نمایش آبجی پر از نماد و نشانه است

مهدی شاهپیری بازیگر، کارگردان، گوینده و عروسک گردان  دارای مدرک کارشناسی بازیگری از دانشگاه تهران است. بازی در نمایش لایرتیس به کارگردانی سارا فرزادفرد(جشنواره تجربه 1385 و تالار مولوی 1382)، کارگردانی و بازی در نمایش پچپچه‌های فرشته‌های پشت گنبد نوشته سلما رفیعی(جشنواره تئاتر دانشجویی 1386 و تالار مولوی 1387)، بازی در نمایش ادیپ شهریار به کارگردانی نیکوت فابریس(فرانسه 1386)، بازی در نمایش طوبی به کارگردانی مسعود دلخواه(سنندج، جشنواره دفاع مقدس 1386 و جشنواره فجر 1386)، عروسک گردان در نمایش عروسکی راز طلسم به کارگردانی غزاله وادیان(تهران، کانون پرورش کودک و نوجوان 1386)، بازی در نمایش در آینه به کارگردانی فابریس تیکوتفرانسه 1387 ، بازی در نمایش مدرک به کارگردانی اصغر حساس از جمله کارهای مهم کارنامه کاریش هستند. وی جوایزی زیادی به داست آورده است؛ دریافت جایزه اول بازیگری از جشنواره تئاتر تجربه برای لایرتیس؛ 1385، دریافت لوح تقدیر از جشنواره تئاتر دانشگاهی برای پچپچه‌های فرشته‌های پشت گنبد از این جمله اند. داستان نمایش آبجی درباره دختر زشت رویی است که هیچ مردی حاضر به ازدواج با او نیست، از طرفی ماهرخ خواهر کوچک تر او که دختری زیبا است به زودی قرار است ازدواج کند. شب عروسی ماهرخ، آبجی که به خواهرش حسادت می کند و از حرف های مردم خسته شده خود را در آب انبار غرق می کند، اما مردی او را نجات می دهد. چند شب بعد همان مرد به خواستگاری آبجی می آید و با او ازدواج می کند، اما مرد یک انسان معمولی نیست. نمایش قبلا در جشنواره تئاتر عروسکی اجرا شده بود . بازیگران این نمایش مینو ملکی، نسیم تاجی، مهرنوش بلمه، داریوش فایزی، کتایون رزم حسینی هستند. این نمایش کاری از گروه بی دل ، آذر 96 در تالار سایه تئاتر شهر به اجرا در آمده است. مشاور هنری این نمایش محمد بحرانی و تهیه کننده مهران نائل است. سایر عوامل نیز دستیاران کارگردان: نوید اکبری مبارکه و نینا فرشادی، طراحان صحنه: مهدی شاه پیری و مهرنوش بلمه، طراح لباس و ساخت عروسک: مهرنوش بلمه، منشی صحنه: مریم حیدری، مدیران صحنه: نگین عنصری، سید امین کاظم زاده، مشاور رسانه و تبلیغات: مینا پیروزیان، عکاس: صبا قاسمی هستند. با مهدی شاهپیری در باره اجرای نمایشش گفت وگویی انجام داده ایم.

 

آیا نمایش آبجی را می توانیم در حوزه کارهای تئاتر میکرو ، عروسکی و زنده ارزیابی کنیم؟

نمایش آبجی ویژگی های تئاتر میکرو ندارد، بیشتر کار زنده عروسکی است.در هیچ جای دنیا  کار زنده را از کار عروسکی تفکیک نمی کنند، ماهیت تئاتر مهم است . در نمایشم از مفهوم رایج تئاتر عروسکی که عروسک گردانی وجود دارد استفاده نکردم.

 

در نمایش آبجی شهر ماکت محل زندگی خانواده آبجی خانم و عروسک های کوچک نشانه هایی از تئاتر میکرو محسوب می شوند؟

در میکرو تئاتر بحث تصویر برداری مثل کار مرجان حسین پور که چندی قبل در همینجا اجرا شد وجود دارد و در نمایش ما خبری از چنین رویکردی نیست. در باره وجود ماکت شهر باید بگویم خیلی دوست دارم بتوانم از سینما در تئاتر استفاده کنم. موقعی که متن به دستم رسید و خواندمش با خودم گفتم دوست دارم شروع نمایش سینمایی و با یک لانگ شات از شهر باشد . برای عملی کردن چنین نیتی به این فکر کردیم که ماکتی از شهر بسازیم و اعتقاد زیادی به استفاده از ویدیو پرداکشن در تئاتر ندارم.

 

نمایش بر اساس داستان هدایت برای اجرا آماده شد؟

بله اولین اجرای نمایش در جشنواره تئاتر عروسکی بود و داستان نمایش اقتباسی آزاد از داستان کوتاه آبجی خانوم اثر صادق هدایت است. من به داستان های معاصر ایرانی با این حال و فضا علاقه مند هستم. به نظرم داستان هایی مثل هزار و یک شب، سه قطره خون، سگ ولگرد یا عروسک فرنگی خیلی جذاب هستند.  بنابراین دنبال بهانه ای بودم تا یکی از این کارها را دراماتیزه و بعد تبدیل به نمایشنامه کنم. سال ۹۵ که با فرهاد امینی طرح را مطرح کردم و ایده اولیه با من بود و و باتفاق به صورت کارآگاهی  نمایشنامه  را نوشتیم. این ایده را مد نظر داشتیم که هیچ مردی در شهر دیده نشود و با انداختن کلید بر گردن زنان قصه نمایش حضور مردان را نشان بدهیم.

 

تلاش کردید مخاطب در حین دیدن نمایش با تاویل و تفاسیر مواجه بشود؟

نمایش آبجی پر از نماد و نشانه است و تلاش کردم که با یک اهوم گفتن زن های نمایش که کلید را می گیرند، نشانه حضور مردان باشد. شهری که در آن مرد واقعی وجود ندارد.

 

موجودی نیمه انسان – نیمه حیوان به شهر می آید و نماد مردانگی می شود و با آبجی ازدواج می کند؟

بله حضورش باعث تحول در زندگی آبجی می شود.

 

با اجرای موفق نمایش آبجی این بهانه که اغلب کارگردان های تئاتر اذعان دارند که متن خوب ایرانی برای اقتباس وجود ندارد، خلافش ثابت می شود و مشخص می شود متن های خوب زیادی برای اجرا وجود دارد؟

داستان قوی و دراماتیک زیادی داریم که می شود برای اقتباس به سراغشان رفت؛ منتهی اقتباس کردن هم از داستان آبجی کار دشواری بود. زیرا آبجی خانم داستان کاملی است و کار دشواری است از دل چنین داستانی درام به وجود آورد. همه به این دلیل سراغ داستان شازده کوچولو می روند زیرا به راحتی می شود دراماتیزه اش کرد. بنابراین در داستان تغییراتی به وجود آوردیم و برای آبجی در قصه نمایش شوهری به وجود آوردیم، تا در کنار این ازدواج و آمدن مرد در شهر مرده زایی در بین زنان شهر رایج بشود. بنابراین تغییرات زیادی در متن اصلی داستان آبجی صادق هدایت به وجود آوردیم. البته آنقدر داستان هدایت قوی و خوب بود که سالها در صدد اجرایش بودم.

 

 

هدایت در مقاطع مختلف تحت تاثیر فرهنگ سانسکریت و در مقطعی هم تحت تاثیر فرهنگ غرب و شیوه اکسپرسیونیسم قرار گرفته بود و آثارش را بر اساس چنین فرهنگ هایی می نوشت؟

این مسئله ای را که اشاره کردید می دانستم؛ اما خودمان را مقید به مسائل خاصی نکردیم و تلاشم بر این اصل استوار بود که قصه ی جذابی را روایت کنم. من و دوست نویسنده ام فرهاد امینی به داستان های افسانه سرا علاقه زیادی داریم و مدام در حین نوشتن دست به ایده پردازی های زیادی زدیم.

 

 

فضای نمایش یک جور وهم را در مخاطب به وجود می آورد؟

بله تلاش شد که فضای وهم و کابوس گونه را به مخاطب منتقل کند و نرفتم به سراغ ارائه پند و نصیحت و دوست داشتم مخاطب از دیدن یک نمایش قصه گو عین قصه های مادر بزرگ ها لذت ببرد و فضای رویا گونه ای را تجربه کند.

 

 

به چه دلیل بازیگران به صورت چرخشی نقش های همدیگر را بازی می کنند؟

به این دلیل به سراغ چنین ویژگی رفتم که مطرح کنم که هیچکس زشت و یا خوشگل و بدکاره و عاری از گناه نیست و این اجتماع و حرف های مردم است که به آدم ها انگ های مختلف می چسباند. آبجی خانم در نهایت از زندگی در این شهر و مردمش رها می شود و همراه تمساح می رود و او برنده واقعی ماجرا است.

 

 

یکی از نقاط قوت نمایش طراحی و اجرایی کردن ماکت تمساح بزرگ در صحنه است که خیلی راحت حرکت می کند؟

 در بخش های دیگرنمایش مثل ستاره های لحاف آبجی هم تلاش کردم تا با فضای مورد نظرم در طراحی اجرایی شود. در بحث ماکت تمساح مهرنوش بلمه که بازیگر نمایش است یکی از بهترین های این عرصه است و به خوبی و شایستگی خواسته من را عملیاتی کرد و خیلی ها فکر می کنند این ماکت با کنترل از راه دور حرکت می کند.

 

 

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی