تلاش برای ادای دین به شخصیت حماسی سردار

شهید سپهبد قاسم سلیمانی را بی هیچ تردید باید بزرگترین شخصیت حماسی میدان مقاومت اسلامی بدانیم. شخصیتی که به واسطه نقش بی بدلیل در روایت اندیشه و فرهنگ مقاومت همواره به عنوان یک الگوی در دسترس در جامعه کشور های مقاومت اسلامی  مطرح بوده و هست.همین جایگاه شاخص باعث شد تا پس از شهادت سردار دلها، مردم که خود را وامدار مرام و مکتب او می دانستند به انحای مختلف برای جادوانه نمودن یاد و خاطره اش تلاش کنند.

اندیشه سردار دلها هنگامی موثر واقع می شود که در مسیر زمان به مکتب بدل شود و برای این مهم نیازمند بازخوانی و بسط مکرر است، حلقه نقش آفرین در این میان ، هنر و محصولات هنری است ، هنرمندان با این نگاه دست به خلق آثار مختلف هنری زده اند تا به روش های مختلف ادای دینی به مقام شامخ این شهید بزرگوار داشته باشند.

همزمان با دومین سالگرد شهادت سردار سلیمانی، گذر کوتاهی بر مجموعه فعالیت هایی که هنرمندان تئاتر کشور برای زنده نگهداشتن یاد و خاطره و انتقال اندیشه او رقم زدند،خواهیم داشت.

سردار و جشنواره ها

در سالهای اخیر علاوه بر جشنواره ملی سردار آسمانی که به طور اختصاصی بر شخصیت شهید سلیمانی متمرکز است، در برخی جشنواره های مهم همسو نیز تلاش شد در حد کمال نام ایشان جلوه گر شود.

جشنواره سردار آسمانی: سومین دوره جشنواره سراسری تئاتر سردار آسمانی به همت انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس بنیاد فرهنگی روایت فتح و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان با دبیری سیدوحید فخر موسوی دی ماه امسال در کرمان برگزار می شود.

در این جشنواره که در سه بخش خیابانی،  نمایشنامه نویسی و رادیوتیاتر از 18 دی ماه برگزار می شود،  ۲۴۶ اثر به دبیرخانه واصل شد که سهم تئاتر خیابانی ۱۳۵ اثر، نمایشنامه نویسی ۷۱ اثر و رادیوتیاتر ۴۰ اثر بود.بیشترین مشارکت از استان‌های تهران با ۴۵ اثر، کرمان با ۲۲ اثر و گیلان با ۱۵ اثر است.

در پایان این دوره از جشنواره قرار است دبیرخانه دائمی جشنواره سردار آسمانی تأسیس شود.

«کاروان هنری روایت حبیب» مهمان 10 استان کشور: در آستانه دومین سالگرد شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی، «کاروان هنری روایت حبیب» به همت بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی (مکتب حاج‌قاسم) و با همکاری حوزه هنری انقلاب اسلامی از 11 آذرماه 1400 به مدت یک ماه در 10 استان مختلف برنامه هایش را  آغاز کرده است.

طی این رویداد فرهنگی، برنامه‌های متنوعی چون تئاتر، نقالی و پرده‌خوانی، حماسه خوانی، شب خاطره، شعر خوانی، سرود و موسیقی، نمایش فیلم و انیمیشن، رونمایی کتاب و برپایی نمایشگاه عکس و آثار تجسمی اجرا خواهد شد.

 جشنواره بین المللی فجر: جشنواره بین المللی فجر از سال گذشته جایگاه ویژه ای تحت عنوان «سرباز انقلاب» را در بخش خیابانی برای شهید سلیمانی مدنظر قرار داده است.در این بخش در سال گذشته حدود ۵۰ اثر را با موضوع شهید سردار سلیمانی مورد ارزیابی قرار گرفت که 12 اثر به بخش مسابقه‌ای سرباز انقلاب راه یافتند.

در کنار این اقدام، اجراهای نهمین و آخرین روز از سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر به شهدای مدافع حرم و سردار شهید حاج قاسم سلیمانی تقدیم شد.

امسال برگزار کنندان به یقین برنامه های از پیش فکر شده و موثر تری در چهلمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر فجر را تدارک دیده اند . 

جشنواره سراسری تئاتر مقاومت: در هفدهمین جشنواره سراسری تئاتر مقاومت، با توجه به اهمیت موضوع مقاومت و ضرورت ترویج سیره و روش چهره محبوب فرهنگ پایداری ایران و سیدالشهدای جبهه مقاومت سپهبد قاسم سلیمانی یک جایزه ویژه با عنوان سپهبد قاسم سلیمانی بنیان گذاشته شد .

این جایزه که به ماندگاری و تثبیت آن توسط مدیر عامل انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس مورد تاکید بوده است  ادای دین، تعلق خاطر و همبستگی جامعه متعهد و فرهیخته تئاتر کشور با این سردار آسمانی ابدی است.

جشنواره اسطوره من: کانون پرورش فکری، جشنواره اسطوره من را در دو بخش فیلم و نمایشنامه کودک و نوجوان با هدف شناسایی و تبادل دستاوردهای حوزه‏ فیلمنامه و نمایشنامه‌نویسی ایران و ایجاد فرصت ارتباطات و تبادل تجربه در زمینه‌های مختلف هنر سینما و تئاتر کودک و نوجوان به یادِ حاج قاسم سلیمانی در سطح ملی برگزار کرد.

این مسابقه در سه قالب تألیفی به منظور ارائه آثار خلاق در زمینه‏‌های سینما و تئاتر مرتبط با مخاطبان کودک و نوجوان‏ و تلاشی در راستای ارتقای این حوزه‌ تخصصی، اقتباسی با تاکید بر اقتباس از آثار چاپ شده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و قالب ویژه (اسطوره من- همچون پدر، مهربان- شهید سردار قاسم سلیمانی) با توجه به شخصیت والای سردار قاسم سلیمانی و با نگاه پدری مهربان برای نوجوانان ایران، برگزار شد.

در این جشنواره 252 نمایشنامه به دبیرخانه ارسال شد که پس از بازبینی ، 19 اثر در بخش نمایشنامه تایید شدند.

مسابقه نمایشنامه‌نویسی سردار دل‌ها: اولین دوره مسابقه نمایشنامه‌نویسی سردار دل‌ها در سه محور محتوایی «زندگی و شخصیت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی»، «مکتب حاج قاسم» و «حاج قاسم محور وحدت مقاومت» در دو بخش عمومی (در قالب خاطره و دل نوشته) و تخصصی (شعر کلاسیک، شعر نو، ترانه، داستان کوتاه، داستانک و نمایشنامه) برگزار شد.

در این بخش ۶۵ اثر با موضوع زندگی و مبارزات سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و پرداختن به حوزه عمومی مقاومت با اشاره به شخصیت سردار حاج قاسم سلیمانی در پیروزی مقاومت، به دبیرخانه جایزه هنری «سردار دل‌ها» ارسال شده است که آثار توسط داوران؛ شهرام کرمی، رضا صمدپور و لیلی عاج بررسی شد.

جشنواره کشوری تئاتر سردار عشق : نخستین جشنواره کشوری تئاتر سردار عشق، در چهار گرایش (تئاتر صحنه‌ای، خیابانی- محیطی، رادیو تئاتر و نمایشنامه خوانی) بارویکرد ترویج فرهنگ مردمی بسیج که همانا لشکر مخلص خداوندگار است و نیز شهیدپروری و ارج نهادن به مقام والای شهادت همزمان در سراسر استان فارس برگزار شد.

نگاهی آزاد و نو به سرگذشت مردمان آزاده ایران زمین از جمله سردار عشق، نگاهی آزاد به زندگی‌نامه سردار عشق، سردار عشق و(بسیجی، دفاع مقدس، شهدا، شهدای مدافع حرم، شهدای سلامت و…)، سردار عشق و (ولایت مداری، مردم داری و نسل جوان)، سردار عشق و (امنیت ملی و وحدت ملی)، پاسداشت و زنده نگاه داشتن ارزش‌های شهدا، رزمندگان، ایثارگران و جانبازان از جمله موضوعات این جشنواره بود.

گفتنی است در مسیر برگزاری جشنواره یک کارگاه آموزشی (طراحی حرکت) با نام سِرِ سردار با موضوع تئاتر خیابانی مقاومت، بر مبنای تولید آثار این مهم به مدت۲ روز در نظر گرفته شده است.

جشنواره تئاتر خیابانی «حدیث باران»: نخستین جشنواره تئاتر خیابانی «حدیث باران» در راستای ارتقای تئاتر خیابانی گیلان و و با هدف «پاسداشت رشادت و ایثار سردار دل‌ها و شهدا»، «ترویج فرهنگ ایثار و  مقاومت»، «تلاش برای حرکت در مسیر رشادت» و «ازجان گذشتگی و مردمی بودن مرد میدان» در دو بخش اصلی و تئاتر کودک و نوجوان برگزار می‌شود.

تله تئاتر

در یکسال گذشته، تعطیلی های دنبال دار سالن های نمایشی به واسطه شیوع کرونا، تاثیر عمیقی بر پیکره تئاتر داشت و این موضوع باعث کم کاری هنرمندان شد و تئاتر اجرای عموم موفقی نداشت و اگر از اجرای نمایش «سرباز» اثر حسین پارسایی در دی ماه سال گذشته در تالار وحدت و اجراخوانی «۵۰+ یک» اثر مهتاب عسکری که در اسفندماه در سالن ماه حوزه هنری احرا شدند بگذریم در سطح حرفه ای به واسطه شرایط حاکم بر کشور، هنرمندان نتوانستند اثر قابلی را به روی صحنه ببرند و گرایش عمده هنرمندان به سمت تولید تله تئاتر و عرضه فیلم تئاتر در پلتفورم های تخصصی  رفت.

تله‌تئاتر «قهرمان ملت»: تله‌تئاتر «قهرمان ملت» با پرداخت به 7 قصه مستند از زندگی شهید سردار حاج قاسم سلیمانی به همت مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری برای پخش تلویزیونی تولید آماده شد.

مرتضی شاه‌کرم نویسنده 5 قسمت از این مجموعه و میثم حبیبی و محمدامین مینویی نویسنده 2 قسمت دیگر از این مجموعه بودند.

کوروش زارعی تهیه کنند‌گی و کارگردانی این مجموعه و مرتضی شاه‌کرم و میثم حبیبی کارگردان‌های هنری آن بودند.

یک و بیست دقیقه بامداد: فیلم تئاتر یک و بیست دقیقه بامداد اثر پژمان شاهوردی پس از موفقیت در دومین دوره جشنواره سردار آسمان، در تلویزیون تئاتر ایران عرضه شد. در این نمایش سردار سلیمانی به خانه‌ی یکی از شهدای مدافع حرم سر می‌زند و سراغ یک عکس از دوران دفاع مقدس را که با پدر خانواده گرفته است می گیرد اما به طور مشکوکی آن روز عکس از آلبوم ناپدید شده است و پسر ارشد شهید مدافع حرم برای پیدا کردن عکس دست به کار می‌شود. در این حین یک فرد مشکوک، روبروی خانه‌ی شهید ایستاده و خانه را دید می‌زند که با این اتفاق بحرانی جدید در نمایش به وجود می‌آید...

نجات اربیل: تله‌تئاتر «نجات اربیل» روایت‌گر آزادسازی اربیل کردستان عراق توسط سردار سلیمانی در زمانی که داعشی‌ها آن را محاصره کرده‌ بودند، است و توسط ساسان قجر و با حضور هنرمندان زنجانی  در شهریور 1400تولید شده‌ است.

نمایش های رادیویی

در یکسال گذشته رادیو نمایش با برگزاری یک جشنواره و چندین اثر نمایشی، دین خود را به این مقام شامخ ادا نمود.

«نشان سرخ ذوالفقار»: «نشان سرخ ذوالفقار» با خاطراتی از یاران، نزدیکان و خانواده سردار شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی از رادیو نمایش پخش شد.«نشان سرخ ذوالفقار»به قلم اصغراستاد حسن معمار دارای دو بخش می باشد؛ بخش اول به صورت  داستانی است که دوران تولد تا انقلاب اسلامی شهید سلیمانی را خاطره انگیز می کند و بخش دوم از سال ۵۷ تا ۹۸ و همچنین زمان شهادت این شهید والامقام را بیان می کند. البته در بخش دوم خاطرات و روایت‌هایی از خانواده شهدا، سرداران و همرزمان وی نیز درج شده است.

این اثر با روایتگری مهدی نمینی مقدم ، تهیه کنندگی انسیه شمس اللهی و با هنرمندی 14 بازیگر رادیو ، شامل 72 روایت است که هر بازیگر نقش خاطره گو را بازی می کند.

«نشان سرخ دوالفقار» در 41 قسمت هر روز در فواصل پخش شبکه رادیویی نمایش به روی آنتن رفت.

سریال رادیویی «صور از خاور»: سریال رادیویی «صور از خاور» که به سفارش رادیو ایران در اداره کل هنرهای نمایشی رادیو تولید شده است به فعالیت‌های سردار شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی در راستای امنیت خاورمیانه می پردازد.

این سریال رادیویی به کارگردانی میرطاهر مظلومی، نویسندگی پوریا موسوی، تهیه کنندگی فرشاد آذرنیا و با هنرمندی بازیگران اداره کل هنرهای نمایشی رادیو از روز شنبه ششم دی ماه ساعت ۲۳:۴۵ دقیقه به روی آنتن رادیو نمایش رفته است.

سریال رادیویی «فرمانده قاسم»: سریال رادیویی «فرمانده قاسم» به نویسندگی مجید دیندار و کارگردانی مهرداد عشقیان به سفارش رادیو معارف در اداره کل هنرهای نمایشی رادیو تولید شده است.

این سریال رادیویی برگ هایی از زندگی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی است که به تهیه کنندگی اشرف السادات اشرف نژاد و با هنرمندی بازیگران اداره کل هنرهای نمایشی رادیو از رادیو معارف پخش می شود.

جشنواره نشان سلیمانی: نخستین جشنواره رادیویی سردار مقاومت و رادیو تحت عنوان نشان سلیمانی سال گذشته برگزار شد.

در این جشنواره 7 اثر در مستند پرتره، 8 اثر در روایتگری، 5 اثر در یو‌جی‌سی، 6 اثر در برنامه ترکیبی، 8 اثر در مینی‌فیچر و 4 اثر در بخش گزارش خبری خواهند پرداخت. همچنین در بخش مردمی برنامه‌ها نیز، 5 اثر در روایتگری و خاطره‌گویی، 5 اثر در ساختار آزاد و 5 اثر در قطعه موسیقی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

نمایشنامه های تازه

در سال گذشته با وجود تلاش های زیادی که در امر نمایشنامه نویسی انجام گرفت و برخی از جشنواره ها کانون توجه خود بر نمایش نامه نویسی متمرکز کردند، آثار برای چاپ آماده نشدند و تنها اثر نمایشی کتاب «من قاسم سلیمانی ام» اثر مرتضی شاه کرم بود.

مجموعه نمایشنامه «من قاسم سلیمانی ام» متشکل از پنج نمایشنامه کوتاه است که ۹۰ درصد آن مستند است. در این نمایشنامه به تأثیر حضور حاج قاسم در برخی اتفاقات مهم اشاره شده است.

تئاتر در استان ها

تمرکز هنرمندان تئاتر سراسر کشور بر جایگاه والای شهید سلیمانی در سال جاری نشان داد که هنرمندان در مانایی نام و یاد او مصر هستند.

در یکسال گذشته اقدامات بسیار خوبی در استان ها در این خصوص انجام شده است که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:

اجرای تئاتر صحنه ای سرباز : تئاتر صحنه ای سرباز با موضوع سردار رشید سپاه اسلام سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی با اجرای هنرمندان ممتاز کشور چند روزی است که در کرمان به صحنه رفته است.

رپرتوار تئاتر خیابانی استان خوزستان: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان و انجمن هنرهای نمایشی خوزستان با مشارکت اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فصل اول «رپرتوار تئاتر خیابانی استان خوزستان» با عنوان فجر تا بهار، یادمان سردار شهید حاج قاسم سلیمانی را با رویکرد استمرار ارتباط شهروندان با تئاتر و به ویژه نمایش‌های محیطی و خیابانی در استان خوزستان از 12 بهمن 99 تا 12 فروردین 1400 به اجرا گذاشت.

ضبط چهار نمایشنامه‌خوانی در مازندران : به پاس ارزش‌های انسانی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، نمایشنامه‌هایی از «مرتضی شاه‌کرم » به کارگردانی «مصطفی اژدرپور » منفرد جهت خوانش و انتشار مجازی در حوزه هنری مازندران جلوی دوربین رفت.

نمایشنامه‌های «مهندس مین»، «مفقود دوم»، «کاخ ریاست جمهوری» و «لشکر ۴۱ ثارالله » نوشته «مرتضی شاه‌کرم» به کارگردانی «مصطفی اژدرپور منفرد» به صورت نمایشنامه‌خوانی با تمرکز بر خاطراتی از سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و دوستان و همرزمان وی در بهمن ماه 99 ضبط شد.

اجرای تئاتر ژنرال: تئاتر ژنرال اثر سعید بادینی که  از آثار برتر جشنواره فجر سال ۹۹ از ۶ دی ماه در تالار فردوسی دانشگاه سیستان به صورت رایگان اجرا شد.

پویش سلیمانی در لرستان: کارگاه آموزشی نمایشنامه نویسی و بازیگری «پویش سلیمانی» به همت حوزه هنری لرستان از 24 آذرماه لغایت ششم دیماه در چهار شهرستان الیگودرز؛ دورود؛ بروجرد و خرم اباد برگزار شسد.

در این برنامه که با هدف بررسی ابعاد شخصیت والای سردار سلیمانی و پرداختن به ویژگیهای منحصر به فرد ایشان در عرصه های نظامی؛ فرهنگی و اجتماعی می پردخت، نمایشنامه نویسی و بازیگری از مرحله ایده تا اجرا و فن بیان ، بدن و شناخت نقش و کاربرد آن در تولید نمایش  و همچنین روند  تولید نمایشنامه اقتباسی به هنرجویان آموزش داده شد.

اجرای نمایش خیابانی در شیراز: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس، نمایشهای خیابانی «غریب» با طراحی، هدایت و بازی سعید نظری؛ «میخواهم بروم» طرح، کار و بازی سیروس مهبودی، غلامحسین ورگردان؛ «انتقام سخت» طرح و هدایت حمیدرضا بیات و نمایش‌های میدانی «در حسرت و فراق» طراح و هدایت سعید نظری و همچنین نمایش «نقلِ سردار» نوشته فرهاد ارشاد و اجرای حسن صفایی فرد؛ نمایش «قالیچه سلیمان» به هدایت جلال الدین نصری نوبندگانی؛ به اجرا گذاشتند.

قطره ای از دریا 

این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی رسد عطش مخاطب را برای شناخت وجوه محتلف شخصیت سردار سلیمانی و مکتب او را که الگوبرداری شده از منش و جهانبینی ائمه اطهار است تامین کند . این نگاه راهبردی همچنان که مخاطبان و سوگواران شهادت سردار در کشورهای مختلف گسترده هستند، نیازمند تولید آثار فرهنگی براساس محصولات اندیشکده ای  و در گستره جهانی است . نبود رویکرد راهبردی  و همت نهاد های مسئول زیربط در این زمینه فعالیت های هنرهای نمایشی را در حد جنبش های فردی نگه داشته است .

عمده عملکرد سازمانی در حد فعالیت های زودبازده با مخاطب محدود همچون برگزاری جشنواره ها باقی مانده اسنت .در همین زمینه هم جشنواره ها با رویکردی اداری و بدون تبلیغات و اطلاع رسانی لازم به فعالیت پرداخته اند و همین ضعف باعث شده مخاطبان علاقمند حتی از برگزاری رویداد بی اطلاع بمانند.رویکرد رفع تکلیف و بی توجهی به ارتباط موثر با رسانه و اهمیت کنشگری  رسانه ای توسط برگزارکنندگان نیز بسیاری از این رویدادها ضریب اطلاع رسانی را کاهش داده و تلاش ها را کم اثر ساخته است .

در مجموع در دوسال گذشته خیز جدی ای برای تولید آثار ماندار و فراگیر صورت نگرفته است. بخشی از این کاستی به دلیل نبود ارتباط معنا دار میان حوزه های تولید اندیشه با فعالان عرصه فرهنگ و هنر است که در اولین گام  توسعه فعالیت فرهنگی و هنری در بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی (مکتب حاج‌قاسم) می تواند زمینه شناخت واقعی با نتایج عملی را در این عرصه زمینه سازی کند.