نگهداری از تئاتر نصر؛ یک ضرورت فرهنگی

رضا آشفته:
سرقت 180 صندلی و سقف کاذب تئاتر نصر، یکی از مضحک ترین و در عین حال تلخ ترین اتفاقاتی است که در حاشیه تئاتر کشور ما افتاده است.
تئاتر نصر در سال 81 به شماره ثبت 6527 در فهرست آثار ملی جای گرفته و در این پنج سال به علت بی توجهی برخی از مسئولان زیربط روز به روز شاهد تخریب آن و امروز با خبر سرقت از آن جا رو به رو می شویم.
اگر تئاتر نصر بنا بر ضرورت کارشناسانه جزء آثار ملی به شمار می آید، بنا بر همین ضرورت باید هزینه ای برای نگهداری این مکان فرهنگی شود، مدیر مرکز هنرهای نمایشی پیش از این خبر داده بود که باید تئاتر نصر را به موزه تئاتر تبدیل کنیم و بعداً کمبود بودجه این مرکز را دلیل عمده ای برای عدم تحقق این خواسته در حال حاضر ارزیابی کرد و تا امروز هم چنین هدف مهمی به وقوع نپیوسته است.
تئاتر نصر در نخستین دهه قرن با همت سیدعلی نصر بنیانگذار تئاتر نوین ایران در بخشی از "گراند هتل" ساخته شد، البته هدف از راه اندازی این تئاتر هم در آن زمان رونق گرفتن کار و بار کساد شده گراند هتل بود که گویا چندان هم در این زمینه مؤثر نبود، اما تئاتر نصر به عنوان یک نهاد فرهنگی با استقرار اولین هنرستان هنرپیشگی، نقش مؤثری در سر و سامان گرفتن هنر تئاتر در کشورمان داشته است.
همه از سال 1318 به عنوان آغاز کار هنرستان هنرپیشگی یاد می کنند که پس از این تاریخ بسیاری از بهترین و کارآمدترین هنرپیشه های تئاتر، سینما و تلویزیون از این هنرستان فارغ التحصیل شده و بعدها این افراد به عنوان استاد و پیشکسوت در جهت آموزش، تعالی و شکوفایی هنر تئاتر پیشگام بوده اند.
این محل فرهنگی تا پیش از 28 مرداد 1332 به عنوان یک مرکز روشنفکری در خدمت تئاتر بوده و پس از آن نیز با توجه به فشارهای دستگاه امنیتی رژیم پهلوی، صرفاً به عنوان یک محل فرهنگی با هدف ارائه آثار نمایشی سرگرم کننده تا پایان دهه 50 فعال بوده است. پس از انقلاب هم هرازگاهی فعال شده و در نهایت با تعطیلی روبه رو شده است. همین تعطیلی باعث شد که عده ای از کسبه سودجو از فرصت استفاده کنند تا این مکان را تخریب و آن را به عنوان یک مکان تجاری برای عرضه کالاهای برقی و الکترونیکی مورد استفاده قرار دهند.
اعتراض جمعی از هنرمندان و اصحاب مطبوعات در جلوگیری از این اتفاق مؤثر بود و در نهایت میراث فرهنگی مجاب شد که برای هرگونه سوء استفاده و یا بروز اتفاقات ناگوار این مکان را به عنوان یکی از آثار ملی ثبت کند. این کار به دنبال خود یک سری تعهدات و مسئولیت هایی به همراه دارد، اما اتفاقات ناگواری مانند همین سرقت، دلالت بر بی توجهی های مسئولان دارد و برای پیشگیری از تکرار آن باید برای حفظ و نگهداری این مرکز مهم تاریخی و فرهنگی اقدامات مؤثری انجام شود. موزه تئاتر شدن تئاتر نصر، از هر لحاظ با تدابیر کارشناسانه ای همراه است. از آن جا که تاکنون تئاتر کشورمان از چنین عنوان و جایگاهی دور مانده و با توجه به سابقه بیش از 150 ساله هنر تئاتر در کشورمان، ضرورت ایجاد موزه تئاتر احساس می شود. تئاتر نصر هم سابقه زیادی در ارائه خدمات فرهنگی بر عهده داشته و ساختمان آن از معماری قابل ملاحظه ای برخودار است و از سوی دیگر مساحت مناسب این مکان نیز به لحاظ جادار بودن، می تواند با یک طراحی ساده تبدیل به موزه ای چشمگیر و کاربردی در عرصه تئاتر شود. ناگفته نماند که هنوز هم تئاتر نصر می تواند به عنوان محلی برای عرضه تئاترهای سنتی ایرانی ـ البته به صورت موزه ای ـ مورد استفاده عموم مرم قرار گیرد.
بدیهی است که برای تبدیل تئاتر نصر به موزه تئاتر نیاز به بودجه اولیه است و پس از آن هم برای نگهداری و مرمت اساسی آن به بودجه ای تعریف شده نیاز است. در کنار سازمان میراث فرهنگی، مرکز هنرهای نمایشی هم به عنوان متولی تئاتر می تواند در این موضوع سهیم باشد. حتی خانه تئاتر هم به عنوان خانه اصناف هنرمندان تئاتر، باید در این زمینه نظرات کارشناسانه خود را ارائه کند. در مجموع با همکاری این نهادها می توان انتظار داشت که اسناد و ابزار معتبری برای ارائه در این موزه فراهم خواهد شد که برای تمام مردم علاقه مند به تئاتر در سراسر دنیا مفید خواهد بود.
بالأخره تئاتر ایران با یک پیشینه قابل تعمق و تأمل، نیاز به محلی برای ارائه نمونه ها و سیر تحولات بنیادین این هنر در کشورمان دارد. باید دیگران در یک محل به طور موجز و خلاصه به این درک و دریافت درست از تئاتر برسند که ما از چه داشته های غنی فرهنگی در حاشیه و بطن هنر تئاتر برخوردار هستیم. تئاتر هنوز هم به عنوان یک هنر مؤثر و پویا در ساختار جامعه حضور دارد، هرچند در برخی از نقاط با مشکلات و کمبودهایی روبه رو می شود، در عین حال در آن جا هم کج دار و مریز به راه خود ادامه می دهد. فردای تئاتر ایران زمین هم در گرو تداوم چنین حرکت هایی و ایجاد مکان های جهانی مانند موزه تئاتر است.
هنر تئاتر یک هنر زنده و نامیراست، با وجود پیشرفت های تکنولوژیکی بشر و حضور سرسام آور شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای، تئاتر اصالت خود را از دست نداده و با تمام گونه های مختلف هنوز هم می تواند مخاطب پذیر باشد.
تدوام هنر تئاتر در کشورمان به پیگیری های مسئولان و هنرمندان بستگی دارد. اگر امروز نسبت به سرقت 180 صندلی و سقف کاذب تئاتر نصر بی توجه باشیم، فردا اتفاقات عجیب و غریب تری برای تئاتر خواهد افتاد که از هم اکنون قابل پیش بینی است.
با این اوصاف باید با برگزاری برخی جلسات بین مسئولان ذی ربط و تشکیل سمینارها و همایش هایی برای شناساندن جایگاه تئاتر نصر، مسئولان رده بالا به حفظ و نگهداری این محل فرهنگی آگاه کرده و ضرورتِ "بودن" آن را به همگان اثبات کرد. این اثبات پذیری هم در رونق گرفتن جایگاه معتبر تئاتر نصر برای همگان آشکار خواهد شد. به امید آن روز...