احساس خطر بازیگران تئاتر از پیشرفت تکنولوژی

نگرانی هنرمندان فعال در عرصه هنرهای نمایشی نه از پیشرفت تکنولوژی و توسعه فناوری هوش مصنوعی و گسترش استفاده از آن در دنیای هنر که از حفظ حق و حقوقشان در نتیجه این تغییر و تحول است. در واقع آنها بیم آن دارند که با گسترش بهره‌مندی از فناوری هوش مصنوعی در دنیای هنرهای نمایشی حق و حقوقشان آن گونه که باید رعایت نشود.

افزایش این نگرانی‌ها در کشور انگلستان به تازگی موجب انجام اقداماتی توسط برخی از اتحادیه‌های صنفی فعال در عرصه هنرهای نمایشی با هدف حمایت از حقوق هنرمندان شده است. به عنوان مثال می‌توان به پویش «سرقت نمایش توسط هوش مصنوعی را متوقف کنید» اشاره کرد که اخیرا توسط اتحادیه صنف هنرمندان فعال در هنرهای خلاق انگلستان (اتحادیه هنرهای نمایشی Equity) برای حمایت از حقوق اجراگران و بازیگران هنرهای نمایشی در برابر هوش مصنوعی راه‌اندازی شده است.

اتحادیه صنف هنرمندان انگلستان امیدوار است بتواند با راه‌اندازی این پویش جدید دولت این کشور را متقاعد کند که قوانین تازه‌ای برای حمایت از حقوق هنرمندان تدوین و وضع نماید تا شرکت‌های مختلف تجاری نتوانند بدون اجازه آنها از فناوری هوش مصنوعی برای تولید محتوای نمایشی جدید بر اساس چهره و صدای هنرمندان استفاده کنند.

وجود خلاء قانونی برای استفاده از هوش مصنوعی در عرصه هنرهای نمایشی

درحال حاضر قوانین مربوط به حفظ حقوق معنوی هنرمندان یا همان قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان (قانون کپی رایت) انگلستان به بازیگران و اجراگران این کشور اجازه می‌دهد که بتوانند تمام حق و حقوق یک اجرای ضبط شده (اعم از صوتی و تصویری) و کنترل و تکثیر آن را در اختیار داشته باشند.

با این حال قوانین مذکور به دلیل تدوین شدن در سال‌های گذشته هیچ اشاره‌ای به فناوری هوش مصنوعی (که فناوری نوینی به شمار می‌رود) و استفاده از آن در عرصه هنرهای نمایشی ندارد و همین موضوع می‌تواند زمینه سوءاستفاده افراد سودجو از زحمات هنرمندان را فراهم آورد.

در واقع شرکت‌های تجاری می‌توانند با به کارگیری برخی ترفندها، بدون اجازه بازیگران و اجراگران، از صوت و تصویر آنها برای تولید محتوای صوتی و تصویری تازه به کمک هوش مصنوعی استفاده کنند و برای این کار دستمزدی به هنرمندان پرداخت نکنند. توجیه آنها برای انجام این کار آن است که در فرایند تبدیل صوت و تصویر بازیگران به محتوای جدید نمایشی با استفاده از فناوری هوش مصنوعی نه برنامه‌ای ضبط شده و نه یک برنامه نمایشی از پیش ضبط شده کپی و تکثیر گردیده است. بنابراین در این فرایند هیچ عملی برخلاف قانون کپی رایت انجام نگرفته است.

به این ترتیب با توجه به پیشرفت چشمگیر فناوری هوش مصنوعی و رشد روزافزون استفاده از آن در عرصه هنرهای نمایشی لزوم بازبینی قوانین مربوط به مالکیت معنوی آثار هنری و به‌روزرسانی آنها بیش از پیش احساس می‌شود.

نگرانی هنرمندان از ورود هوش مصنوعی به دنیای هنر

بر اساس نظرسنجی جدید انجام شده توسط اتحادیه صنف هنرمندان فعال در هنرهای خلاق بریتانیا که تعداد ۴۳۰ نفر از اعضای این اتحادیه در آن شرکت داشتند، ۷۹ درصد از هنرمندانی که در پروژه‌های نمایشی برخوردار از فناوری هوش مصنوعی شرکت داشته‌اند، به این نکته اشاره کرده‌اند که پیش از امضای قرارداد مربوط به حضور در این پروژه‌ها درک کامل و برداشت جامعی از حق و حقوق خود نداشته‌اند.

افزون بر آن ۹۳ درصد از هنرمندانی که از صدای خود برای انجام فعالیت هنری بهره می‌گیرند و بر تولید کارهای صوتی تمرکز دارند، در این نظرسنجی اعتراف کرده‌اند که به رشد روزافزون استفاده از فناوری هوش مصنوعی در دنیای هنر با دیده شک و تردید می‌نگرند و نگران آن هستند که این فناوری نوین به تهدیدی برای کسب فرصت‌های شغلی توسط هنرمندان فعال در حوزه صدا تبدیل شود.

فارغ از آنکه تردیدها و نگرانی‌های هنرمندان در مورد ورود هوش مصنوعی به دنیای هنر تا چه اندازه واقعی و جدی است، باید اعتراف کرد که در حال حاضر این فناوری به طور فزاینده‌ای در حوزه‌ هنرهای صوتی و تصویری مورد استفاده قرار می‌گیرد و در تولید کتاب‌های صوتی، آواتارهای دیجیتال و بسیاری از موارد مشابه دیگر کاربرد دارد.

پویشی برای حمایت از هنرمندان در مقابل تهدیدهای هوش مصنوعی

همان گونه که اشاره شد با توجه به تهدیدهای احتمالی ناشی از ورود فناوری هوش مصنوعی به عرصه هنرهای نمایشی، اتحادیه صنف هنرمندان بریتانیا پویش جدیدی را برای حمایت از حقوق هنرمندان راه‌اندازی کرده است.  از میان افراد کلیدی دخیل در شکل‌گیری این پویش می‌توان به تالولا رایلی، بازیگر انگلیسی تئاتر، سینما و تلویزیون اشاره کرد. او که چندین سال در کنار ایلان ماسک زندگی کرد و همسر سابق این فرد پر سر و صدای دنیای تکنولوژی به شمار می‌رود، با فناوری هوش مصنوعی به خوبی آشنایی دارد و از فرصت‌ها و تهدیدهای آن باخبر است.

سیاستمدار شناخته شده انگلیسی یعنی لرد کلمنت جونز که رئیس مشترک گروه فراحزبی هوش مصنوعی در مجلس انگلستان به شمار می‌رود نیز از جمله کسانی است که در راه‌اندازی این پویش نقش مهمی بر عهده دارد. در کنار او می‌توان از  بِو استندینگ، صداپیشه کانادایی به عنوان دیگر عضو فعال این پویش نام برد. خانم استندینگ خود از نزدیک با نقض حقوق هنرمندان توسط به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی درگیر بوده و برای بازپس‌گیری حق و حقوق خود به مصاف یکی از شرکت‌های صاحب‌نام دنیای تکنولوژی رفته است.

رویارویی صداپیشه کانادایی با فناوری هوش مصنوعی و شرکت تیک تاک

اپلیکیشن تیک تاک اکنون نامی شناخته شده در دنیای تکنولوژی است و بسیاری از مردم نقاط مختلف جهان، به خصوص نوجوانان و افراد جوان با آن آشنایی دارند. خانم بو استندینگ چندی پیش شکایتی را علیه تیک تاک طرح نمود و توانست در این پرونده حقوقی پیروز شود. به گفته این صداپیشه کانادایی شرکت تیک تاک بدون اجازه از صدای او برای قابلیت تبدیل گفتار به متن اپلیکیشن خود که در عمل به یک رسانه اجتماعی مجازی پرمخاطب تبدیل شده، استفاده کرده است.

بر اساس روایت بو استندینگ، او در سال ۲۰۱۸ میلادی توسط شرکتی که در امر طراحی و توسعه یک اپلیکیشن ترجمه فعالیت می‌کرد استخدام شد تا صدایش در این اپلیکیشن مورد استفاده قرار گیرد. با این حال در سال ۲۰۲۰ میلادی تمام صداهای ضبط شده او برای این اپلیکیشن، توسط شرکت تیک تاک برای توسعه نسخه انگلیسی نخستین ابزار تبدیل گفتار به متن اپلیکیشن اختصاصی این شرکت مورد استفاده قرار گرفت. این در حالی بود که شرکت تیک تاک برای استفاده از صدای بو استندینگ در اپلیکیشن پرمخاطب خود نه از او اجازه گرفت، نه با او قراردادی بست و نه دستمزدی به این صداپیشه کانادایی پرداخت کرد.

بو استندینگ معتقد است: «در ابتدا برای طرح شکایت بر علیه یک شرکت مشهور و چند میلیارد دلاری دچار ترس و تردید شدم. با این حال در نهایت به این نتیجه رسیدم که کار شرکت تیک تاک اشتباه بوده و من باید از حق خود دفاع کنم. صدای من دارای حق مالکیت معنوی بود و شرکت تیک تاک اجازه استفاده از آن را نداشت. به همین دلیل وکیل گرفتم و شکایتی بر علیه تیک تاک تنظیم کردم.»

شرکت تیک تاک تصمیم گرفت اختلاف حقوقی ایجاد شده با این صداپیشه کانادایی را به صورت مسالمت‌آمیز حل و فصل کند و رضایت او را جلب نماید. به همین دلیل وکلای این شرکت خیلی زود با بو استندینگ به توافق رسیدند و به شکایت او پایان دادند.

بو استندینگ از اقدام خود رضایت کامل دارد و معتقد است: «به عنوان یک صداپیشه احساس می‌کنم درک و شناخت فناوری هوش مصنوعی و مشارکت در این تکنولوژی نوین یک تصمیم تجاری هوشمندانه است. به همین دلیل اکنون تنها با شرکت‌هایی کار می‌کنم که به من اجازه می‌دهند مجوز صدایم را داشته باشم و بتوانم از لحاظ حقوقی آن را کنترل کنم. هوش مصنوعی آمده است تا بماند و جایی نخواهد رفت. پس ما باید بتوانیم خود را با آن تطبیق دهیم.»

لزوم تصویب قوانین مدرن برای انطباق با فناوری هوش مصنوعی

اتحادیه صنف هنرمندان بریتانیا علاوه بر برشمردن تهدیدهای ناشی از ظهور هوش مصنوعی در عرصه هنرهای نمایشی، نسبت به این موضوع نیز هشدار داده است که زحمت آن دسته از هنرمندانی که اجازه استفاده از صدا و تصویر خود را در پروژه‌های نمایشی مبتنی بر فناوری هوش مصنوعی می‌دهند، معمولا به شکل درخور، منصفانه و عادلانه جبران نمی‌شود. بنابر تایید این اتحادیه در پاره‌ای اوقات بازیگران و اجراگرانی که با پروژه‌های نمایشی برخوردار از فناوری هوش مصنوعی همکاری می‌کنند ناچار به امضای پیمان‌نامه‌های عدم افشا می‌شوند که مفاد آن از دسترس خارج است.  این امر ماهیت کاری که این دسته از هنرمندان انجام می‌دهند را پیچیده می‌کند و در صورت مواجه شدن آنها با اختلافات حقوقی اقدام مناسب و درخوری نمی‌توان انجام داد.

دبیر کل اتحادیه صنف هنرمندان بریتانیا یعنی پل دبلیو فلمینگ ضمن اشاره به نگرانی‌های صداپیشگان فعال در دنیای هنرهای نمایشی معتقد است: «انفجار هوش مصنوعی در صنعت سرگرمی یک نگرانی قابل توجه و رو به رشد برای هنرمندان متمرکز بر حوزه صدا و سایر اجراگران فعال در عرصه هنرهای نمایشی به شمار می‌رود. از همین رو ما سخت کار می‌کنیم تا اعضای اتحادیه خود را در برابر آن دسته از مدیران و تهیه کنندگانی که قصد دارند با جایگزینی بازیگران حرفه‌ای و اجراگران توانمند توسط سیستم هوش مصنوعی سود خود را افزایش دهند، حمایت نماییم. با این حال بدون اقدامات جدی دولت برای به‌روزرسانی و مدرن سازی قوانین کپی رایت به جایی نخواهیم رسید و در آینده نزدیک شاهد بروز پیامدهای جدی برای بازیگران و اجراگران و همچنین وارد آمدن آسیب‌های دائمی به یکی از پیشروترین صنایع جهان یعنی صنعت سرگرمی خواهیم بود.»

این مدیر فرهنگی و هنری استفاده از فناوری هوش مصنوعی را تنها منحصر به صنعت سرگرمی نمی‌داند و اعتقاد دارد: «کارکنان حوزه‌های مختلف نیازمند انجام اقدامات جدی در زمینه استفاده از هوش مصنوعی هستند. به زودی از پایانه‌های تسویه حساب گرفته تا مراکز تماس، فیلم‌های سینمایی آینده‌نگرانه، بازی‌های کامپیوتری و بسیاری از حوزه‌های مختلف دیگر محتاج استفاده از این فناوری نوین خواهند بود. به همین دلیل باید اقدامات درخوری انجام شود و قوانین مناسبی به تصویب برسد تا کارکنان، کارمندان و کارگران  تمام حوزه‌های یاد شده اطمینان یابند که ظهور فناوری هوش مصنوعی تنها به سود افراد ثروتمند و صاحب سرمایه نخواهد بود و زندگی آنها را نیز بهبود خواهد بخشید.»

پیشگیری از برده‌داری مدرن با هوش مصنوعی

حضور فناوری هوش مصنوعی در عرصه هنرهای نمایشی غیر قابل اجتناب به نظر می‌رسد و سرعت قابل توجهی دارد. شاید در آینده نه چندان دور دیگر نیازی به حضور فیزیکی بازیگران و اجراگران بر صحنه نمایش نباشد و فناوری هوش مصنوعی به شکل خودکار و تنها با استفاده از چهره و صدای بازیگران، امر تولید آثار نمایشی را امکان‌پذیر سازد. در این صورت باید راهی برای بهره‌مندی بازیگران و اجراگران از مزایای استفاده از چهره و صدایشان در امر تولید محصولات نمایشی وجود داشته باشد.

تالولا رایلی بازیگر انگلیسی سینما، تئاتر و تلویزیون که یکی از اعضای اتحادیه صنف هنرمندان انگلستان به شمار می‌رود و همان گونه که به آن اشاره شد از  جمله هنرمندان دخیل در راه‌اندازی پویش «سرقت نمایش توسط هوش مصنوعی را متوقف کنید» بوده، ضمن اشاره به این موضوع معتقد است: «پیشرفت فناوری هوش مصنوعی با سرعت به سمت ما در حال حرکت است و برای آن دسته از ما که در صنعت سرگرمی فعالیت می‌کنیم بسیار اهمیت دارد که از این تحول آگاه باشیم و تغییرات احتمالی آن بر زندگی خود را بدانیم.»

او در مورد حفظ حق کپی رایت اعتقاد دارد: «برای من به عنوان یک بازیگر بسیار مهم و حیاتی است که صدا و تصویرم متعلق به خودم باشد. در این میان هیچ اهمیتی ندارد که با پیشرفت تکنولوژی تا چه اندازه ساده و ارزان بتوان این صدا و تصویر را به صورت دیجیتال جایگزین کرد. من معتقدم که بازیگران و اجراگران باید برای محتوایی که ایجاد می‌کنند دستمزد عادلانه و منصفانه دریافت نمایند.»

در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های بزرگ و افراد پرنفوذ و ثروتمند خود را مالک هنرمندان، ورزشکاران و افرادی می‌دانند که با توانایی‌های خود برایشان تولید ثروت و درآمد می‌کنند. در این میان آنچه به آنها اجازه نمی‌دهد با زیردستان خود مانند برده رفتار کنند، قوانین و مقررات مربوط به حق کپی رایت است. احتمالا با پیشرفت فناوری هوش مصنوعی و افزایش نفوذ آن در حوزه‌های مختلف از جمله صنعت سرگرمی و دنیای هنرهای نمایشی، افراد یاد شده خود را مالک تصویر و صدای هنرمندان خواهند دانست. از همین رو باید قوانینی وجود داشته باشد که بتواند جلوی برده‌داری مدرن را بگیرد.