در حال بارگذاری ...
تاریخچه اداره تاترو پیشکسوتان ایرانی

تهمتان و کهن در تاتر

مجید ستایش: هنرو جامعه و تقابل این دو واژه یعنی دمیدن روح هنر در کالبد قانونمند و ایستایی جامعه.هنرمند کسی است که این ضرورت را شناخته و در پی پوششاین ضعف تاریخی در سیطره رفتاری اخلاقی بشر است.

هنرمندان وام دار جلای روحی و روانی یک مقطع زمانی جامعه خود هستندو لذا اگر به نقل سقراط توجهی داشته باشیم اینچنین گفته است :هر آن چیز که بدرد انسان بخوردهم زیبا و هم مفیداست.هروسیله و اسباب و امکاناتی که مناسب بامنظور و در راستای هدف خود باشدزیباست.

امروز در تمامی ملل پیشرفت جهان و حتی در کشورهای نوظهوراقتصادی مبحث حفظ داشته های فیزیکی و علمی و نظری فرهنگی و هنری امری جداناشدنی از حفظ میراث ماندگار یک جامعه است.در این حیطه تا آن حدبه عمق ماجرا فرهنگ رفته اندکه کوچکترین وسایل شخصی یک هنرمند برجسته مانند عینک او میلیونها دلار بفروش میرسد.لذا بنا برضرورت حفظ داشته های هنری از جمله سینما و تاتر و سایر هنرها امری ملزوم است و در تاریخ هنر جهان برجسته ی از این روند مثبت تاریخی و فرهنگی بارها ازسوی هنرمندان آونگارد و صاحب اثر در نسل های متمادی دیده شده است.ولذادرتمامی کشورهایی که در قرون اخیر به سمت مدرنیته حرکت کرده اندبنیادهای مراکز فرهنگی  وهنری توسط فرهیختگان علم وفرهنگ آن ممالک تاسیس گردید.به همین تناسب ومنوال از جمله این ادارات در ایران ،اداره  هنرهای دراماتیک  است که در سال 1336 هجری شمسی توسط زنده‌یاد دکتر مهدی فروغ جهت پیشبرد تئاتر در ایران آنروز زیرنظراداره کل هنرهای زیبای کشور در حدفاصل میدان بهارستان و چهارراه مخبرالدوله که آن روزگار خیابان "شاه آباد"نام داشت و امروزه سرتا سرخیابان جمهوری نام دارد،راه اندازی کرد.دکتر فروغ از طرف مهرداد پهلبدوزیر فرهنگ و هنر سابق حکمی گرفت و اداره هنرهای دراماتیک را تاسیس نمود. نخستین هنرمند این  اداره تازه تاسیس استاد جمشید مشایخی به عنوان کارمند، احمد آقاولی به عنوان تلفنچی و دکتر مهدی فروغ به عنوان رئیس اداره، هسته اولیه اداره هنرهای دراماتیک را بنا نمودند و بعدها اساتیدی همچون: عباس جوانمرد،رکن الدین خسروی، اسماعیل شنگله، علی نصیریان و زنده یاد جمیله شیخی،جمشیدلایق و همچنین خانم صوفی به عنوان تایپیست و قریشی به عنوان رئیس دفتر و ... اضافه شدند.در ادامه هنرمندان دیگری ماننداساتید:بهرام بیضایی،داودرشیدی زنده یاد گوهرمراد،حمیدسمندریان،علی حاتمی رقیه چهره آزاد،عصمت صفوی ودیگرانی نام آشنابااین اداره به عنوان نمایشنامه نویس ، کارگردان و بازیگر همکاری  نمودند.

در سال 1337درکنار اداره هنرهای دراماتیک،هنرستان آزاد هنرهای نمایشی تاسیس گردیدوهمچنین درهمان سال تلویزیونی باعنوان "تلویزیون ثابت پاسال" تاسیس شدو مقررگردید هرهفته یک نمایش توسط یک کارگردان و گروهش بصورت زنده در تلویزیون اجرا شود.این  حرکت نقطه عطفی برای تئاتر ایران تلقی شد. بعد از تاسیس اداره هنرهای دراماتیک دکتر مهدی فروغ که بر گردن جامعه تئاتری  برای تعالی سازی این قشر حق ویژه ای داشت  براین اعتقاد بود:

هنرمندان تئاتر که زیر نظر اداره کل فعالیت های هنری فرهنگ و هنرمشغول به کاربودندصرفا می بایست کارتئاتر انجام دهند.هیچ فردتاتری حق بازی در سینماویا تلویزیون(فیلم فارسی) ندارد
.در آن زمان یکی از هنرمندان خانم(ف.خ)در یک فیلم سینمایی ظاهرشدکه توسط فروغ در پرونده توبیخ گردید.تنهاکاری که تمام هنرمندان مجموعه اداره هنرهای دراماتیک به عنوان بازیگر ایفای نقش نمودند فیلم گاو اثر داریوش مهرجویی نوشته گوهر مرادبود.از طرفی  در آن برهه از زمان پست های سازمانی بازیگر و کارگردان را ایجاد و ثبت وتدوین نمودند.

در سال 1343 اداره هنرهای دراماتیک به دو قسمت دانشکده هنرهای دراماتیک به ریاست دکتر مهدی فروغ در محلچهار راه آب سردار، خیابان ژاله سابق و اداره برنامه‌های تولید تئاتر به ریاست عظمت ژانتی در همان محل تقسیم گردید که هدف از تاسیس دانشکده، تدریس تئاتر به صورت علمی و آکادمیک و هدف از اداره برنامه‌های تئاتر، تولید تئاتر در کشور بود. این دو اداره با دو تشکیلات با مدیران جدا و ساختمان‌های منفک ولی در کنار هم بودند. وظایف اداره برنامه‏هاى تولیدتئاتر فرهنگ و هنر عبارت بود از:

ایجاد امکانهاى لازم براى توسعه‏ى فعالیت‏هاى تئاتر در سراسر کشور، ایجاد گروه‏هاى جدید تئاتر، ارایه‏ى راهنمایى و اعطاى کمک‏هاى لازم به گروه‏هاى تئاتر حرفه‏اى و گروه‏هاى تئاتر غیرحرفه‏اى، فراهم آوردن امکان‏هاى خلق و تهیه و تنظیم نمایشنامه، رسیدگى به امر سالن‏هاى تئاتر و اظهار نظر در برنامه‏هاى آنها، نظارت بر کارگاه‏هاى تئاتر وابسته، رسیدگى و اظهار نظر در مورد صلاحیت گروه‏هاى تئاتر.از دیگر وظایف اداره تئاتر اعزام کارشناسان تحصیل کرده جهت آموزش در شهرستان‏ها بود.

ازجمله گروههایی که زیر نظرو حمایت اداره تاترمشغول کار تئاتر بودندعبارت بودنداز:

گروه هایتئاتر:"هنرملی"به سرپرستی عباس جوانمرد"مروارید"به سرپرستی شاهین سرکسیان"تاترشهر"به سرپرستی جعفروالی"مردم"به سرپرستی علی نصیریان"امروز"به سرپرستی داود رشیدی"میترا"به سرپرستی رکن الدین خسروی"پارسارگادیا پازارگاد"به سرپرستی حمیدسمندریان و پری صابری "آژیده"به سرپرستی پرویزبشردوست"زنده"بهسرپرستی فرهادمجدآبادی"جوان"به سرپرستی اسماعیل شنگله"فرسی"به سرپرستی بهمن فرسی"پیوند"به سرپرستی منیژه محامدی"کوچ"به سرپرستی بهزاد فراهانی "هنرملی2"به سرپرستی هادی اسلامی و...

در سال1344تالاری با نام "تالاربیست  و پنج شهریور"به مدیریت حسینعلی طباطبایی تاسیس گردیدو مقرر شد فقط نمایشهای ایرانی در این تالار اجرا گرددکه همان سال افتتاح اولین جشنواره نمایشهای ایرانی در این سالن برگزار گردید.بعد از انقلاب اسلامی در زمان مدیریت جمشید مشایخی نام تالار از 25شهریوربه تالار سنگلج تغییر یافت.

در اداره تاتر مدیرانی با اعضاءشورا تمام سیاستگذاری تاتر در کشوررا انجام می دادندکه اعضاء شورا نیزبا تغییرمدیریت ، تغییرپیدامی کرد. اولین مدیر اداره تئاتر عظمت ژانتی از سال 1343 تا 1354 شمسی و از سال 1354 تا 1357 علی نصیریان که دوران طلایی اداره تئاتر قبل از انقلاب  اسلامی محسوب می گردد.چراکه اتفاقات خیلی خوبی در آن دوران به وجود آوردندکه شامل انتشار مجله نمایش برای نخستین بارو سپس ایجاد ارزشیابی هنرمندان در خصوص درجه هنری بازیگران و کارگردانان تاتربود.همچنین با سختکوشی  جمشید مشایخی از سال 1358 تا 1359 اداره تئاتر پا بر جا ماند که این اداره هنری  دوران سختی را سپری نمود و اگر حضور  مشایخی نبود شاید اداره تئاتری وجود نداشت.

این اداره تا سال 1361 سیاستگذار تئاتر در کشور بود  و  درنهایت در اردیبهشت ماه 1361 با تاسیس مرکز هنرهای نمایشی تمام سیاستگذاری‌ تاتردرکشور به مرکز هنرهای نمایشی واگذار و این اداره مکانی برای تمرین تمام گروه‌های نمایشی حرفه‌ای کشور محسوب گردید.

 در سال 1347 مکان اداره تئاتر به میدان فردوسی، خیابان پارس نقل مکان نمود و خانه نمایش توسط عباس جوانمرد و سرپرستی گروه هنر ملی در اداره تاتر تاسیس گردید.در سال 1383 این ساختمان از فردی به نام تدین که اجاره شده بود، با همت و تلاش مدیرانوقت و با عزم راسخ عده ای از هنرمندان بنام کشور از حالت استیجاری درآورده و خریداری گردید که به مدیران دلسوزو هنرمندان فرهبخته آن موقع آفرین باید گفت که تمام تلاش خود را نمودند که این بنا باقی بماند. چرا که تمام هنرمندان بنام و تراز اول کشور در همین مکان، جوانی خود را گذراندند.و شایستگی این حرکت هوشمندانه در آن ایام سبب بوجود آمدن بارقه امیدی در دل هنرمندان و هنر دوستان شد.

درسال 1391ساختمان اداره تاترموقتا به میدان فردوسی خیابان موسوی کوچه محمدآقاپلاک34 نقل مکان نمود وساختمانی اجاره گردید. همچنین خانه نمایشی دراین ساختمان موقت ایجاد گردیدتا ساختمان قبلی (خیابان پارس) مجددا ساخته شود.

در سال 1358بخشنامه ای از طرف هیات وزیران صادر گردید مبنی بر اینکه تمام کسانیکه سنوات 15 سال به بالا دارند می توانند بازنشسته شوند. این بود که 33 نفر از هنرمندان  برجسته کشورخود را بازنشسته کردند. اساتیدی چون : علی نصیریان ،جمشید مشایخیو ...  .

تعدای از هنرمندان اداره تاتر عبارتنداز: علی نصیریان ،جمشید مشایخی ، عزت اله انتظامی،  جعفر والی،داود رشیدی، فخری خوروش ، مهین شهابی ، محمد مطیع،  محمد علی کشاورز ، اسماعیل شنگله، داریوش مودبیان،  اسماعیل محرابی، جمشید لایق  ،رضا کرم رضایی  ،حسین کسبیان، هادی اسلامی،  پرویز فنی زاده،  پری امیر حمزه ،هرمز سیرتی،اکبرزنجانپور،ایرج راد،جمیله شیخی،اسماعیل داورفر،خلیل موحددیلمقانی،سوسن تسلیمی،

داریوش ارجمند،ابراهیم آبادی ،سعید امیرسلیمانی ، محمدعلی جعفری ، محسن جابری ، جواد خدادادی ، آتش خیر، سروش خلیلی ، عنایت اله بخشی ، عصمت صفوی،فرامرز صدیقی،رقیه چهره آزاد، سهراب سلیمی، بهزادفراهانی ،عسگر قدس، مصطفی طاری، عباسقلی مغفوریان،جمشید ملک پور،شهلامیربختیاری،منیژه محامدی،محمود اسکندری،فرهادمجدآبادی ، خلیل موسوی، مهری مهرنیا ،آذر فخر، کامران نوزاد ،جمشید شاه محمدی غلامعلی نبی پور(گریمور) ،حسین بروجردی(دکوراتور)و...

تعدای از هنرمندان با اداره هنرهای دراماتیک و اداره برنامه های تاتر به عنوان کارگردان و یا نمایشنامه نویس ویا.. همکاری میکردند.از جمله این هنرمندان شامل:محمود دولت آبادی، مصطفی دالی ، هما روستا، حمید سمندریان ، علی حاتمی ، اکبر رادی ، غلامحسین ساعدی ،بهرام بیضایی ، پ صیاد، جلال ستاری ، پرویز کاردان، بهمن فرسی،بهروز گرامیان ، خلیل موحددیلمقانی و...

تعدای نیز با خانه نمایش اداره تاتر همکاری میکردند و در دهه 50 بعنوان مدیر خانه نمایش منصوب شدنداز جمله :آتیلا پسیانی، پرویز بشردوست و...

بعدها در سالهای آتی هنرمندانی مانند : جمشید اسماعیل خانی، امین تارخ،  پرویز پرستویی ،فریماه فرجامی،  علیرضا خمسه ،آتش تقی پور ،فرشید ابراهیمیان ،خسرو شجاع زاده ،سیروس گرجستانی ، اسماعیل سلطانیان، کریم اکبری مبارکه  ،حبیب دهقان نسب، مهرانه مهین ترابی،  فرامرز صدیقی ،حسن پور شیرازی،  حسین مسروری،  جلیل فرجاد، غلامحسین لطفی ،حمید لیقوانی،  مجید مظفری ، حمید مظفری ،هادی مرزبان ، عباس محبوب، گوهر خیر اندیش، داود فتحعلی بیگی  ،عنایت اله شفیعی، احمد علامه دهر، سید مجتبی یاسینی ، قدرت اله صالحی  ،پوراندخت مهیمن، عزت اله مهر آوران،فیروز بهجت محمدی ، صدرالدین حجازی ، مرتضی یوسف دوست، محمود رهبر،نصرت اله زمانپور،علی ژکان ،حسین سحرخیز،هرمز سیرتی،خسرو شکیبایی،جلیل فرجاد، محمدتقی نیک اخلاق، لقمان نظیری،هرمز هدایت،یونس آبسالان، محمود اختیار، محمد احمدی، حمیدصفایی ،محمد اسدی،احمد علامه دهر،علیرضا درویش نژاد،فرشید زارعی فرد،رضا سعیدی، مهدی صباغی ،حسین عاطفی ،رضا کریمی عراقی، محمدیگانه،محمود هندیانی،ابوالقاسم جلالی، سیروس تقی نژاد،اکبر یادگاری،یادگاری هنرمندان اداره تاتربا پستهای سازمانی بازیگر و کارگردانبودندکه بازنشسته شدند . تعدادی ازهنرمندان یاد شده دارفانی را وداع گفتند(روحشان شادو یادشان گرامی).

تعدادافراد باقیمانده در اداره تاترعبارتنداز:رحیم نوروزی،علی امیدوار،پرویز سنگ سهیل،نصراله قادری و مجیدستایش می باشند.

در اوایل انقلاب یکسری از هنرمندان زیر نظر سازمان فولکلور ایران با پستهای سازمانی  ( ر ) رقص های آیینی  محلی ملی مشغول به کار بودند ولی با از بین رفتن این پست ها هنرمندان به خاطر پر نمودن سنوات خدمت جایگزین پستهای بازیگر و کارگردان در اداره تئاتر شدند . این هنرمندان شامل : نادر رجب پور، اصغر فریدی ماسوله،  منیژه گلچین ، محمود صحرایی، قاسم پاکرو، قاسم زارع،  فرزانه کابلی و... بودند.

از طرفی تعدادی از هنرمندان کارگاه نمایش به اداره تئاتر انتقال پیدانمودند . این هنرمندان شامل : سیاوش طهمورث نیا ،فردوس کاویانی،  پرویز پورحسینی بودند . تمام هنرمندان این مجموعه که در طول سالیان دراز فعالیت نمودند ریشه در اداره تئاتر داشتند و هویت هنری کشورمان را رقم میزدند چرا که عامل موفقیت سینما و تلویزیون، حضور این هنرمندان و دیگر هنرمندان تئاتری بودند که سالها در این عرصه خون دل خورده اند و این دلیلش به خاطرتحلیل شخصیت وموشکافی  برای رسیدن به کاراکتر بوده است و بازیگران این مجموعه یاد گرفته اند که نگاه خود را با نگاه کارگردان سینما و تلویزیون همسو نمایند تا اثر هنری  خلق شود .دراین راستا در مقوله بازیگری متاسفانه در سالهای اخیر پست های سازمانی بازیگر و کارگردان در اداره تاتر به پست های عقیم مانده و ستاره تبدیل شده است.و چنانچه فردهنرمند بعد از بازنشستگی یا فوت شخص ، این پست های هنری خاص جایگزینی نداشته و محدودیت سازمانی در تشکیلات هنرهای نمایش بوجودمی آوردو در نهایت این پست ها به شکل فرسایشی می سوزدوبه نوعی، یکی از واحدهای تخصصی هنرهای نمایشی که لازمه اش حضور بازیگر و کارگردان است  از بین رفته و ضرر جبران ناپذیری  بربدنه مرکز هنرهای نمایشی رخ میدهد.در صورتیکه می توانست باحمایت این قشر از هنرمندان تولیدات بسیار ارزشمندی را مشاهده نمود که دقیقا تحت سیطره مرکز عمل نمایدو حتی ازاین قشر هنرمندان می توانستندجهت آموزش درسطح کشور بهره برداری لازم را داشته باشند.ولی افسوس....

تمامی مدیران اداره تاتر از ابتدا تاکنون عبارتنداز:عظمت ژانتی،علی نصیریان،جمشید مشایخی ،مجید جعفری،هوشنگتوکلی،نوراله حسینخانی،مرتضی کرم خان،محمدامین،بروزعیوضی،مجیدجهان تاب،امیرلواسانی،دکترمحمود عزیزی،مرتضی حاج محمدی،خسروشجاع زاده،داود فتحعلی بیگی ،مهرداد بیات،محمود فرهنگ،مریم معترف،علی اصغر راسخ راد.

دوران طلایی اداره تاتر بعدازانقلاب اسلامی از سال 1365تا1371 در زمان دکتر علی منتظری بعنوان مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی و دکتر محمود عزیزی بعنوان رییس اداره تاتربود.در آن زمان هنرمندان بدون دغدغه کار تاتر انجام میدادند.ازطرفی بدلیل اینکه پست های بازیگر و کارگردان ستاره داربود وبه افرادی دیگر واگذار نمیگردید،لذاامکان استخدامی برای افرادهنرمند مقدور نبود.به همین دلیل انجمنی با عنوان"انجمن نمایش" تاسیس گردیدکه خیلی از هنرمندان بصورت قراردادی ماهیانه با عنوان بازیگر و کارگردان حقوق دریافت میکردندکه بیمه هم میشدند.

از زمان تاسیس اداره تاتر تاکنون بالغ برنیم قرن میگذرد.نکته پایانی و حایز اهمیت در خصوص حفظ میراث و بقای ساختمان اداره تاتر می باشدکه  امید است با نگاه ویژه و دلسوزانه مدیران تصمیم گیر و تعاملی از سوی مسولین محترم وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی به عنوان متولی امر و سازمانهای مردم نهادوفرهنگی و سازمانهای  ذینفع با مشارکت در ساخت بنای  اداره تاتر که میراثی ماندگار است،توسط مسولین به روزهای اوج خود برگردانده شودواین مجموعه فرهنگی و  وزین درخدمترسانی به هنرمندان فرهیخته این آب و خاک و دوستداران هنر تاتر قرارگیردو لذاضرورتا و برحسب نیاز برای حفظ اندوخته های چندین دهه آثار هنرهای نمایشی این  مکان(ساختمان اداره تاترخیابان پارس)ساخته واین بنابدلیل داشتن هنرمندان تراز اول کشوربعنوان موزه ملی تاتر ایران تاسیس و نامگذاری شودو برای تسلی خاطر هنرمندان تاریخ تاتر ایران که سالهای طلایی عمر خود را برتبق اخلاص صبورانه و بی مزد و منت در این اداره سپری کرده اندبه شایستگی از سوی دولت مردان ارج نهاده شودتااین جمله حافظ لسان الغیب به تشابه نسبت به این فرهیختگان هنر هنرهای نمایشی تجلی و ظهور یابد:

یارب مبادکس رامخدوم بی عنایت /     بی مزدبود منت هرخدمتی که کردم.

 

     

Majidsetayesh90@gmail.comآدرس پستی مجیدستایش




نظرات کاربران