باید در تئاتر حرف و دغدغه مشترک همه انسان‌ها بیان شود

به گزارش ایران تئاتر برنامه‌ای با عنوان «خوش‌آمد به ایران» به همّت موسسه بوزار و همکاری اداره کل هنرهای نمایشی ایران از تاریخ 24 تا 27 اسفند ماه 1396 در بروکسل برگزار خواهد شد. برنامه یاد شده ابتکاری از این موسسه برای معرفی بیشتر بخشی از ویژگی های تئاتر امروز ایران است و 5 نمایش از ایران در این برنامه حضور دارند. به همین روی با مرجان پورغلامحسین یکی از کارگردانان حاضر در این برنامه گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

مرجان پورغلامحسین نویسنده و کارگردان«پرواز شماره ۷۴۵» درباره خط داستانی نمایش خود گفت: «پرواز شماره 745» نمایشی است درباره یک دختر که در سن ۵ سالگی، زمان جنگ ایران و عراق، با خانواده خود از ایران مهاجرت کرده و حال بعد از سی سال می‌خواهد به ایران برگردد تا خانه پدری خود را بفروشد؛ در طول پرواز خاطرات خود را از آن محله و خانه مرور می‌کند. در واقع «پرواز شماره ۷۴۵» کلاژی از خاطرات ما کودکان دوران جنگ است.
او درباره شیوه اجرایی نمایش توضیح داد: شیوه اجرایی نمایش به شکل میکروتئاتر است؛ ماکت یک محله با پنج خانه عین به عین  با ابعاد یک پنجاهم ساخته شده و همه اهالی کوچه با صدوهشت عروسک در ابعاد و موقعیت های مختلف نشان داده می‌شوند. مخاطب اتفاقاتی که در این محله می‌افتد را از طریق دوربینی که فیلم‌برداری کرده و پروژکت می‌کند، می‌تواند ببیند. در نقدهایی که از نمایشم خواندم٬ چه در هلند و چه در ایران٬ اکثر افراد معتقد بودند که شیوه اجرایی من٬ نوعی پرده‌خوانی مدرن و بازیابی سنت‌های گذشته ایرانی به مدرن‌ترین شکل ممکن است.

پورغلامحسین درباره روند نوشتن نمایشنامه بیان کرد: من کلیت داستان نمایشنامه را در ذهن داشتم٬ که یک دختری می‌خواهد به ایران بازگردد و به سراغ خانه پدری‌اش برود؛ ابتدا یک پاراگراف نوشتم که صحنه اول نمایش محسوب می‌شود. طبق عادت همیشگی‌ام این پاراگراف را برای دوستان زیادی فرستادم و از آن‌ها خواستم که نظر دهند بعد از این پاراگراف٬ چه اتفاقی می‌افتد. با هادی حجازی‌فر٬ درباره متن٬ گپ و گفتی مفصل انجام دادیم و او چند پیشنهاد داد که در اجرا بسیار سازنده بود. اما در کل اتفاقاتی که در نمایش می‌افتد٬ خاطرات شخصی من از آن دوران و بخشی از خاطرات دوستان من است که در همان موقعیت قرار داشتند.

این نویسنده تئاتر درباره اجراهای گذشته این نمایش گفت: «پرواز شماره ۷۴۵» در واقع برای جشنواره شانزدهم عروسکی تهران مبارک ساخته شد و شهریور ۹۵ دو اجرا در جشنواره داشت و به عنوان خلاقانه‌ترین اثر جشنواره شناخته شد. بعد از آن در بخش فجرپلاس سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اجرا داشت و از طرف بنیاد حفظ ارزش‌های دفاع‌مقدس به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد؛ به‌دلیل نگاه متفاوت به مقوله جنگ و دفاع مقدس. مرداد ۹۶ نمایش به جشنواره نئودرزون هلند دعوت شد و اجراهای نمایش باعث شد دیدگاه مخاطبان نسبت به مقوله جنگ و مهاجرت تغییر کند؛ به‌خصوص که هلندی‌ها در کشورشان با مهاجرت جنگ‌زدگان سوریه مواجه هستند. و در آخر مهر و آبان ۹۶ در سالن سایه مجموعه تئاترشهر اجرای عموم داشتیم. این نمایش بسیار متکی بر نوستالژی و جزئیاتی است که دهه پنجاهی‌ها و شصتی‌ها بسیار با آن درگیر می‌شوند و تجربه شگفت‌انگیزی که ما در هلند داشتیم؛ این بود که افراد هلندی نیز همانقدر که ایرانی‌ها تحت تاثیر قرار گرفته بودند؛ متاثر شدند.

مرجان پورغلامحسین درباره تغییرات اجرایی نمایش توضیح داد: بعد از جلساتی که با طراحان داشتم به این نتیجه رسیدیم که نمایش روایی است. شکل ابتدایی نمایش به این‌گونه بود که من به عنوان بازیگر تعویض صحنه‌ها و بازی‌دهندگی عروسک‌ها را نیز برعهده داشتم؛ اما با توجه به اجراهایی که داشتیم تغییراتی ایجاد شد که باعث شده من در گوشه‌ای از صحنه روایت را انجام می‌دهم و بیتا بهارلو و گلنوش طاهری عروسک‌ها را بازی می‌دهند.

او درباره عوامل گروه خود گفت: گروهی که باهم فعالیت می‌کنیم؛ از سال ۸۱ کار خود را باهم شروع کردیم و تئاتر پوپه نام دارد. با این گروه فعلی که وجود دارد، تقریبا ۶ سال است که مداوم با هم فعالیت می‌کنیم. متن نمایشنامه را دوسال پیش نوشتم؛ اما در شکل اجرایی، طراحی و ایده پردازی، تمام گروه با من همراه بودند. رودابه کاشانی طراح صحنه، گلنوش طاهری طراح، سازنده و بازی‌دهنده عروسک‌ها، بیتا بهارلو سازنده و بازی‌دهنده عروسک‌ها، آذرنوش خدامی آهنگساز، هانیه موسوی مسئول افکت و صدا، سینا رشیدی فیلم‌بردار، نگین بهزاد دستیارکارگردان هستند.
این کارگردان تئاتر درباره فعالیت های خود در این عرصه بیان کرد: سال ۸۰ وارد دانشگاه هنر شدم و کارشناسی ارشد تئاتر عروسکی دارم. ۱۵سال است که به شکل مداوم کار عروسکی انجام می‌دهم. بیشترین تجربه کاری‌ام در زمینه ساخت و بازی‌دهندگی عروسک در تئاتر٬ برنامه‌های تلویزیونی و پروژه های سینمایی و نویسندگی است. «پرواز شماره ۷۴۵» چهارمین اثر کارگردانی من است.

او درباره فستیوال بوزار و تاثیر این‌گونه فستیوال‌ها بر تئاتر ایران گفت: بوزار یکی از بهترین جشنواره‌های اروپا است و خوبی که دارد این است که کارگزاران و مدیران جشنواره‌های دیگر آثار را در بوزار می‌بینند و انتخاب می‌کنند. یک اتفاقی که برای آثاری که در خارج از ایران اجرا می‌روند می‌افتد این است که می‌توان تاثیر اجرا را بر روی مخاطبان غیر ایرانی هم دید و به نظر من بسیار مهم است. البته کار باید اول در ایران دیده شود و نظر مخاطب ایرانی را جذب کند تا بتوان نظر مخاطب غیرایرانی را نیز جذب کرد. نوع دریافت مخاطبی که زبان تو را نمی‌داند یا با فرهنگ تو آشنایی ندارد؛ بسیار مهم است. یکی از امکاناتی که حضور در جشنواره‌های خارجی در اختیار گروه‌ها قرار می‌دهد؛ شناساندن هنر ایرانی به مردمان دیگر است. به واسطه موفقیت‌های چندسال گذشته در سینما٬ غیرایرانی‌ها سینمای ایران را به خوبی می‌شناسند؛ اما ایده‌ای درباره تئاتر ایران واتفاقاتی که در آن می‌افتد٬ ندارند. هم‌چنین شرکت در جشنواره‌ها و فستیوال‌های خارج از کشور٬ باعث جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود. در چند سال گذشته این اتفاق مثبت افتاده که سرمایه‌گذاران خارجی در تئاتر ایران برای اجراهای مشترک سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

پورغلامحسین در ادامه افزود: حضور در جشنواره ها و فستیوال ها  تاثیری کلی در جریان تئاتر ایران دارد؛ یکی مثبت و دیگری منفی؛ اتفاق مثبت آن است که افراد تصمیم می‌گیرند آثار بهتر و با کیفیت بالاتر تولید کنند تا بتوانند آن‌ها را پرزنت کنند و اتفاق منفی آن است که امکان دارد منجر به تولید آثار جشنواره‌ای شود و فقط در کشورهای اروپایی نمایش داده شده و در ایران حتی دیده هم نشود.
او درباره نحو انتخاب نمایشش در فستیوال گفت: نحوه انتخاب نمایش من برای این فستیوال این‌گونه بود که دبیر جشنواره اینگرید٬ کار من را در فجر سی‌وپنجم دیده بود و نحوه اجرا٬ نوع نگاه من به جنگ و اتفاقاتی که آن هشت سال در ایران افتاده و تاثیرات آن بر زندگی افراد؛ به شدت برایش عجیب بود و بعد از صحبت‌هایی که آن روز بعد از اجرا باهم داشتیم٬ از من خواستند که در جشنواره سال آینده‌ای که او برگزار می‌کند شرکت کنم و من هم پذیرفتم. 
پورغلامحسیت در پایان عنوان کرد: اگر همه ما بتوانیم حرف و دغدغه مشترک همه انسان‌ها را در تئاتر بیان کنیم؛ اتفاق بسیار مبارکی است.