شخصیت روبک در نمایش حدیث نفس خود ایبسن است

این نمایش بر اساس متنی از هنریک ایبسن با طراحی و کارگردانی مهسا نعمتی این روزها در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان روی صحنه رفته است ، داستان این اثر درباره استاد روبک، یک هنرمند معروف مجسمه‌سازی است که دیگر توانایی خلق آثار هنری شاخص مثل قبل را ندارد و تمام ایده‌هایش به بن‌بست رسیده است. او همچنین در زندگی شخصی‌اش هم با همسرش دچار مشکل شده است. اما در یک روز با برگشتن یک دوست قدیمی ( مدل و معشوقه سابقش ) همه چیز دگرگون می‌شود و او که برای ادامه مسیر هنری‌اش حاضر به همه کار است، بر سر دوراهی سختی قرار می‌گیرد. نعمتی در اثرش می کوشد ضمن نشان دادن روابط انسانی به این اصل هم بپردازد که زندگی در گذر زمان چه تغییری در رفتارهای آدم ها به وجود می‌آورد. در روند زندگی ممکن است خیلی چیزها تغییر شکل داده، تکراری شود و زود از آن خسته شویم و یا به آن عادت کنیم. کارگردان در اثرش می کوشد به روایت رئالیستی زندگی نزدیک باشد تا تماشاگر حس کند وارد زندگی واقعی این کاراکترها شده است و در همین راستا  بازیگران روی این جنس از بازی تمرکز داشتند .عوامل این اثر نمایشی عبارتند از: بازنویسی متن: مهسا نعمتی، مشاور متن و کارگردان: سروش میلانی‌زاده، برنامه‌ریز: دنا فیروزیا، دستیاران کارگردان و برنامه‌ریز: دنا فیروزیا و سیامک اتفاقیان، موسیقی: آیدین شفایی، طراح صحنه: پوریا اخوان (گروه طراحی نیب)، طراح لباس: منیژه تصدیقی، دستیار لباس: شیما مصحفی شبستری، گروه عکاسی: نیلوفر رضایی و محمد دارایی، ساخت تیزر: عطیه بور بور، مدیر روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای: امیر پارسائیان مهر، تبلیغات: گروه تئاتر مارکت، طراح پوستر و بروشور: مهدی فاتحی، همکاران روابط عمومی: حمید شفقتی و تبلیغات: گروه تئاتر مارکت و رضا شیخ انصاری، ساناز طاری، محمدرضا آبانگاه و آوا گنجی (به ترتیب ورود به صحنه) بایگران نمایش خدانگهدار آقا به کارگردانی مهسا نعمتی هستند که اسفندماه  در خانه هنرمندان اجرا می‌شود.با نعمتی در باره اجرای این نمایش گفت وگویی انجام داده ایم.

هنریک ایبسن از جمله نمایش نامه نویسان معاصر دنیا است که در آثارش زنان در ایجاد درام نقش محوری دارند و بسیار کنشمند و توانا هستند. آیا به همین دلیل برای اجرای نمایش تان به سراغ متنی از ایبسن رفتید؟

به این دلیل  که ایبسن در کارهایش به زنان به صورت جدی می پردازد اثرش را انتخاب نکردم. به عنوان یک کارگردان به نوشتن علاقه دارم و کار قبلیم را نیز خودم نوشته بودم و بر اساس اثر ایبسن نمایش نامه خدا نگهدار آقا را نوشتم . بنابراین هم در این نمایش تجربه کار اقتباسی انجام دادم و در کنارش نوع نگاه ایبسن به زندگی در این کار برایم جالب بود . اعتقادی ندارم که آثار ایبسن فقط متن هایی زنانه ای است و کلیت آدم های جامعه را در بر می گیرد .

نکته قابل اشاره دیگر نو بودن این متن ایبسن در ایران است که مثل خانه عروسک و دشمن مردم کمتر مورد اقتباس قرار گرفته است؟

بله، حین مطالعه متن متوجه شدم که جزو کارهای آخر ایبسن است و سه باری که در اروپا روی صحنه رفته اجراهای موفقی نداشته است .به همین دلیل در متن اصلی تغییرات زیادی انجام دادم و متن در چندین مرتبه بازنویسی شد و در تمرین‌ها هم این بازنویسی باز هم اتفاق می‌افتاد .این متن در کارهای ایبسن خیلی متفاوت است.

این متفاوت بودن در چه مسائلی قابل تعریف است؟

به لحاظ سبک کاری و ایبسن در این اثرش به سمت نماد گرایی رفته است و تلاش کرد مسیر جدیدی را در کارش تجربه کند.

در این اثر ایبسن موتیف های کارهای قبلیش نیز دیده می شود . مردان خودخواه و مغرور که دست آخر تنها می شوند و زنان صبور و مقاومی که مردانشان را ترک می کنند؟

بله، این را قبول دارم. این متن نوعی جمع بندی آثارش است.

دراصل یک جور وصیت نامه هنری ؟

نمی شود با چنین قطعیتی نظر داد. به نظرم من روبک نمایش نامه خود ایبسن است.

بهر حال روبک هم یک آرتیست ( مجمسه ساز) مثل ایبسن است؟

بله ، برای من انتخاب شغل مجسمه سازی برای روبک خیلی جذاب بود . در هرحال اتفاقاتی که برای روبک در نمایش رخ می دهد .ممکن است برای هر هنرمندی در هر مقطع زمانی و در هر جای دیگری رخ دهد و شاید حتی برای هر آدمی در هر شغل دیگری.به اعتقاد من وقتی هنرمندی نتواند کار کند و به بن‌بست برسد بعد از دوره سختی که در این بن‌بست می‌گذراند ،ممکن است یک باز آفرینی جدی، کامل تر وبهتری هم داشته باشد ودر هر صورت باید این دوره سپری شود. .

 در باره دراماتورژی که در متن انجام دادید بیشتر توضیح بدهید؟

مکان رخداد داستان را از یک هتل کوهستانی به خانه محل زندگی و کارگاه روبک و زنش منتقل کردم و شخصیت صاحب هتل هم با چنین تغییری از متن حذف شد . تغییردیگر عوض شدن شخصیت شکارچی خرس در متن ایبسن به تعمیر کار کولر در نمایشم بود.

آیا روبک زنها را وسیله ای می داند برای الهام گرفتن از آنها برای خلق آثارش که در حکم یک وسیله تنزل پیدا می کنند؟

نه، اینگونه نیست .

اما ایرنا در اواسط نمایش در صحنه ای به روبک می گوید تو فقط می خواستی من مدلت باشم وهیچ وقت به نظراتم گوش نکردی ؟

به نظرم نوع نگاه ایرنا اشتباه است . من اصلا نگاه تفکیکانه جنسی به متن نداشتم . ایبسن در اصل خیلی واقع بیانه به زندگی و تکرارش نگاه می کند.

در هرصورت رفتارهای خودخواهانه روبک جای نقد زیادی دارد؟

اینها تلقی شما است.

این تلقی را کنش و دیالوگ های بازیگران نمایش به من منتقل می کند و در همان اوایل نمایش متوجه می شویم که روبک اصلا توجهی به زنش ندارد؟

من لایه های دیگری را در روابط بین این سه شخصیت می بینم. معتقدم رابطه یک زن و شوهری که چند سال است با هم ازدواج کرده اند برای اینکه دچار تنش نشود. نیاز به داشتن ضریب هوشی بالای دو طرف است . روبک یک استاد هنرمند مجسمه ساز حرفه ای است که در کارش موفق است . اما در شرایط فعلی قادر به خلق اثری نیست و این دلیل نمی شود که آدم  خود خواه و بدی به نظر برسد . زن هم باید او را درک بیشتری می کرد تا از این بحران عبور کند .

گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی