کارگاه آموزشی مارین باد در خانه هنرمندان

نیلوفر رستمی :
گروه ” مارین باد ” از کشور آلمان که امسال در جشنواره تئاتر فجر نمایش ” شب خواهران برونته ” را اجرا می کند ، در پنجمین روز کارگاه آموزشی در خانه هنرمندان حضور یافت تا درباره موضوع زنان نویسنده اروپا به گفت و شنود بنشینند . سخنران این برنامه یکی از افراد گروه به نام ” مارگارت بورلر ” بازیگر و کارگردان بود .
بورلر درباره تاریخچه ادبیات زنانه و جنبش زنان برای کسب استقلال در نوشتن صحبت هایش را آغاز کرد و در نهایت به تحلیل شخصیت خواهرن برونته و آثارشان در ادبیات زنان آلمانی پرداخت .
بورلر صحبتش را اینطور شروع کرد:« در اواسط قرن ١٢ میلادی در اروپا یک معرفت مذهبی شکل گرفت که منشاء آن فقر در جامعه بود . البته این فقر و بدبختی بیشتر شامل حال زنانی می شد که مایل به ازدواج نبودند . مشکل بزرگ این دسته از زنها ورود به کلیسا و برنامه های مذهبی بود . به این دلیل انجمن‌هایی از سوی زنان تشکیل شد که اعضای آن سوگندی معروف به ” عروس ” یاد کردند اما کلیسا این انجمن را نیز به رسمیت نشناخت .»
بنابراین به آرامی این انجمن جایش را به یک نهضت گسترده داد و این نهضت به نویسندگی و ادبیات نیز راه یافت.
وی در ادامه افزود: «برخی از زنها در دوره ای که به زنها اجازه خواندن و نوشتن نمی‌دادند، توانستند مخفیانه به زبان نوشتاری آلمان مسلط شوند و به این ترتیب مطلب خود را به زبان آلمانی می‌نوشتند .
وی همچنین گفت:« این اتفاق باعث گسترش ادبیات آلمانی هم شد چرا که تا آن‌موقع نویسندگان آلمان در شأن خود نمی‌دانستند که به زبان آلمانی بنویسند و همه آثار خود را به زبان لاتین می‌نوشتند‌.»
بورلر ادبیات نامه نویسی را در رشد ادبیات زنانه یکی از عوامل مهم ذکر کرد و گفت : « این سبک حتی در ادبیات بورژوازی و رمانتیک آلمان نیز تأثیر گذار بود، محتوای این نوع نگارش بیشتر احساساتی و ناقل تفکرات شخصی و زنانه بود . نویسندگانی که به این شیوه روی آوردند هدفشان بیشتر تحت تأثیر قرار دادن زنان بود.»
این هنرمند آلمانی افزود : «در این نوع نگارش زنان بسیاری به شهرت رسیدند، مانند خواهران برونته. البته آنها زوایای اجتماعی زندگی زنانه را نیز در نظر داشتند . »
سپس بورلر صحبت درباره ” خواهران برونته ” را با این جمله شروع کرد:«من نمی دانم شما چقدر درباره این سه خواهر می‌دانید، اما به نظر ما آلمانیها زندگی این سه خواهر، افسانه‌ای و فوق‌العاده است.»
وی مهمترین مسائل در زندگی این سه زن را اینطور عنوان کرد :« آنها از دوران بچگی نوشتن را شروع کردند . درواقع آنها از بازیهای خود می‌نوشتند. همچنین آنها به صورت کارگاهی و با مشورت یکدیگر آثارشان را می نوشتند . در واقع آنها از بازیهای کودکانه یک شغل و ادبیات ساختند .»
وی پس از این بخشی شاخص از رمان معروف ” خواهران برونته ” که به فارسی نیز ترجمه شده است به نام ” بلندی های بادگیر ” را خواند .
وی همچنین گفت : «در قرن نوزدهم نویسندگان مرد نیز بودند که درباره زنان بسیار نوشتند اما هیچگاه به معروفیت خواهران برونته نرسیدند . چرا که رمانهای آن‌ها بیشتر حول محور خیانت بود که غالباً در این جریان زنان قربانی اصلی بودند . در حالیکه در رمان‌های خواهران برونته تعریف جدیدی از زنها و متفاوت با اندیشه حاکم در جامعه ارائه می شد . »
وی در خاتمه از چند زن نویسنده در ایران نیز نام برد که به کمک دوستان ایرانی‌اش با آنها آشنا شده است ، از جمله سیمین دانشور و گلی ترقی .
بورلر هم چنین درباره شعرهای فروغ فرخزاد گفت:« من ترجمه چند تا از اشعار فروغ را خوانده ام و تصورم این است که فروغ اشعارش جنبه عارفانه داشت.»
این هنرمند آلمانی در ادامه افزود:« با توجه به چیزهایی که شنیدم زنان نویسنده ایرانی بیشتر به نوشتن درباره مشکلات زنان و جامعه‌شان اظهار علاقه نشان می‌دهند.»
بورلر در انتها از حاضران خواست تا درباره زنان نویسنده ایرانی با او حرف بزنند که یکی از حاضران سوالی کوتاه درباره سیمین دانشور بیان کرد.
همچنین بورلر در برابر پرسش یکی از حاضران مبنی بر شاعران معاصر آلمانی مطالب عجیبی گفت:« ما زنان شاعر معاصرخوبی نداریم. شعر و شاعری بخش کوچکی از ادبیات است و بیشتر روی داستان و رمان تأکید می شود!
در حاشیه : متأسفانه مترجم بورلر تسلط کافی به زبان ترجمه نداشت بنابراین بیشتر مخاطبان خود در امر ترجمه سهیم شدند و معنای قابل قبولی را برای جملات ترجمه شده عنوان کردند .