند،تایید صلاحیت نهایی گزینهها را به ما دادند. من به عنوان دبیر جشنواره تحت هیچ فشاری نبودم،همه ۱۰ گزینهایی که مدنظر داشتم از این طریق تایید شدند و بهراحتی توانستیم به سه گزینهای که بهعنوان هیئت داوران جشنواره معرفی شدند،برسیم. در میان این ۱۰ گزینه،افراد دیگری را نیز در نظر داشتیم که بهعلت شرایط کرونایی،دوری راه،مشکلات شخصی و... همکاری با آنها میسر نشد.
حواشی زیاد انتخاب داوران استانی
من به عنوان دبیر جشنواره برخی چهرههای بومی استان را هم پیشنهاد کردم و بر این امر هم بسیار اصرار داشتم اما گاها بهدلیل حواشی که بعد از اعلام آثار برگزیده در استان بهوجود میآید،این پیشنهاد رد میشود. بهعنوان مثال گزینهای را پیشنهاد کرده بودم که دارای تحصیلات عالی در این عرصه و از نیروهای ارشاد بود و به صداقت و صراحت او باور داشتم اما معاونت هنری با انتخاب او بهعنوان داور مخالفت کرد و دلیل آن هم،اجتناب از حواشی میان هنرمندان و نیروی اداره ارشاد بود. بهطور کلی معتقد هستم که باید به گزینههای داوری استانی بهای بیشتری بدهیم و کسانی را انتخاب کنیم که در ترکیب داوری و در کنار داوران ملی،بتوانند از اصالت و هویت واقعی تئاتر استان مان دفاع کند.
انتخاب چهرههای استانی بهعنوان داور به حمایت اداره کل هنرهای نمایشی نیاز دارد
رشیدی در بخش دیگری از این گفتگو و در پاسخ به این سوال که آیا بهتر نیست ردیف بودجه داوری در استان هزینه شود،گفت: فکر میکنم بهتر است که بودجههای فرهنگی در بدنه فرهنگی همان استان توزیع شود ، اما در عین حالی که میدانیم به طور عمومی حاشیهها در عرصه داوری جشنواره در همه استانها وجود دارد؛ اما این حاشیهها در دو سه سال اخیر در استان مازندران کمی پررنگتر شده است و نوعی بیاعتمادی در این خصوص وجود دارد. لذا من حتی در مرحله بازبینی نیز به این مساله حساس بودم و توصیههای لازم جهت پیشگیری از بهوجوآمدن حواشی را به هیئت انتخاب گقتم،یعنی از تمام موضوعاتی که به لحاظ روانی ممکن بود،حساسیتزا باشد،پیشگیری کردیم.
شائیه لابی گری
بخش روانی ورود به پروسه بازبینی آثار در استان ما بسیار سخت بود زیرا هیچ اعتمادی وجود نداشت و تصور بر این بود که این بازبینیها همگی سوری است. شناسایی نیروهای استانی برای بازبینی آثار مشکل خاصی ندارد اما در بخش نهایی احساس و شائبه اینکه لابی صورت میگیرد،بسیار زیاد است.
انتخاب ظرفیتهای استانی بهعنوان داور نهایی جشنواره، نیاز به طی فرآیندی چندساله دارد که با حمایت اداره کل هنرهای نمایشی در تهران در تعامل با تئاتر استان فراهم میشود و باید وارد یک محور برنامهریزی منظم بشود ، تا ما بتوانیم نیروهای استانی را شناسایی کرده و آنها را به ترتیب وارد این پروسه نماییم. چون حاشیهها بسیار زیاد است به عنوان مثال ممکن است میان یکی از داوران استانی با کارگردان یا اعضای دیگر گروه در سالهای قبل اختلافی پیش آمده باشد؛ حالا اگر کار آن کارگردان یا گروه در جشنواره انتخاب نشود،حاشیهها شروع خواهد شد. بنابراین فکر میکنم برای رفع این مشکلات،نیاز به آموزش داریم و این کار با کمک مسئولان تئاتری تهران امکانپذیر است که در قالب سمینارها،نشستهای آموزشی،با فراخوان مقالهنویسی و...این مشکلات را بهعنوان یک چالش مطرح کنند تا بتوانیم به یک راهحل مناسب دست پیدا کنیم.
استفاده ابزاری از چهرههای محبوب هدف برگزارکنندگان نیست
او در پایان به استفاده از ظرفیتهای داوران ملی در این جشنواره اشاره کرده و گفت: تصور و درک محبوبیت از نظر ما با درک محبوبیت از نظر نسلهای جوانتر با یکدیگر تفاوت دارد؛ محبوبیت جهانگیر الماسی برای من از زمانی که بازی درخشان او را در فیلم «تنورۀ دیو» دیدم،شکل گرفته است و او در آن زمان برای نسل ما سلبریتی بود به هر روی حضور او بهعنوان داور جشنواره استانی مازندران،علاوه بر داوری این رهآورد را هم داشت که توانستیم یکی از آثار جشنواره را که به زبان بومی مازندرانی هم بود به شبکه چهار وصل کنیم و این اتفاق خوبی بود که بعد از جشنواره رخ داد .همچنین ایشان پیشنهاد دادند سالنی که در آن رپرتوارهای هنری اجرا میشود،از طریق دوستانشان،در اختیار هنرمندان استان جهت اجرای عموم آثار تئاتری قرار گیرد که این موارد را بهصورت مکتوب به اداره کل و بخش هنری دادهام تا آنها را پیگیری کنند.
انتخاب آقای اصغر همت هم که از بازیگران بسیار خوب کشور هستند،با نظرات و بازخوردهای مثبت همراه بود. درباره انتخاب آقای امینی هم باید بگویم،در عین حال که ما او را صاحب نظر در عرصه تئوری و یک رویدادساز فرهنگی میدانیم،از او خواستیم که آثار را با رویکردی استانی ببینند. سعی ما درمورد ایشان،بیشتر بر تبادل تفکر برنامهمحوری مابین حوزه و ارشاد بود. در مجموع،حضور داوران این دوره از جشنواره باعث شد که تماشاچیان بسیار زیادی برای دیدن آثار داشته باشیم و دیدن این حجم از تماشاچی برای داوران بسیار تعجبآور بود؛ در عین حال من به آنها گفتم،هدف ما این نیست که از شما استفاده ابزاری بکنیم بلکه هدف به غیر از ارزیابی آثار،ارائه راهکار برای تقویت تئاتر استان است و آنها در بیانیه هیئت داوران،این مهم را بهخوبی مطرح کردند.»
استان لرستان نیز در دور تازه جشنواره استانی خود از هیئتی پنج نفره متشکل از چهرههای بومی و استانی جامعه تئاتری استفاده کرده است و البته از جشنواره لرستان هیچ اثری به جشنواره تئاتر فجر معرفی نشده است . سیامک مولوی،امیر امانی،فرشید صمدیپور،سعید زارع و امین ابراهیمی داوران سیوسومین دوره جشنواره تئاتر استانی لرستان بودند. این جشنواره بهصورت غیرمتمرکز در سه شهر خرمآباد،بروجرد و الیگودرز برگزار شد؛ یک نمایش در بروجرد و بقیه در خرمآباد و الیگودرز اجرا شدند.
دانش و تجربه ظرفیتهای استانی را درکنار هم قرار دادیم
فرزاد زیدینژاد دبیر سیوسومین جشنواره تئاتر لرستان در گفت و گو با ایران تئاتر ضمن اشاره به این مساله که سال هاست اکثر استانها برای بهتر دیدهشدن و داشتن حمایتهای مالی بیشتر معمولا از حضور سلبریتیها و چهرههای ملی و نامدار بهره میبرند،گفت:«البته استان لرستان نیز از این امر مستثنی نبوده و معمولا در سالهای قبل ترکیبی از هیئت داوران استانی و چهرههای ملی را در جشنوارههای تئاتری استان داشتیم؛ اما امسال قصدمان این بود که بهصورت کلی روی نیروهای ملی و بومی خودمان که دارای دانش و تجربه هستند،سرمایهگذاری و از آنها استفاده کنیم. شاید بتوان گفت،تجربه و دانش را در کنار هم قرار دادیم و این کار را،هم در مرحله بازبینی و هم داوری نهایی انجام دادیم.»
اگر سال آینده هم دبیر جشنواره باشم،این رویه ادامه خواهد داشت
زیدینژاد در ادامه افزود:میدانیم هر استان در عرصه تئاتر،هنرمندانی داردکه پتانسیل داوری جشنواره را دارا هستند و میتوانند آثار را ارزیابی کنند. ما این رویه را از دو سال پیش و قبل از کرونا تقریبا آغاز کردیم و سعی کردیم در داوری جشنوارهها از نیروهای استانی خود و نیز نیروهایی که در استانهای همجوار و همسایه ما بودند،استفاده کنیم. هدف این بود که تمرکز زیادی روی چهرههای ملی و مرکز نداشته باشیم و بیشتر از نیروهای بومی و ظرفیتهای همسایههای استانی استفاده شود البته همچنان که اشاره کردم ، این رویه تا قبل از کرونا ادامه داشت اما شرایط کرونایی حاکم بر کشور اجازه نداد که آنرا ادامه دهیم. بنابراین امسال فقط روی ظرفیتهای استانی و خودمان تمرکز کردیم و فکر میکنم این اتفاق بسیار خوبی بود که رضایت گروههای شرکتکننده در جشنواره را نیز بهدنبال داشت و اگر سال آینده نیز بنده بهعنوان دبیر جشنواره و در خدمت دوستان باشم،این رویه ادامه پیدا خواهد کرد. فکرمیکنم نیروهای بومی استان،هم تئاتر و هم ظرفیتهای آنرا بهخوبی میشناسند چرا که در این منطقه زندگی میکنند و بضاعت تئاتر استان را کاملا میدانند و سطح کار استان را درک میکنند. این مسئله در ارزیابی آثار بسیار کمککننده بود زیرا داوران میدانستند چطور آثار را بررسی کنند.
هدف از معرفی نکردن آثار به جشنواره فجر ، ارتقاء کیفیت تئاتر لرستان است
او در ارتباط با عدم معرفی اثر از استان لرستان به جشنواره تئاتر فجر نیز گفت:من نمیگویم آثار ما در استان ضعیف است. حتی یکی از آثاری که در جشنواره حضور داشت همین الان در سطح ملی اجرا دارد،کتاب نمایشنامه آن چاپ و در اداره کل هنرهای نمایشی رونمایی شده است. فکر میکنم بضاعت تئاتر لرستان بسیار بیشتر و انتظار ما نیز از هنرمندان تئاتر استان لرستان فراتر از این است. بنابراین هدف ما بالابردن سطح کیفیت است و اینکه هنرمندان تئاتر استان به این سطح از کیفیت راضی نباشند و سطح کار خود را بالا ببرند.
ممکن است این عدم انتخاب در جشنواره سال آینده نیز اتفاق بیافتد. ما بر خلاف سالهای پیش که یک یا دو اثر را به جشنواره فجر اعلام میکردیم اما امسال این اولویت مان نبود و برای خود استان برنامه داشتیم. قصد داریم اجرای عموم را در سطح استان و یا در سطح ملی تقویت کنیم این امر اتفاق افتاده است و گروههای تئاتری ما اجراهای عمومی خوبی را علیرغم شرایط کرونایی داشتهاند. در واقع ما آثار تئاتری استان لرستان را تنها برای اجرا در یک جشنواره خاص نمیخواهیم بلکه خواهان اجرای آنها در جشنوارههای مختلف و اجرای عموم در سطوح بالاتر هستیم و یک افق دیگری را برای خودمان طراحی کردهایم. روی بحث آموزش تاکید بسیار زیادی داریم و به آموزشهای بلندمدت روی آوردهایم و امیدوار هستیم که نتیجهبخش باشد تا بتوانیم در عرصه تئاتر استان تحولی را ایجاد کنیم. از سوی دیگر با انتخاب هیئت داوران که هر پنج نفر،بومی استان بودند از روندی که در برخی استانهای دیگر وجود دارد،فاصله گرفته و بهنوعی ترمز کردیم و امیدوار هستیم در آینده با این رویکرد،اتفاقات بسیار خوبی را در تئاتر استان لرستان شاهد باشیم.»
اعتراض موردی به رای داوری در استان لرستان کمرنگ بود
زیدینژاد با اشاره به حاشیههایی که ممکن است در جشنواره نسبت به انتخاب هیات داوران و رای آنها صورت گیرد،گفت:«خوشبختانه در استان ما این مسئله بسیار کمرنگ بود البته طبیعی است که اعتراضات موردی وجود داشته باشد اما این اعتراض به انتخاب داوران نبود.»
او همچنین در مورد تحت فشار قرار گرفتن دبیر جشنواره برای انتخاب داوران گفت:«شاید در سالهای گذشته که مدیرکل ارشاد بهعنوان دبیر جشنواره انتخاب میشد،این رویه وجود داشته است و دیگران افرادی را به دبیر جشنواره معرفی میکردند و در این رابطه تحت فشار قرار میگرفتند و حالا ممکن بود بتوانند آن را از سر خود باز کند اما وقتی از بدنهی تئاتر،فردی بهعنوان دبیر جشنواره انتخاب شود،چون نسبت به چهرههای تئاتری آشنایی بیشتری دارد،انتخاب راحتتر صورت میگیرد. من در این جشنواره،شورای سیاستگذاری و مشورتی داشتم که جداگانه با آنها جلسه برگزار میکردیم و در مورد انتخابها و افرادی که به عنوان هیئت داوران در نظر داشتم،صحبت میکردیم و از آنها مشورت میگرفتم. انتخاب پنج داور استانی بهعنوان داوران نهایی جشنواره هم به این دلیل بود که آرا آنها در کنار هم تجمیع شود و از طرفی تیم بعدی برگزارکننده جشنواره را آماده کنیم تا سالهای بعد باز هم این روش ادامه پیدا کند؛ با این اقدام هم روی داوران و هم روی تئاتر استان سرمایهگذاری کردهایم تا بتوانیم روند رو به رشدی را در این خصوص داشته باشیم.»
حمایت ۲۵ میلیون تومانی برای برگزاری جشنواره استانی مبلغی بسیار ناچیز است!
او در پایان گفت:«ضمن تشکر از اداره کل هنرهای نمایشی برای تامین بودجه جشنوارهها باید بگویم هر چند که حمایت از برگزاری جشنواره که هر سال ۱۵ میلیون تومان بود که امسال به ۲۵ میلیون تومان رسیده است اما این مبلغ واقعا برای برگزاری جشنوارههای استانی که زمینهساز برگزاری جشنواره بینالمللی تئاتر فجر هستند بسیار ناچیز است. آیا آنها جشنواره تئاتر استانها را کوچک و یا آثار را به لحاظ کیفی،کم میبینند؟ اگر این جشنواره با نام دیگری در در پایتخت برگزار می،شد آیا حمایتها متفاوتتر بود؟ ۲۵ میلیون تومان برای تولید تا اجرای تنها یک تئاتر ممکن است کافی باشد حالا ۲۵ میلیون تومان را تعمیم بدهید برای برگزاری یک جشنواره! ارزش هنرمند بسیار بالاتر و والاتر از این چیزها است .
امیدوارم روزی اداره کل هنرهای نمایشی به این نتیجه برسد که هرگونه هزینهای که میخواهد در یک جشنواره در سطح ملی و یا در سطح کلان بکند در کنار آن جشنوارههای تئاتر استانها را هم در نظر داشته باشد تا تئاتر در استانها نیز رشد داشته باشد و باعث دلزدگی نشود.»
سیودومین جشنواره تئاتر استانی گلستان به دبیری فرشید مصدق و با هیئت داورانی متشکل از چهار چهره غیر بومی برگزار شده است؛ محمودرضا رحیمی،هدیه تهرانی،پانتهآ پناهیها و مرتضی میرمنتظمی داوران این دوره از جشنواره گلستان بودند.
استفاده از ظرفیتهای تهران هم بهنوعی استفاده از ریشه تئاتر شهرستانهاست
فرشید مصدق درباره روند انتخاب هیئت داوران سیودومین جشنواره تئاتر استانی گلستان به ایران تئاتر گفت:«وقتی دبیری جشنواره را بهعهده گرفتم،پس از انجام اقدامات اولیه از قبیل تنظیم فراخوانها و...،معرفی هیئت انتخاب مد نظر قرار گرفت و در این مرحله از ظرفیتهای دانشگاهی و آکادمیک استان که بومی منطقه به شمار میروند،استفاده کردیم. یکی از شرایط من برای پذیرش دبیری جشنواره این بود که بهتنهایی تصمیم بگیرم و این بدان معنا نبود که شکلی از خودمختاری و یا تصمیم فردی را در پیش بگیرم. در فرآیند برگزاری جشنواره از نظرات کارشناسی بسیاری از دوستان که خود کارشناس و متخصص عرصه تئاتر بودند،استفاده میکردم و آنها را مورد مشورت قرار میدادم و با هم گفت و گو میکردیم تا به یک خرد جمعی برسیم. به دلایلی که آنرا خواهم گفت،هیچیک از ۱۸ نفری را که در لیست داوری داشتم،از افراد استانی نبودند تنها یک تن از آنها از چهرههای استانی بود که پس از سالها که در تهران زندگی میکرد به استان خود برگشته بود و کار تئاتری در سطح استان نکرده بود، که پیشنهاد داوری را نپذیرفت.
البته دلایل نپذیرفتن ایشان مثل خیلی از افراد دیگر که در لیست ۱۸ نفره من بودند،برایم مورد احترام بود چرا که برخی از آنها به نفس داوری هنر بهخصوص در تئاتر،اعتقادی نداشتند. من چند عامل را برای عدم انتخاب چهرههای استانی در نظر دارم؛ در هر استان،هم افراد با تجربه و هم افراد تحصیلکرده و آکادمیک در عرصه تئاتر وجود دارد،به اعتقاد من تئاتر تهران نیز متشکل شده است از جمعی از مهاجرین تئاتری کل استانها. بدین معنا که هنرمندانی از تئاتر استانها به تهران هجرت کردهاند و در تهران به موقعیتهای هنری،آکادمیکی و نیز موقعیتهای اجتماعی دست یافتهاند. اگر شما از ظرفیتهای تهران هم استفاده کنید بهنوعی از ریشه تئاتر شهرستانها استفاده کردهاید؛ هر چند میتوانید این صحبت مرا رد کنید و بگویید باید از ظرفیت استان خودتان استفاده کنید. اما سوال من این است که آیا استفادهکردن از ظرفیتهای تئاتری فقط همین است و چه کمکی به تئاتر استان میکند و اگر از ظرفیتهای ملی و غیر استانی استفاده کنیم چه کمکی نمیکند؟
اگر داوران از چهرههای استانی باشند، فاجعه بزرگتر جلوه میکند؟!
ضمن اینکه به مواردی اشاره میکنم تا ببینید اگر از ظرفیتهای استانی استفاده کنیم چه اتفاقی میافتد؛ من خودم تجربه داوری در استانهای کشور را داشتم و حدود سه سال پیش نیز داور جشنوارهی استان خودمان بودم هرچند که با تمام صداقت و اندوخته هنری که داشتم،آثار را صادقانه مورد ارزیابی قرار دادم اما پس از جشنواره مورد هجمه شدید قرار گرفتم این مسئله در بخش اول که بازبینی آثار است هم رخ میدهد و شما فکر کنید در بخش نهایی اگر داوران از چهرههای استانی باشند،چقدر فاجعه بزرگتر جلوه میکند! موضوع دوم اینکه من به شخصه میتوانم دوستی را از هنر تفکیک کنم،دوستیها را کنار بگذارم و اثر را با فاصله زیاد از هنرمندان و خالق اثر بررسی کنم اما خیلیها هستند که نمیتوانند این کار را انجام بدهند. یعنی در پسزمینه ذهنشان چون متعلق به این استان هستند و ممکن است به یک دوستی تعلق خاطر داشته باشند،ناخودآگاه در ارزیابی و داوری آنها تاثیر میگذارد.»
نباید از چهرههای هنری قهرمان بسازند و شیفته و شیدای آنها بشوند
او در پاسخ به این سوال که در انتخاب نهایی داوران جشنواره و چهارگزینهای که اعلام شد،چه شاخصههایی را مدنظر قرار دادید،گفت:«من چهار شاخصهی اصلی عنصر پدیدآورنده تئاتر را در نظر گرفتم؛ کارگردانی،بازیگری،طراحی و نمایشنامهنویسی و این مسئله را مورد تاکید قرار دادم که همه این افراد،اگر متخصص در ذات یکی از این عناصر نباشند،حتما باید دستی در این عناصر داشته باشند؛ آقای محمودرضا رحیمی در آموزشگاههای تهران تدریس بازیگری و کارگردانی تئاتر میکنند،در حوزه بازیگری کتابهای مختلفی دارند و انتخاب من به این دلیل بود،یکی دیگر از داوران جشنواره،آقای مرتضی میرمنتظمی بودند که با سن کم،آثار بسیار قدرتمندی را در تهران اجرا کردند و به حوزه کارگردانی بسیار مسلط هستند. خانم پانتهآ پناهیها در حوزه بازیگری امضاء خودشان را دارند و شکلی از بازیگری را ارائه میدهند که متعلق به خودشان است.»
هدیه تهرانی داور ناظر بود و حضورش بهخاطر رنگدادن به جشنواره گلستان نبود
بازی او یک بازی تئاتری در سینماست
مصدق درباره حضور هدیه تهرانی در هیئت داوران جشنواره تئاتر استان گلستان توضیح داد:«خانم هدیه تهرانی اصالتا گرگانی هستند و چون معماری خواندهاند و علاقه بسیار زیادی به این حوزه دارند اغلب مقیم استان هستند و البته هنرمند بدون حاشیهای هم هستند از طرفی،بازی ایشان،یک بازی تئاتری در سینما است و بازیگری در سینما خارج از بازیگری در تئاتر نیست. خانم هدیه تهرانی بهعنوان داور ناظر در جشنواره تئاتر گلستان حضور داشتند. البته ایشان داوری را نمیپذیرفتند و با اصرار ما مبنی بر حمایت از تئاتر استان گلستان و اینکه حضورشان باعث میشد نسل جوان با شوق بیشتری تئاتر کار کند پذیرفتند.
فکر میکنم واژه سلبریتی باید از فرهنگ و ادبیات ما حذف شود آن دکتری که جان من را نجات میدهد سلبریتی است،آن پاکبانی که برای نظافت شهر زحمت میکشد و اگر یک روز نباشد،شهر پر از زباله میشود،سلبریتی است. بهنظر من،مردم ما نباید از چهرههای هنری قهرمان بسازند و شیفته و شیدای آنها بشوند من با اینها مخالفم به هر صورت ایشان هیچ چیزی در قبال حضورشان در جشنواره از من نخواستند و گفتند که من از جشنواره تئاتر و جامعه تئاتری حمایت میکنم. بنابراین ایشان را به عنوان داور ناظر جشنواره انتخاب کردیم. او در کنار دیگر داوران بود و شاهد این بودم که آنها در سطح آکادمیک و علمی در مورد آثار با هم تبادل نظر میکردند.»
وی در ادامه گفت:« در این دوره از جشنواره تئاتر گلستان،سه ورکشاپ برگزار کردیم که خانم پانتهآ پناهیها،آقای میرمنتظمی و آقای رحیمی در آن حضور داشتند. خانم تهرانی پیشنهاد کردند،آثاری که به جشنواره فجر راه یافتهاند را طی چند جلسه مورد ارزیابی قرا دهند و نقطه نظرات خودشان را برای ارتقای کیفی کارها و بهدستآوردن شاخصههای لازم برای موفقیت در جشنواره تئاتر فجر به گروههای برگزیده بگویند و این البته در صورتی انجام میشود که خود صاحبان آثار تمایل داشته باشند و به من اطلاع بدهند.
بنابراین حضور ایشان،نه به خاطر رنگدادن به جشنواره گلستان بلکه برای ارتقاء آثار بوده است و در واقع برای اینکه بگوییم جشنواره ما،در این سطح برگزار شده است. شاید شما به من پیشنهاد کنید که برای جلوگیری از حواشی که پیشتر به آن اشاره کردم از داوران استانهای همجوار استفاده کنید و به نظر من،این حرف بسیار صحیحتر از این است که از نفی حضور داوران ملی در جشنواره صحبت کنیم.
حضور چهرههای ملی میتواند،دانش عمومی تئاتر را افزایش دهد،میتواند سطح علمی وکیفی و حتی کمیتی آثار در جشنواره را ارتقا دهد و این کتمانشدنی نیست؛ اما هر نوع استفاده دیگری از خانم هدیه تهرانی مثل حضور ایشان در ورکشاپ و... از نظر من سوءاستفاده تلقی میشود . ادر عین حال اگر به ایشان پیشنهاد برگزاری ورکشاپ را میکردیم،بدون شک میپذیرفتند. ایشان بعد از اجراها با کارگردانان صحبت میکردند و بدون شک این خود کمک بزرگی به آنهاست؛ حتی شوق شنیدن نظرات ایشان برای کارگردانان جوان بسیار زیاد است و این،اصلا چیز بدی نیست و شاید حتی بهتر از یک ورکشاپ میتواند تاثیرگذار باشد.»
بودجه مصوب را با رایزنی،دو برابر کردیم
او همچنین یادآور شد:«در ۳۱ دورهی گذشته،دبیر جشنواره،مدیرکل ارشاد بوده و دبیر اجرایی همه کارهای جشنواره را انجام میداده است و در این دوره برای اولین بار یک شخصیت حقیقی بهعنوان دبیر انتخاب شده است. فکر میکنم اقتصاد تئاتر مشکلات زیادی دارد و همین جشنواره را اگر در نظر بگیرید اگر پول بیشتری داشتیم بدون شک بهتر و باکیفیتتر برگزار میشد اما ما با رایزنی و صحبت با مسئولان اداره کل هنرهای نمایشی و کمکهای بسیار زیادی که نماینده استان انجام دادند،توانستیم،بیستوپنج میلیونی را که مصوب شده بود،دو برابر کنیم،از اسپانسرهای مختلف هم کمک گرفتیم و جشنوارهای را که قرار بود با ۳۰ یا ۵۰ میلیون تومان برگزار شود،با ۱۴۸ میلیون تومان برگزار کردیم.»
استفاده از داوران استانهای همجوار،تبادل فرهنگ،دانش و تجربه را بهدنبال دارد
دبیر سیودومین جشنواره تئاتر استانی گلستان در مورد ترکیب داوری متشکل از داوران ملی و استانی نیز گفت:«به نظر من ترکیب داوران استانی و ملی،پیشنهاد بسیار خوبی است اما به شرط آنکه یک داور از از بدنه تئاتر استان باشد تا عدالت نسبی برای ارزیابی آثار برقرار شود،از حاشیهها جلوگیری کرده و سطح کیفی نیز تقلیل پیدا نکند و حتی با این شکل انتخاب،سطح علمی داور هم بالاتر میرود و اگر این رویه ادامه داشته باشد بهتدریج عدم نیاز به حضور داور ملی در استانها و شکلی از آموزش داوری تئاتر میتواند به وجود بیاید،اما فکر میکنم باید بهتدریج این کار را انجام داد یعنی در ابتدا از استانهای همجوار و همسایه استفاده کرد.
استفاده از داوران استانهای همجوار میتواند تبادل فرهنگ،آیین،دانش و تجربه بین دو استان باشد و ظرفیتهای یک استان به استان دیگر منتقل شود و با این رویه،مردم استانهای همجوار نیز درک بهتری از یکدیگر خواهند داشت. البته اگر از این روش برای کاهش هزینههای جشنواره بخواهیم استفاده کنیم،به نظر من تاثیری ندارد زیرا حضور داوران در سطح استانی،استانهای همجوار و ملی،مشمول همان هزینههای جاری خواهد بود.»
هیئت داوران سیوسومین جشنواره تئاتر استانی بوشهر نیز که آبانماه گذشته و بهصورت متمرکز برگزار شد،ترکیبی از دو چهره استانی و یک چهره ملی بود؛ مهدی نصیری،حیدر مظفری و رامتین بالف،بهعنوان داوران جشنواره،آثار را ارزیابی کردند. این جشنواره به دبیری مدیرکل وقت استان بوشهر،فاطمه کرمپور برگزار شد.
شورای سیاستگذاری همواره سعی دارد بهترین افراد را برای داوری انتخاب کند
فاطمه کرمپور درباره روند انتخاب هیئت داوران به ایران تئاتر گفت:«انتخاب هیئتهای انتخاب و داوران جشنواره تئاتر با حساسیت تمام و با بررسی همهی جوانب و با ترکیبی همگون،مطلع به سیاستهای جشنواره،مسائل اجتماعی و روز از طرف شورای سیاستگذاری جشنواره به مدیر اجرایی پیشنهاد میشود و ایشان پس از بررسی سوابق و تجربیات و همگونبودن،به دبیرخانه جشنواره(معاونت امورهنری)جهت بررسی نهایی پیشنهاد میدهد و پس از آن،دبیرخانه ضمن بررسی مجدد،نسبت به صدور احکام آنها اقدام میکند.
سعی و تلاش شورای سیاستگذاری جشنواره تئاتر استان بوشهر همواره بر آن است که بهترین افراد را برای داوری و قضاوت انتخاب نماید که جای هیچ شبهه و خطایی نباشد. بههمین خاطر تمامی جوانب را در نظر میگیرد و آنجا که لازم باشد بر اساس موقعیت و شرایط موجود از نیروها و کارشناسان زبده هماستانی کمک میگیرد.»
ترکیب داوران بومی و ملی در کنار هم میتواند موجب ارتقاء سطح تئاتر استان باشد
کرمپور در ادامه و در پاسخ به این سوال که داوران ملی در ارزیابی آثار جشنواره تئاتر استانی با چه چالشهای مواجه هستند،گفت:«با توجه به شرایط استان و عدم شناخت داوران فرا استانی از فرهنگ غنی و بومی منطقه و توانمندی هنرمندان استان،حضور آنها اغلب باعث اعتراضاتی خواهد شد. در ضمن،باعث بالارفتن هزینههای جشنواره میشود. اما اینکه داوران فرا استانی میتوانند باعث تبادل اندیشه و تجربه گردند خود یک نقطه عطفی است و حتی میتواند باعث تشویق و ترغیب هنرمندان استان گردد. استان بوشهر سال هاست که تجربه ترکیب داوران ملی و بومی را داشته است و این ترکیب میتواند کمک خوبی در جهت ارتقاء سطح تئاتر استان شود. اما حضور داور غیربومی مشمول هزینه است که اگر تامین گردد،میتواند کمک به جشنواره باشد.»
ترکیب ایده آل کدامست ؟
در پایان و براساس برآیند نکاتی که مطرح شد اشاره به این نکته ضروری است، که به باور کارشناسان و صاحبنظران حوزه تئاتر استان ها،ترکیب هیئت داوران جشنوارههای استانی متشکل از دو داور بومی در کنار یک داور غیر استانی،علاوه بر اینکه ارزیابی آثار را با ظرافت و دقت هدایت میکند،میتواند در تقویت بخش داوری و شناسایی ظرفیتهای پنهان و مغفولماندهی تئاتر استانها نیز بسیار موثر باشد؛ آنچه از ارزیابی جشنوارههای استانی سالجاری مشهود میشود،اینست که استانهایی مثل آذربایجان غربی،اردبیل،بوشهر،فارس،گیلان و همدان از چنین ترکیبی در انتخاب هیئت داوران جشنوارههای خود بهخوبی بهره بردهاند.
گزارش از سودابه زیارتی