تأویل زائی بی بدیل یک نمایش

بهترین آثار نمایشی و تئاتری آن هائی اند که  رویکردی نامتعارف ، تحلیل گرانه و تأویل آمیز به زندگی، اوضاع اجتماعی و موقعیت انسان در دنیای معاصر دارند و عملأ چنین رویکردی را با  شاکله ، ساختار و حتا در ژانر خاص و نامتعارفی به نمایش می گذارند.  این نمایش ها همواره سبب تحول زائی و ارتقاء تئاتر می شوند ؛ معمولأ نوع انتخاب موضوع ، چگونگی طراحی وساختاردهی متن این نمایش ها و ایجاد چرخه های ذهنی و اندیشه ورزانه  تأمل زا در رابطه با پردازش موضوع و نوع نتیجه گیری ازآن ، جایگاهی شاخص ومعین به این آثارمی بخشد وعملأ متمایز و متفاوت جلوه می نمایند.

 

  نمایش " شینیون " به نویسندگی " سیاوش حیدری " و طراحی و کارگردانی " حسین پوریانی فر"  که هم اکنون  در سالن  کوچک " تالار مولوی" اجرا می شود،از لحاظ ارزیابی متن چنین نگره ای را به نمایش می گذارد واجرای آن نیزدقیقأ نامتعارف وخاص بودن نمایش را به اثبات می رساند.

 

 طراحی صحنه به تناسب موضوع بسیار خاص است : کارُتن های پُراز" مو" روی هم  چیده  شده اند و جلو آن ها  فضا و محل بازی بازیگران است ؛ این فضا و کف صحنه که  روی آن سیگارهای زیادی ریخته شده و نیز خود پرسوناژها که همگی موهای سرشان را تراشیده ودرداخل کارُتن ها ریخته اند و سرهائی طاس و حالتی تکیده  و رخسار و لباسی همسان وقیافه ای  وارفته دارند ، جملگی نشانگر یک "موقعیت تنگنائی و  ایستگاهی" محدود و بسته اند  که این انسان ها را درخود محبوس نموده است.این طراحی که حضور پرسوناژها را جلو کارُتن ها بر پوششی از سیگارهای کف صحنه نشان می دهد،عملأ صحنه را به یک نمایه" کاریکاتوریکی" تأویل آمیز تبدیل  نموده  که ازهمان آغاز نوید دهنده مضمون و نمایشی    نامتعارف است؛ پرسوناژها توسط قدرتی تمثیلی و دهشتناک که بر  برهمه چیز سیطره ای  ناروا دارد ، زندانی شده اند و به گونه ای نمادین محکوم به تراشیدن مو هایشان و ریختن آن ها  در کارُتن و نهایتأ مجبور به اهدای این بخش از وجودشان - که در اصل داشته شان تلقی می شود- به حاکم وقدرت مستبد مورد نظرند.آن ها بنا به موقعیت اسفبارشان ، رفتار ، عادات و ذهنیات  بیمارگونه  و کسل کننده ای دارند که نشانگر بیهودگی زمان ، زندگی و انسان درچنین محبسی  است؛ درحقیقت به طور پارادوکسیکال ومتناقضی همانند "بزرگسالان کودک نما " به نظر می رسند. قدرت حاکم و مستبد هم به گونه ای کنائی و تأویل دار هیچ دیالوگی با زندانیان خود که استسمارشان می کند ، ندارد و فقط در مواقع حساسی که زندانیان به تنگ می آیند و اعتراض می کنند ، صدای آژیر هشداردهنده و مرعوب کننده ای از خود درمی آورد و اساسأ حرف شنو و منطق پذیر نیست.این شرائط ادامه می یابد تا این که ....

 

 تأملی در" تم " نامتعارف این اجرا  به  خوبی نشان  می دهد  که نمایش "شینیون" (نام مُدلی ازمو) به نویسندگی"سیاوش حیدری" و طراحی وکارگردانی"حسین پوریانی" به موضوعی مهم می پردازد  ونوع نگاه نویسنده وکارگردان هردو شجاعانه، هنرمندانه و انسانی است.

 

دیالوگ های ساده ، کم معنی و اغلب سطحی و کودکانه  به  خوبی وضعیت تنگنائی و نامتعارف روحی و روانی پرسوناژ ها را نشان می دهند:" این قدربودیم این جا که همه چی یادمان رفته "، "بیست و چهارساعته  بیدارم و مو می شمارم " ، " ما چه کار کنیم که مو در نمی آریم .ما نمی تونیم تا ابد این جا بمونیم وخفه خون بگیریم " ، " درسته ، آدم با نعش کش جسد می برد "، " بازی کنیم که زمان بگذره "، " تو نمی دونی این جا یه تار مو هم یه تار موئه ؟ " و... 

 

  نمایش " شینیون " در ادامه تاحدی به " تئاتر ابزورد" شباهت پیدا می کند و سپس " هجوآمیز" جلوه می کند و متعاقبأ جنبه کمیک آن تا اندازه ای  پُر رنگ تر می شود و به " کمدی سیاه "  تغییر ژانر می دهد ، اما این نمایش خاص که متن  ساختارمند و هنرمنادنه ای دارد در پایان ، ژانر" کمدی سیاه" را هم متحول می کند و به یک " کمدی سیاه سیاسی و تمثیلی "  که تاکنون در تئاتر ما دیده نشده ، تبدیل می شود؛ یعنی عملأ ازلحاظ متن واجرا نمایشی تجربی است و به  دلیل  رویکرد سیاسی و اجتماعی اش که  با بیان  تئاتری  و  " تمثیل وارگی"هم همراه است،درجرگه " تئاتر آوانگارد" و پیشرو که همواره معطوف به آرمان های سیاسی،اجتماعی وانسانی است، قرارمی گیرد. باید این نمایش را در" تئاتردانشجوئی" و دانشگاهی  به عنوان آغازگر " یک موج نو در تئاتر " به حساب آورد.

 

 در این نمایش ازحرکات بدنی، ژست و کلأ تا حدی از" پانتومیم " هم استفاده شده است. میزانسن هائی که "حسین پوریانی فر" به کار گرفته، تمامأ همان طور که بنا به الزامات و اقتضائات متن  انتظار می رود، جلوه می کنند: گاه عامدانه ودرجاهائی هم به گونه ای که " تصادفی" وخود به خودی به نظربرسند ونیزالزامأ وتمامأ انعکاس دهنده وضعیت و شرائط  روحی و روانی  پرسوناژها باشند، شکل داده شده اند.این نمایش" تک صحنه ای" بسیار دراماتیک و تأویل آمیزاست؛ کارگردان به شکل هنرمندانه وهوشمندانه ای هجوشدگی ، تلف شدگی، تحقیرشدگی و بی پناهی  پرسوناژهای در بند را  به خوبی و با بیانی بصری و نمایشی نشان داده است .

 

 نمایش " شینیون " با طراحی و کارگردانی " حسین پوریانی فر " داستانی نیست و به یک "موقعیت تنگنائی و ایستگاهی" می پردازد که در آن پرسوناژهای اسیر و ستم دیده  کنش ورزی  قابل توجهی ندارند ، اما به تدریج و در ادامه همین بی کنشی که تا قبل از بخش پایانی ادامه  می یابد وعملأ به عنوان " هیچ و بیهوده " هم  معنا می شود ، به داده های غیرقابل انتظار ، معنا دهنده و غایت مندی ختم می شود که گرچه شرائط را به نفع پرسوناژها تغییر نمی دهد ، اما محکومیت و شقاوت استبداد مطلقه مورد نظر را به گونه ای قطعی تر و محتوم تر آشکار می کند .

 

 نمایش به تناسب موضوعش با نوردهی یکسان پیش می رود و در جاهائی که پرسوناژها  در موقعیت های  دردناک و پُررنج  قرار  می گیرند، موسیقی کلیسائی مناسبی نمایش را همراهی می کند و مضمون حسی موقعیت تعمیق می یابد . چهره پردازی پرسوناژ ها که توسط "مریم مرزبان" انجام شده،بسیارکارکردی وکاربردی شده است .

 

بازی "حمیدرضا جمشیدی"، "امیر کریم زاده" ،"محسن مظاهری" و" ابراهیم نانیج" به دلیل استفاده از قابلیت های چهره و بدن وقرار گرفتن در میزانسن های مورد نظر کارگردان ، بسیار تأثیرگذار و ستودنی است .آن ها خیلی خوب محتوای عینی ، ضمنی و درونی نمایش را به تماشاگر انتقال می دهند.

 

 با آن که نمایش" شینیون" اولین تجربه کارگردانی "حسین پوریانی فر" به شمارمی رود ، اما عملأ اجرائی " حرفه ای" ، هنرمندانه و حتا " آوانگارد " از کار درآمده است ، چون علاوه بر انتخاب یک موضوع جسورانه ومتن نمایشی مناسب،همه عناصراجرائی هم از قبیل طراحی، بازیگری، کارگردانی، نور، لباس ، چهره پردازی و موسیقی کاملأ کارکرد وکاربری دراماتیک پیدا کرده اند وهمه چیز به گونه ای" تأویل دار ونشانه وار" به بیان تئاتری درآمده است.این ویژگی ها و داشته ها به لحاظ آموزه های  تئاتری، انسانی و هنری اش عملأ دیدن نمایش" شینیون" به نویسندگی "سیاوش حیدری " و طراحی و کارگردانی "حسین پوریانی فر" را برای همه دانشجویان ،هنرمندان ودوستداران و دست اندرکاران تئاتر الزامی کرده است.