گفتوگو با منصور خلج، نویسنده، کارگردان و پژوهشگر
مدارس ما نیازمند مربیانی هستند که تئاتر را بشناسند
منصور خلج در سال ۱۳۲۹ در تهران متولد شد و از سن پنج سالگی تا مقطع دیپلم در کرمانشاه به سر برد؛ در سال ۱۳۵۰ در دانشکده هنرهای زیبا پذیرفته شد و تحصیلاتش را تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته کارگردانی ادامه داد. او فعالیت هنری خود را در زمان دانشجویی با مربیگری تئاتر کتابخانههای کانون آغاز کرد. بعد از انقلاب نیز در تئاتر شهر بهعنوان مسئول روابط عمومی و بعد بهعنوان سرپرست و طراح کتابخانه تخصصی فعالیت خود را ادامه داد. نمایشنامههای «جاری مثل جویبار» و «هدهد» او در جشنواره تئاتر کودک مورد تقدیر قرار گرفته است. خلج که از سالهای نخست برپایی جشنواره کودک در برنامهریزیها و اجرای امور آن حضور داشته، از ضرورت و چگونگی تئاتر کودک به عنوان یک ابزار آموزشی موثر گفته است.
رضا آشفته: منصور خلج، نویسنده، کارگردان، پژوهشگر و از اعضای هیئت مؤسس بنیاد نمایش کودک که مهمان جشنواره بیستوهفتم کودک و نوجوان همدان بود، درباره این جشنواره ارزیابیاش را مثبت میداند.
تأثیر برگزاری این جشنواره در رشد و اعتلای تئاتر کودک چه میتواند باشد؟
خوشبختانه شاهد هستیم پس از دو سال که از شیوع ویروس کرونا اجرای نمایشها را متوقف کرده بود، اکنون دوباره به شرایط عادی بازگشتهایم و مجدداً تئاتر به جریان افتاده است. در این مدت فعالان این حوزه در تهران و شهرستان بیکار بودند و اکنون این فعالیت از سر گرفته شده است.
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان پس از بیستوهفت دوره برگزاری از سر گرفته شد و خوشبختانه جشنواره محفلی است که گروههای نمایشی در آن حضور یافته و فعالیت میکنند و آثار خود را به نمایش میگذارند. یکی از محاسن جشنواره این است که گروههای نمایشی فعالیت تئاتری داشته باشند و اثری را تولید کنند مخصوصاً در شهرستانها چراکه آنها بیشتر برای جشنوارهها تولیدات دارند و کمتر برای اجراهای عمومی و اگر اثر نمایشی در جشنوارهها موفق به کسب عنوانی شود برای اداره کل فرهنگ آن استان بسیار مهم است و جنبه تبلیغاتی نیز دارد.
ارزیابیتان از فعالیت گروههای تئاتری در شهرستانها چیست؟
خوشبختانه شهرهای بسیاری در استانها هستند که حتی سینما هم ندارند اما تمایل به اجرای آثار نمایشی کودک و نوجوان دارند زیرا که این گونه نمایشی مخاطب خود را دارد و تئاتر کودک بهراحتی این امکان را دارد تا در یک فرهنگسرا، یک سالن کوچک و حتی محوطهای بدون تشریفات اجرا شود.
به نظرتان بچهها در مدارس چگونه میتوانند تئاتر کار کنند؟
کودکان و نوجوانها تمایل بسیاری به اجرای تئاتر حتی در مدارس دارند، به نظر من مدارس ما نیازمند مربیانی است که تئاتر را بشناسند چراکه اینگونه نمایشی جایگاه خود را دارد و روزبهروز هم بیشتر موردتوجه قرار میگیرد. بسیاری از مدارس ما متقاضی هستند تا مربی تئاتر داشته باشند و این امکان وجود دارد تا آموزشوپرورش از فارغالتحصیلان به این منظور استفاده کند. در این شرایط هم اشتغال ایجاد میشود و هم بچهها آموزش تئاتر میبینند.
برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان چقدر کمکحال فعالیت صحنهای کارگردانان این حیطه خواهد بود؟
بسیار خوشحالم که این جشنواره دوباره پس از این وقفه از سر گرفته شد و باید بدانیم که این رویداد ویترین تئاتر ماست و استمرار آن صد درصد به تئاتر کمک میکند. در گذشته به کودکان چندان اهمیتی داده نمیشد و تئاتر کودک محصول عصر مدرنیته و جوان است و از زمانی که روانشناسان به خلاقیت و استعداد بچهها اشاره کردند، تئاتر کودک رونق یافت. در این شرایط نیاز به برنامهریزی و آموزش به طرق مختلف است تا مخاطبان بیشتری به تئاتر کودکان و نوجوان جذب شوند و در آینده جامعه از این برنامهریزی بهرهمند خواهد شد.
تئاتر دیدن چقدر در دوران کودکی میتواند تأثیرگذار باشد؟
باید کودکان، کودکی کنند تا در آینده از جامعه انتقام نگیرند، کشورهایی که برای تئاتر کودکان و نوجوانان اهمیت قائل هستند و این امر در کشورشان جا افتاده است و تئاتر را جزو خدمات اجتماعی خود حساب کردند، در این مقوله بسیار پیشرفت کردهاند و کشور ما چندان قابلمقایسه با آنها نیست. سطح کیفی آثارمان در این حوزه به نسبت خودمان قابلقبول است هرچند که توجه به تئاتر کودک و نوجوان در کشور ما مستمر نبوده و گاهی متوقف شده و گاهی در جریان بوده است و به نظرم بهمنظور مقایسه با دیگر کشورها باید تداوم بیشتری داشته باشد و مستمر باشد.
این رشد در زمینه فردیت بچهها چگونه است؟
بهوسیله تئاتر میتوان در رشد فردی و خلاقیت کودکان قدم برداشت.
نظرتان را درباره آثار بخش بینالملل دوره بیستوهفتم از جشنواره کودک بگویید؟
من نمایش «افسانه شاه لیر و سه دخترش» کاری از کشور یونان را دیدم. این نمایش بدون کلام دریافتی از شاه لیر بود که با نگاه و رویکرد آن بسیار موافق بودم اما به نظرم مخاطب آن کودک و نوجوان نبود. در مجموع نمایشهایی را که در این جشنواره دیدم برایم رضایتبخش بود.
نکتهای پایانی درباره نحوه برگزاری این جشنواره هم مدنظرتان است؟
به نظر من نباید جشنواره بهصورت رقابتی برگزار شود تا قرار نباشد نمایشها قضاوت شوند بلکه باید تنها فرصتی فراهم شود تا گروههای نمایشی سراسر کشور بیشتر تجربیاتشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و از هم یاد بگیرند.