تئاتر دفاع مقدس،‌ منظرها و نظرها

مسعود دلخواه:
جشنواره"تئاتر دفاع مقدس" تا چند روز دیگر در شهر سنندج آغاز می‌شود. از هم اکنون، گروه‌ها و هنرمندان شهرستانی و تهرانی در بخش‌های مختلف جشنواره ـ بخش رقابتی صحنه، بخش خیابانی و بخش ویژه ـ آثار هنری خود را عرضه می‌کنند.
امسال، مسئولان و برگزار کنندگان دوازدهمین جشنواره تئاتر دفاع مقدس، به منظور ارتقای کیفی جشنواره و اعتبار حرفه‌ای آن، بخش ویژه‌ای نیز به جشنواره اضافه کرده‌اند و از برخی هنرمندان حرفه‌ای تئاتر دعوت شده که هر یک نمایشی را در این بخش اجرا کنند. قرعه دعوت به نام من نیز افتاد. پس از مطلع شدن از چند و چون کار و به خصوص از این که در انتخاب متن و شیوه اجرایی آزاد خواهیم بود، این دعوت را پذیرفتم. پس از مطالعه بیش از 40 اثر نمایشی در زمینه دفاع مقدس، سرانجام متنی از آقای محمد ابراهیمیان را که دارای استخوان‌بندی و کاراکترپردازی قوی‌تری بود و نگاه تازه‌ای نیز به مقوله جنگ و دفاع و آدم‌های متأثر از آن داشت، ‌انتخاب کردم. مثل همیشه، آن را با اعضای گروه تئاتر تجربی تهران که در‌‌ 1383 به سرپرستی این‌ جانب تأسیس شد، مطرح کردم و با قول مسئولان جشنواره مبنی بر این که گروه‌های بخش ویژه پس از پایان جشنواره، با قراردادی جدید در تهران اجرای عمومی خواهند داشت، تمرین‌ها را آغاز کردیم. پس از چند ماه تمرین مداوم و در نهایت آماده کردن کار برای اجرا، درست چند روز پیش از سفر، از گوشه و کنار می‌شنویم که به سبب تعطیل شدن سالن‌های تئاترشهر به مدت دو ماه به منظور تعمیرات، اجرای عمومی آثار برگزیده و بخش ویژه در تهران با مشکل روبه‌رو شده و قطعی نخواهد بود. گفتنی است که طبق قرارداد جشنواره، گروه‌های بخش ویژه علاوه بر دو اجرا در سنندج ‌‌باید هشت اجرا نیز در تهران داشته باشند. براساس قول‌های شفاهی، پس از آن با قراردادی جدید در یکی از سالن‌های تئاترشهر ‌یا تالار مولوی ‌‌بخش ویژه به مدتی مناسب و طولانی‌تر اجرای عمومی خواهد داشت.
اکنون به نظر می‌رسد که اجرا برای عموم مردم بلاتکلیف مانده و احتمالاً به همان هشت اجرا بسنده خواهد شد. شاید چنین اتفاقی برای بسیاری از مسئولان اهمیت چندانی نداشته باشد و تلاشی جدی و مسئولانه برای رفع این مشکل نکنند؛ اما برای کارگردانان، بازیگران و عوامل دیگر گروه‌های بخش ویژه که چندین ماه وقت و انرژی خود را با امید به اجرای عمومی در تهران صرف کرده‌اند، مسئله‌ای بسیار جدی است. اگر حل نشود، ته مانده اعتماد به قول‌های شفاهی مدیران هنری را نیز از بین می‌برد و این سؤال در اذهان هنرمندان شکل می‌گیرد که"این همه کار و انرژی، برای چه؟ برای که؟"
اگر آثار برگزیده و بخش ویژه هنرمندان حرفه‌ای در جشنواره تئاتر دفاع مقدس فقط برای اجرا در جشنواره ‌با مخاطبانی محدود به صحنه روند و به محض پایان یافتن جشنواره، بلافاصله همه قول‌ و قرارها فراموش شوند، هنرمندان حق دارند بپرسند که این همه تأکید و حرف و مصاحبه در رسانه‌ها در ارتباط با ارتقای کیفی و هنری تئاتر دفاع مقدس برای چیست؟ و اگر آثار خلق شده نمایشی برای عموم مردم نباشد، پس برای کیست؟
کارگردانان و هنرمندان بخش حرفه‌ای جشنواره، بخش ویژه، تاکنون طبق قرارداد، به قول و قرار و وظیفه‌شان وفادار مانده‌اند. از سوی دیگر، مسئولان جشنواره نیز تاکنون با در اختیار گذاشتن امکانات لازم، سالن تمرین و... ، به قول خود عمل کرده‌اند. اگر به قول دیگرشان که همان بستن قرارداد جدید با گروه‌های بخش ویژه برای اجرای عمومی است، نیز عمل کنند و به حرف‌های خود وفادار بمانند، پس اعتماد هنرمندان به گفته‌های مسئولان جشنواره بیهوده نبوده و نتیجه تلاش‌های خلاقه‌شان بر باد نخواهد رفت. در غیر این صورت، باید بپذیریم که در کشور ما، به‌خصوص در بخش فرهنگ و هنر، قول‌ها و حرف‌ها بدون پشتوانه و بی‌اعتبارند و به راستی اگر دست‌اندرکاران و حامیان تئاتر دفاع مقدس نتوانند از پس حرف‌ها و برنامه‌های خود برآیند و به قول‌های خود جامعه عمل بپوشانند، پس که می‌تواند؟

مسعود دلخواه
کارگردان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس