پوست اندازی در عکاسی تئاتر

مهدی آشنا عضو انجمن عکاسان ایران، عضو فدراسیون جهانی عکاسی فیاپ (FAIP) فرانسه، عضو انجمن عکاسان تئاتر، عضو انجمن آسینما، دبیر بخش نگاه هنرمند سومین جشنواره فیلم و عکس همراه تهران، دبیری پنج دوره بخش پوستر و عکس جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی، دبیر بخش عکس و پوستر سومین جشنواره تئاتر شهر، داور بخش عکس سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تاتر فجر، داور بخش عکس جشنواره بین المللی فضا و فرم استامبول(ترکیه) و... است. او از سوی دبیر جشنواره به عنوان دبیر بخش عکس و پوستر چهلمین دوره جشنواره بین المللی جشنواره فجر منصوب شد. به همین بهانه در ادامه گفتگویی با او خواهیم داشت.

از روند آغاز به کار بخش عکس وپوستر جشنواره بگویید.

پس از انجام صحبت‌های فراوان با دبیر جشنواره؛ در خصوص بخش پوستر و عکس می‌دانستیم که چالش‌هایی که در این بخش پیش روی ما می‌باشد، اجراهای اندکی که به واسطه‌ی وجود بیماری کرونا روی صحنه رفته بودند، سالن‌ها بسته بودند و هنرمندانی که در زمینه عکاسی تئاتر فعالیت می‌کردند نمی‌توانستند به سالن‌ها بروند و آثار را ببینند و عکاسی کنند. آثاری که به دبیرخانه می‌رسید به لحاظ کمیت نسبت به دوره های گذشته خیلی متفاوت بودند. اتفاقاتی که  پیش روی ما بود اتفاق روشنی نبود با این حال وارد شدیم و شروع کردیم به فعالیت. از زمانی که فراخوان به شیوه متفاوت منتشر شد، به این صورت که  سال‌های قبل آثار را به صورت فیزیکی ارسال می‌کردند اما امسال باید ریسک می‌کردیم که عکاسان و طراحان آثار خود را با همان کیفیت اصلی بر روی سایت جشنواره  آپلود می‌کردند و فایل‌ها را به صورت غیر حضوری دریافت می‌کردیم. این شیوه درجشنواره های دیگه مرسوم بود ولی در جشنواره فجر این اتفاق رقم نخورده بود. تمام نگرانی ما این بود که آثار با کیفیت به دست ما نرسد که خوشبختانه این اتفاق به درستی انجام شد و هنرمندان هم نیز بدون دغدغه توانستند آثار خود را ارسال کنند.

سطح کیفیت آثار شرکت کنندگان در بخش عکس جشنواره امسال رو چطور ارزیابی می‌کنید؟

پس از بررسی و جمع‌بندی آثار به این رسیدیم که امسال نسبت به سال گذشته عکس‌های با کیفتی هم از نظر تکنیکی و هم از نظر ترکیب‌بندی به دبیرخانه ارسال شده. عکس‌ها از کیفیت خاصی برخوردار بودند و این باعث خوشحالی است که عکاسان فنی‌تر و دقیق‌تر به صحنه نگاه می‌کنند.

بخش پوستر جشنواره فجر متاسفانه کیفیت مورد قبولی نداشت نسبت به پارسال و داورها هم راضی نبودند. تایپوگرافی و لیئوت  پوسترها به اندازه کافی خوب نبود واینکه دائم داورها درمورد این صحبت می‌کردند که اسم نمایش‌ها در لیئوت بسته شده خوانده نمی‌شوند، مشکلات عدیده ای بود و کیفیت لازم را هم نداشتنند.

داورها هم در اختتامیه هم طی بیانیه‌ای این را  اعلام خواهند کرد از آن داشتند به این مسئله که  بخش طراحی پوستر متاسفانه عقب گرد کرده به صورت نا محسوس و یواش یواش به صورت محسوس خودش را نشون می‌دهد.

چه تعداد اثر در بخش عکس و پوستر به دبیرخانه ارسال شده است؟

دربخش عکس ۱۲۰ نفر شرکت کننده داشتیم  و حدود ۵۸۰ اثر به دبیرخانه رسید که از بین این‌ها ۵۱ نفر با ۷۰ اثر به بخش نمایشگاه عکس راه پیدا کردند. این آثار توسط داوران معتبر بخش عکس که شامل سیف الله صمدیان که معرف حضور همه عکاسان هستند، محمود کلاری از عکاسان و فیلمبرداران برجسته ی سینما و عباس کوثری هم که عکاس بین المللی هستند و همزمان با جشنواره فجر در یک جشنواره بین المللی خارجی نیز داور می‌باشند که برای هنرما باعث افتخار است.

همچنین دربخش پوستر نیز ۲۸ اثر به بخش مسابقه و نمایشگاه پوستر راه‌ یافتند که از بین از این تعداد 4 نفر کاندیدای دریافت جایزه شدند.

چه تعداد از شرکت کنندگان بخش عکس، سال های گذشته هم در جشنواره حضور داشته اند؟

اگر بخوایم یکمی فنی‌تر به مسئله نگا کنیم، صحنه‌ها و اکسسوار‌ها ساده‌تر از قبل بودند‌. تعداد هنرمندانی که در فضای عکاسی تئاتر ما کار می‌کنند تقریبا مشخص است. حدود ۷۰ درصد از عکاسی که پارسال شرکت کردند امسال هم شرکت کردند. شرکت کنندگان جدید هم داشتیم که با آثارشان رنگ جدیدی به عکاسی تئاتر ما تزریق کردند و من خودم به عنوان کسی که عکاسی تئاتر می‌کنم خیلی خوشحال بودم ازحضور عکاسانی که اسمشان کمتر به گوشمان خورده بود و یا اصلا نخورده بود.

آیا عکاسانی که نامزد شده اند جزء نوظهور ها هستند یا نه از عکاسانی هستند که در چندین دوره جشنواره حضور داشته اند؟

واقعیت امر این است عکس‌هایی که دریافت شد را برای داوری کد گذاری کردیم وچون من خود هم خواهان حضور در جلسه‌ داوری بودم درنتیجه کد گذاری عکس‌ها را به همکارانم سپردم و در جلسات داوری اطلاعی از صاحبان آثار نداشتم. پس از بررسی نتیجه و به مرحله‌ای رسیدیم که مشخصات عکاسان را مشخص کردیم و معلوم شد چه اثری برای کدام عکاس است اسم‌ها را که می‌خواندم یک تعدادی را میشناختم تعدادی را هم خیر و از این اتفاق خوشحال بودم که هرسال تعدادی هنرمند عکاس جدید به این وادی راه پیدا می‌کنند و معرفی می‌شوند. اسم کسانی هم که برایم آشنا بود به واسطه این بود که عضو هیئت مدیر انجمن صنفی بودم که دائما مستقیم  با مسائل صنفی درگیر بودیم. 

وقتی اسامی مطرح شد خیلی خوشحال شدم. متوجه شدیم که ظاهرا پوست اندازی در عکاسی تئاتر در حال انجام است  و این اتفاق خوبی است که  آدم هایی جدید معرفی می‌شوند. همینطور که پیشکسوت‌ها کارخودشان رو می‌کنند؛ نگاه‌های جدید هم در حال مطرح شدن هستند. این نگاه‌ها  قاب‌های درست ومرتبی دارند و با یک انضباط بصری خاص، با یک ترکیب بندی، نور فهمی درست و یک کمیسیون درست و میزانسن شناسی خاص و این اتفاق‌ها رقم خورده و شخصاً برای من حائز اهمیت بود. و باعث دلگرمی است که این نسل جدید با رغبت و انگیزه این مسیر را ادامه می‌دهند.

معیار انتخاب عکس ها چه چیزی بوده؟ یک عکس خوب از یک تئاتر چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

انتخاب عکس‌ها دردو مرحله صورت گرفت. مرحله اول این بود باید عکس‌ها را بررسی می‌کردیم که با توجه به موارد ذکر شده در فراخوان ارسال شده باشند عکس‌های خارج از چارچوب فراخوان حذف می‌شدند. عکس‌ها باید به لحاظ کیفی قابلیت‌های لازم را دارا می‌بودند تا به بخش رقابت راه پیدا کنند. پس از آن عکس‌هایی که با نگاه‌ درست گرفته شده بودند انختاب و باقی عکس‌ها حذف شدند. در مرحله دوم به پالایش میزانسن رسیدیم. اینکه لحظه قعطی عکس چیست و چه انرژی به مخاطب می‌دهد. عکس‌ها به لحاظ کنتراست و میزانسن بررسی شدند و در همین مرحله بخش کتاب عکس بسته شد. پس از آن هم داوران برای انتخاب کاندیداها وارد بحث و گفتگو شدند که بتواند نفرات اول تا سوم را مشخص کنند. در واقع چیزی که می‌خواهم بگویم این است که هیچ عمل داوری قطعی نیست و اینکه شاید اگرداوران دیگری آثار را بررسی کنند انتخاب دیگری هم داشته باشند واین اتفاق فقط برای جشنواره فجر و فقط در بخش عکس و پوستر نیست. در تئاتر ایران خوشبختانه داورها نگاهشان همیشه حرفه‌ای و مثبت بوده است.

آینده عکاسی تئاتر را چطور می‌بینید؟

من فکر می‌کنم در جهان ما پیشرفت تکنولوژی در حال رفتن  به سمتی است که مقوله عکس در آن تاثیر بسزایی  دارد و ما فضای مجازی رسانه‌ای رو می‌بینیم  که گروه‌ها چطور درحال تغییر هستنند.

 قبلا تعدادی عکس را  در روزنامه ها و مجلات چاپ می‌کردند ولی الان فضای مجازی رسانه‌ای روی کار آمده و این فضا و فضاهای مختلف دیگری را در دست‌رس داریم که به راحتی می‌توانیم کار تبلیغات را انجام دهیم و تئاتر نیز ازاین قائده مثتسنا نیست. عکس بی نهایت اتفاق مهمیه در تئاتر ما است و باید توجه بی نهایت زیادی به این قضیه داشته باشیم. اگرچه ایران جز کشورهایی است که در این زمینه بسیار قدرتمند می‌باشد. وقتی عکس‌های تئاترهای خارجی را  با عکس‌های تئاتر داخل مقایسه می‌کنیم واقعا فاصله ی زیادی بین عکاس‌های ما و عکاس‌های دیگر کشور‌ها در همین زمینه وجود دارد و در این حوزه حرفی برای گفتن داریم. با دوستانی که خارج از ایران عکاسی تئاتر انجام می‌دهند هم وقتی صحبت می‌کنم نظراتشان به نظر ما نزدیک است.  ما در ایران  صنف داریم، می‌توانیم بگویم که در هیچ کجای دنیا اینقدر متمرکز عکاسی تئاتر انجام نمی‌شود و این خیلی اتفاق خوب و امیدوار کننده‌ای است. امیدوارم بشود از این هنر در صنعت تبلیغات استفاده کرد و بتوانیم  مردم را راحت‌تر مطلع کنیم و مخاطبین تئاتر را به وسیله فریم‌هایی که اتفاق می‌افتد و جذابیتی که حوزه عکاسی تیاتر دارد بیشتر به سمت تئاتر بکشانیم.

امیدوارم فعالیت جشنواره فجر در حوزه عکس وسیع تر شود  و امکانات بهتری دست پیدا کنیم. اتفاقاتی بیفتد که در طول سال، دبیرخانه جشنواره بتواند ورکشاپ‌ها و نشست‌هایی با اساتید صاحب نظر ایرانی و خارجی برگزار کند که تجربیات خود را در اختیار عکاسان بگذارند و بتوانند از آن بهره ببرند و همچنین بزرگان ما هم دراین حوزه بتوانند با خارج ایران تعامل داشته باشند. جشنواره بین المللی فجر رویداد بزرگی است و امیدوارم تدابیری انجام شود که در حوزه عکس هم بتوانیم به صورت بین الملل عمل کنیم و عکاسان خارجی نیز بتوانند در این رویداد همانند بخش‌های دیگر جشنواره شرکت کنند.