جاده بودجه فرهنگ و هنر باریک می‌شود

به گزارش ایران تئاتر به نقل از ایرنا، لایحه بودجه سال 1398 کل کشور اوایل دی‌ماه جاری توسط حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهوری تقدیم مجلس شورای اسلامی شد. بودجه پیشنهادی برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای سال 1398، مبلغ یک هزار و 415 میلیارد و 600 میلیون تومان در نظر گرفته‌شده درحالی‌که درلایحه بودجه سال 97، در مجموع رقم بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک هزار و 312 میلیارد تومان درنظر گرفته‌شده بود.
با عنایت به نقش مهم و بی‌بدیل فرهنگ در جوامع و تاثیرگذاری آن بر دیگر حوزه‌ها و عرصه‌ها، بدون شک هزینه کرد در این حوزه به مراتب می‌تواند نقش مثمر ثمری را در جامعه ایفا کند. این در حالی است که بسیاری از حوزه‌های دیگربا هزینه‌های بیشتر، شاید از خروجی و نتیجه کمتری برخوردار باشند.
نگاهی به وضعیت بودجه نشان می‌دهد با وجود اهمیت فرهنگ و تاکیدات فراوان بر آن، متاسفانه بودجه دستگاه‌های فرهنگی آن گونه که باید و شاید افزایش پیدا نکرده است در حالی که انتظار می‌رفت موضوع فرهنگ در بودجه جدی‌تر ‌گرفته شود زیرا این عرصه، حوزه‌های زیادی را در دل خود دارد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با وجود اینکه متولی اصلی فرهنگ در کشور شناخته می‌شود اما نسبت به درصد انتظارات، اقدامات، برنامه‌ها، گستردگی، ضریب نفوذ و فعالیت‌ها اغلب از سهم کمی در بودجه برخوردار می‌شود.

در حالیکه 450 نهاد، سازمان و مرکز در کشور، فعالیت فرهنگی دارند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این میان با زیرمجموعه‌های بسیار گسترده‌ای چون معاونت‌های فرهنگی، هنری و امور مطبوعاتی، سازمان سینمایی، اداره‌های کل ارشاد استان‌ها، اداره‌های فرهنگ و ارشاد شهرستان‌ها، صنوف فرهنگی و هنری (خانه کتاب، خانه موسیقی، خانه تئاتر و خانه سینما)، ‌بیش از صدهزارهنرمند را زیر پوشش دارد فقط 15 درصد از بودجه فرهنگی کشور را استفاده می‌کند که رقم بسیار پائین و ناچیزی است.
از سوی دیگر، کار و فعالیت در حوزه فرهنگ می‌تواند به عنوان خود مراقبتی در حوزه‌های گوناگون محسوب شود که به مراتب هزینه‌های کمتر و نتیجه و خروجی بهتری به همراه داشته باشد.
علاوه بر ابعاد داخلی، فرصت‌های ملی، منطقه‌ای و استانی زیادی در حوزه‌های مختلف گردشگری و فرهنگی وجود دارد که نیازمند احصا است تا از این ظرفیت درجهت رشد و توسعه استفاده کنیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا به میزان اعتبارات تخصیص داده شده برای این وزارتخانه در لایحه بودجه 98 اشاره کرد و اظهار داشت: سهم فرهنگ و هنر از کل بودجه کشور حدود دو و نیم درصد است که همین مقدار از بودجه هم علاوه بر امور فرهنگی، شامل تربیت بدنی و گردشگری هم می‌شود.
«سیدعباس صالحی» به حجم بالا و قابل توجه فعالان عرصه فرهنگ و هنر در سطح کشور هم اشاره کرد و افزود: حوزه فرهنگ و هنر علاوه بر تاثیرات مثبت در جامعه، نقش زیادی در درآمد و سرانه ناخالص ملی برای کشور می‌تواند به ارمغان بیاورد.
به گفته وی هرچند کسب و کارهای فرهنگ و هنر دیر بازده هستند ولی هرگز زیان‌ده و بدون درآمد نیستند لذا با سرمایه‌گذاری در این عرصه می‌توان به نوعی علاوه بر کمک به رشد و توسعه اقتصادی کشور، باعث رونق اقتصاد فرهنگ و هنر و همچنین تعالی اهالی فرهنگ، هنر و رسانه نیز شد.
عضو کابینه دولت دوازدهم در عین حال تاکید کرد: فضای بودجه‌ریزی با آن چیزی که باید در فرهنگ و هنر و بخش‌های مرتبط با آن رقم بخورد، بسیار تفاوت داشته و انتظار می‌رود که با توجه به ظرفیت‌های این حوزه، نظام بودجه‌ریزی کشور در دولت و مجلس شورای اسلامی سهم واقعی‌تری برای این بخش در نظر گرفته و نگاه عمیق‌تری به این وزارتخانه داشته باشند.
با نگاهی به آمار لایحه بودجه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی، هرچند بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 98 نسبت به امسال، درصد کمی افزایش را نشان می‌دهد اما واقعیت این است که این بودجه با توجه به تورم و حجم برنامه‌ها، گستردگی کار و فعالیت‌های فراوان و جدید این وزارتخانه و به ویژه حوزه فرهنگ و هنر، کاهش پیدا کرده است.
باید دید که در شرایط نه چندان مساعد عرصه فرهنگ، بودجه ناکافی تا چه اندازه بر فعالیت‌های سال آینده این حوزه تاثیرگذار خواهد بود و مسئولان مربوطه چگونه برای برگزاری رویدادهای مدنظرشان برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی خواهند کرد.
آنچه مسلم و بدیعی است اینکه چشم‌انداز بودجه ارائه شده از سوی دولت برای دستگاه‌های فرهنگی آنچنان که باید خوب و درخشان نیست زیرا هزینه فعالیت‌های فرهنگی و هنری و تولید آثار و به ویژه محتوایی نسبت به سال گذشته حداقل یک و نیم برابر خواهد شد و از طرفی نیز این روند نشان می‌دهد که باید دستگاه‌های اجرایی و بخصوص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اجرای برنامه‌های خود و هزینه‌های پیش‌رو حداکثر صرفه‌جویی را در نظر گرفته تا از حداقل اعتبارات بتوانند حداکثر استفاده و بهره را داشته باشند.
با این حساب چنانچه مقرر باشد براساس میزان هزینه‌ها، لایحه‌ها و همچنین بودجه سال 97، برای سال 98 بودجه‌ریزی می‌شد باید بودجه، حداقل 20 درصد افزایش پیدا می‌کرد اما وضعیت جداول و آمار و ارقام موجود در بودجه پیشنهادی بیانگر این است که با کاهش میزان بودجه در حوزه فرهنگ مواجه هستیم.

 

 فرهنگ یک کالای لوکس قلمداد می‌شود
معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معتقد است؛ هر زمان که موضوع تخصیص بودجه به میان می‌آید فرهنگ، یک کالای لوکس قلمداد می‌شود که ذیل موضوعات متعدد مهم‌تر از آن قرار می‌گیرد.
لادن حیدری می‌افزاید: با بودجه کم، امکان برنامه‌ریزی برای تقویت فرهنگ و عناصر فرهنگی و استمداد از این عناصر ما را با دشواری مواجه می‌کند یا به کلی عقیم و بی‌ثمر می‌سازد.
به گفته وی سالهاست که کشور در مسیر توسعه گام بر می‌دارد ولی هنوز تا رسیدن به مقصد، راه درازی در پیش است، از این رو علت اینکه با وجود منابع و ذخایر ثروت موجود، این همه تاخیر چرا صورت گرفته و یا صرف‌نظر از عوامل خارجی که بی‌شک نقش غیر قابل انکاری در کُندی حرکت دارد به راستی عوامل داخلی دخیل دراین موضوع چه هستند؟ معتقدم یکی از اصلی‌ترین عوامل در این خصوص نگاه مادی‌گرایانه به موضوع توسعه است.

 

 بودجه کم فرهنگ؛ کارهای بزرگ
حیدری افزود: زمانی که به عنوان مثال میزان درآمد ناخالص ملی بالا برود خود را به توسعه یافتگی نزدیکتر می‌بینیم اما اصلا توجه نداریم که در امور غیرمادی نسبت به کشورهای توسعه یافته چند چند هستیم و چه رتبه‌ای داریم؟
وی گفت: در کشور ما فرهنگ چه در مفهوم عام و چه در مفهوم خاص آن در مقایسه با کلان موضوعاتی مثل سیاست و اقتصاد به شدت خُرد قلمداد می‌شود.
حیدری همچنین معتقد است: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی اصلی امر فرهنگ کشور در سال‌های اقتصاد مقاومتی تمام توان خود را به کاربسته تا با بودجه کم خود کارهای بزرگی انجام دهد و دوباره توان فرهنگ و عناصر فرهنگی را برای بهبود همه جانبه کشور تقویت کرده و آن را در مسیر پیشرفت جامعه به کار گیرد چرا که شک نداریم تنها با استمداد از ارزش‌های غیر مادی است که می‌توانیم به ارزش‌های مادی دست یابیم و هرچه زودتر از این گردنه‌های پر پیچ و خم و پر مخاطره به سلامت عبور کنیم.
امروز حجم انتظارات از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یک دستگاه عریض و طویل متولی فرهنگ وهنر کشور درسطحی بسیار بالایی قرار دارد این درحالی است که با توجه به اذعان مسئولان این وزارتخانه، بودجه کم، امکان برنامه‌ریزی برای تقویت حوزه فرهنگ و هنر، هنرمندان و اهالی این عرصه و از سویی استمداد از این عناصر بدون شک دست‌اندرکاران آن را با دشواری‌های فراوانی مواجه خواهد ساخت از این رو اهتمام و بذل توجه خاص به سهم تخصیص بودجه برای فرهنگ و هنر باید به صورت ویژه دیده شود تا بتوان به سطح توقعات و انتظارات همگان از این وزارتخانه جامه عمل پوشاند.

 

 بودجه حوزه فرهنگ ناکافی است
مدیرکل دفتر اقتصاد، فرهنگ و هنر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: میزان اعتبارات تخصیص یافته برای این وزارتخانه کاهش یافته و سطح پائین سهم فرهنگ و هنر از بودجه کل کشور کفاف بسیاری از حوزه‌ها را نخواهد داد.
افسر موموندی با تشریح جزئیات و جداول ترسیم شده در بودجه 98 برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: بودجه ای که درنظر گرفته‌شده حدود یک هزار و 415 میلیارد و600 میلیون تومان است که نسبت به یک هزار و 312 میلیارد تومان امسال، در نگاه اول مبلغی نزدیک به 100 میلیارد تومان افزایش را نشان می دهد اما در مقایسه و نسبت به حجم برنامه‌ها و گستردگی اولویت‌ها و اقدامات مد نظر این وزارتخانه در عرصه ملی و بین‌المللی با کاهش بسیاری مواجه است.
مشاور معاون مدیریت و توسعه منابع وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه بودجه کلی دولت افزایش داشته است اما کافی نیست، تصریح کرد: گمان می‌کنم که ما در وضعیت ویژه‌ای هستیم و رفع کمبودها یک همت ملی را می طلبد.

 

 ورود کسب وکارهای فرهنگی به چرخه اقتصاد کشور
موموندی با اشاره به سهم فرهنگ و هنر در تولید سرانه ناخالص داخلی، تاکید کرد: کسب‌وکارهای فرهنگی باید وارد چرخه اقتصاد کشور شوند چرا که بر این باوریم با توسعه این کسب‌وکارها می‌توان اقتصاد کشور را نجات داد.
به گفته وی یکی از راه‌های نجات اقتصاد کشور، توسعه اقتصاد دانش بنیان است که با توسعه کسب‌وکارهای روستایی و شهری می‌توان هزاران شغل در کشور با ارائه تسهیلات ویژه ایجاد کرد. چنانچه این تسهیلات به موقع و به میزان نیاز به حوزه فرهنگ و هنر تزریق شود بدون شک در حوزه کسب وکارهای نوپا، دیجیتال، شهری و روستایی فرصتی ایجاد می‌شود و به دنبال آن شاهد یک دگرگونی بزرگ خواهیم بود.

 

 بودجه کم فرهنگ و نگاه نمایندگان مجلس
از سوی دیگر با توجه به شرایط اقتصادی فعلی کشور در دوران پسا تحریم، هنرمندان و اصحاب فرهنگ براین باورهستند که تنها راه برون‌رفت از شرایط فعلی وعبوراز بحران‌ها را می‌توان با فرهنگ‌‌سازی و با تکیه بر ایجاد بستر و زیرساخت‌های مناسب برای فرهنگ و هنر با اهرم‌های حمایتی در بودجه از بحران‌های فعلی عبور کرد و افق‌های روشن را رقم زد.
اکنون تصمیم گیری درباره بودجه کل کشور در سال 98 به دست نمایندگان ملت سپرده شده است این در حالی است که این روزها نه تنها بین مسئولان و دست‌اندرکاران حوزه فرهنگ و هنر بلکه در میان اعضای جامعه فرهنگی و هنری کشور نیز نگرانی‌هایی در رابطه با بودجه انقباضی و مباحثی درباره اعداد و ارقام کم پیشنهادی و پیرامون آن مشاهده می‌شود.
در شرایط موجود و به قول سکاندار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم با «بودجه اندکی که دراختیار این وزارتخانه است، نمی‌توان انتظار عملکرد آرمان‌گرایانه داشت».
براساس آمار ارائه شده از سوی سید عباس صالحی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تنها 15 درصد از بودجه امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری را دریافت می‌کند.